Sima Qian (司马迁), MÖ 145 civarında Çin’in Shaanxi bölgesinde doğmuş, Han Hanedanlığı döneminin en önemli tarihçisi ve edebî figürlerinden biridir. Babası Sima Tan, imparatorluk sarayında resmi tarihçi (Taishiling) olarak görev yapıyordu. Bu görev, imparatorluk arşivlerinin düzenlenmesi, göksel olayların kaydedilmesi ve geçmiş hanedanların tarihinin tutulmasını içeriyordu. Sima Qian, çocuk yaşta klasik Çin edebiyatı ve felsefesiyle tanıştı, Konfüçyüs’ün "Chunqiu" (Bahar ve Sonbahar Yıllıkları) eserine hayran kaldı.
Sima Qian, genç yaşta klasik eğitim aldı ve Çin’in önemli merkezlerini gezdi. Bu seyahatler, ona sadece coğrafi değil, tarihî bilinç de kazandırdı. Tarihçilik anlayışı, yalnızca saray arşivlerinden bilgi toplamaya değil, aynı zamanda halk arasında anlatılan efsaneleri ve sözlü gelenekleri de belgelemeye dayanıyordu. Bu yönüyle hem elit hem halk tarihini kapsayan ilk Çinli tarihçidir.
Babasının ölümü üzerine onun yarım bıraktığı projeyi devraldı: "Shiji" (史记) – Tarihçinin Kayıtları adlı dev eseri tamamlamak. Bu eser, Çin’in efsanevi Sarı İmparator'dan kendi yaşadığı döneme kadar 2000 yılı kapsayan ilk kapsamlı tarih kitabıdır. Sima Qian bu eserde sadece kralları değil; filozofları, suikastçıları, astrologları ve hatta asi liderleri bile anlatmış; “tarihi sadece kazananlar değil, karakteri olan herkes yazar” düşüncesini benimsemiştir.
Sima Qian’ın hayatının en dramatik kırılması, Li Ling Olayı sırasında yaşandı. İmparator Wu, generallerinden Li Ling’in kuzey seferinde başarısız olmasını ihanet saymıştı. Sima Qian, onu savununca "imparatora hakaret"le suçlandı. Seçenekleri belliydi: idam, servet karşılığı kurtuluş ya da hadım edilmek. Parasız olduğu için, hadım edilmeyi kabul etti. Bu onur kırıcı ceza, Sima Qian’ı derinden sarssa da, onun kendi sözleriyle:
“Babamın vasiyetini yerine getirmeden ölmek, utancın en büyüğüdür.”
Bu inançla, aşağılanmayı göze alarak yazmaya devam etti. Bu olay, onun iradesinin ve zihinsel direncinin tarih sahnesindeki en çarpıcı göstergesidir.
Sima Qian’ın 130 ciltlik "Shiji" eseri, yalnızca bir tarih kitabı değil, aynı zamanda psikolojik portrelerle, ahlaki sorgulamalarla ve dramatik anlatımlarla dolu bir edebiyat klasiğidir. Anlattığı her karakteri yalnızca olaylarla değil, ahlaki yönleriyle de değerlendirir. Onun yöntemi, Batı’daki Herodot ya da Tacitus ile kıyaslanır. Bugün Çin tarihçiliğinde kullanılan "benji" (temel biyografi) ve "liezhuan" (biyografi) gibi kategorilerin kurucusu da odur.
Sima Qian, muhtemelen MÖ 86 civarında öldü. Yaşamı boyunca aşağılanmış, eserleri sansürlenmeye çalışılmıştır. Ancak zamanla “Çin’in ilk büyük tarihçisi” unvanını kazanmış, hem akademik hem edebî alanda ölümsüzleşmiştir.
Konfüçyüs akıl hocasıysa, Sima Qian hafıza bekçisidir. O, resmi tarihin ötesine geçip insan doğasının derinliklerine bakabilen ender tarihçilerdendir.
Eğitim ve SeyahatlerBabasının VasiyetiMahkûmiyet ve İrade"Shiji" ve Kalıcı MirasıÖlümü ve Etkisi
