Mustafa Kemal Paşa’nın 13 Kasım 1918 - 16 Mayıs 1919 tarihleri arasında İstanbul’da geçirdiği altı aylık dönem, Milli Mücadele’ye giden yolun zihinsel, siyasal ve stratejik hazırlık evresidir. Alev Coşkun'un bu dönemi belgelere dayanarak incelediği eser, Atatürk’ün bağımsızlık kararını nasıl olgunlaştırdığını ve adım adım nasıl uygulamaya koyduğunu ayrıntılı biçimde anlatır.
Bu süreçte öne çıkan karar ve stratejiler:
Mondros’a karşı duruş: Ateşkesin tehlikelerine ilk dikkat çekenlerden oldu. İşgallere karşı ordu birliklerine direnç talimatı verdi.
Siyasi yollarla çözüm arayışı: Hükümete girme ve Harbiye Nazırlığı’nı üstlenme çabasıyla İstanbul’da çözüm bulmayı denedi.
Güç odaklarıyla dengeli ilişkiler: Padişah, İngilizler ve İtalyanlarla çatışmadan, dikkatli ve temkinli bir ilişki yürüttü.
Basın üzerinden kamuoyu oluşturma: Minber gibi gazetelerle hem halkı hem karar vericileri etkilemeye çalıştı.
Meclisin kapanması sonrası yeni rota: Siyasi yollar tıkandığında, kurtuluşun Anadolu’da bir halk hareketiyle sağlanabileceğini benimsedi.
Anadolu’ya geçiş planları: Gizli hazırlıklar yaptı, yaveri Cevat Abbas’a geçiş rotası ve güvenlik planları çizdirdi.
İtalyan teklifini reddetti: Dış destekli ama bağımsızlığa aykırı önerilere karşı net bir tavır aldı.
Darbeye mesafe: İstanbul’da hükümet darbesi fikrini gerçekçi bulmadı, halk temelli örgütlenmeyi esas aldı.
Görevlendirme sürecini yönetti: 9. Ordu Müfettişliği yetkilerini bizzat şekillendirerek Anadolu’daki komutan ve valilere emir verebilecek bir otorite kurdu.
Sabırla hazırlık: Fikirsel altyapı için yoğun düşünsel çaba harcadı, kesin karara varmadan tüm seçenekleri sorguladı.
“Olmayana ergi” yöntemi: Bütün çıkış yollarını deneyip elerken, en gerçekçi ve etkili yolun halkı örgütlemek olduğuna karar verdi.
Sonuç olarak:
Mustafa Kemal, İstanbul’da geçirdiği altı ay boyunca siyasi yolları denemiş, diplomatik dengeleri gözetmiş, basını etkin kullanmış, bağımsızlık ilkesinden ödün vermemiş ve nihayetinde Anadolu’ya geçiş ve halkı örgütleme kararı ile Milli Mücadele’nin temelini atmıştır. Bu dönem, onun hem bir stratejist hem de bir lider olarak vizyonunun şekillendiği, direnişin düşünsel ve yönetsel temelinin atıldığı evredir.
