“Kazanmak için belirsiz bir yol! Ama öylesine kana bulandım ki, Günah günahı kışkırtacak. Gözyaşı ve merhametin yeri yok bu gözlerde.”
William Shakespeare
Bu bölümde iktidarda kalabilmek için her yolu meşru ve mübah gören Makyavelizm felsefesi ve bu siyaseti benimseyen “iyiliksever despot”un başvurabileceği herestetik ve politik manipülasyon sanatı konularını ele alacağım.
Giriş
Antik Yunan’ın büyük filozoflarından Aristo “Politika” (2013) adlı eseri ile her ne kadar siyaset biliminin babası unvanı ile anılsa da aslında modern siyaset biliminin öncüsü İtalyan düşünür Niccolò Machiavelli’dir. Rönesans çağında yaşamış aydınlanma filozoflarından birisi olan Machiavelli (1469-1527) Hükümdar (Prens) adlı eserinde süreklilik arz eden güçlü bir siyasal yönetimin tesis edilebilmesi için bir siyasi liderde bulunması gereken özellikleri anlatır. Machiavelli eserinde bir hükümdarın iktidarda kalmak istiyorsa kitlelere karşı hoşgörülü olmamasını, kaba güç kullanmaktan çekinmemesini, dahası yeri ve zamanı geldiğinde her türlü politik manipülasyonlara başvurmaktan ve politik manevralara girişmekten kaçınmamasını tavsiye eder. Machiavelli’ye göre hükümdarın tek gayesi iktidarını kurması ve bunun devamını sağlamasıdır. Hükümdarın bu temel gayeye yönelik her türlü aracı kullanması meşrudur ve mübahtır.
Machiavelli neden siyaseti “devleti yönetme sanatı” değil de “devleti yozlaştırma sanatı” olarak ele almış ve yorumlamıştır? Bunun tek bir mantıklı açıklaması vardır: Machiavelli siyaseti “gerçekçilik” ile ele almış ve buna uygun açıklamalar ve yorumlar yapmıştır. Siyasette oyunun kuralları bellidir. Siyaset “menfaat” üzerine kuruludur ve amaç yukarıda da ifade edildiği üzere iktidarı ele geçirmek ve devamını sağlamaktır. Machiavelli’nin siyaset bilimine kazandırdığı şey aslında siyasetin bilinen kirli yüzünün dürüstlükle ifşa edilmesinden başka bir şey değildir. Machivelli söz konusu eserinde açık sözlülük, samimiyet ve cesaret ihtiva eden tavsiyelerde bulunur.
Machiavelli, Hükümdaradlı eserinde “devlet gücünü din ya da ahlaktan değil pratikten almalıdır” diyerek aslında normatif siyaseti değil, pozitif siyaseti kendisine inceleme konusu seçmiştir. Günümüzdeki pratik siyaset Aristo’nun ya da Machiavelli’nin yaşadığı dönemlerdekinden çok daha farklı değildir. Siyasette değişmeyen tek kural vardır: “Siyaset eşittir menfaat”. Bu yalın gerçek bize siyasetin var olduğu ve yaşandığı her yerde siyasal aktörlerin her zaman gayri-ahlaki davranış ve eylemlere yönelebileceklerini açık biçimde göstermektedir.
Bu bölümün konusu iktidarda kalabilmek için her yolu meşru ve mübah gören Makyavelizm felsefesini ve bu siyaseti benimseyen “iyiliksever despot”un başvurabileceği politik manipülasyon sanatını ele alıp incelemektir.
Gerek siyasal talep ve gerekse siyasal arz yönünden siyasal aktörlerin tamamı kendi menfaatlerinin peşinde koşarlar. Seçmenler için temel gaye “fayda maksimizasyonu”; siyasal partiler içinse temel gaye “oy maksimizasyonu”dur. Seçmenlerin bir araya gelerek seslerini daha fazla duyurma maksadıyla oluşturdukları birlikler (çıkar ve baskı grupları) ise “rant maksimizasyonu” peşinde koşarlar. Siyasetçilerin atadıkları ve iş başına getirdikleri bürokratlar da “bütçe maksimizasyonu” için gayret sarf ettikleri ölçüde makamlarını muhafaza edebilirler.
SİYASET = MENFAAT
Gerek siyasal talep ve gerekse siyasal arz yönünden siyasal aktörlerin tamamı kendi menfaatlerinin peşinde koşarlar. Seçmenler için temel gaye “fayda maksimizasyonu”; siyasal partiler içinse temel gaye “oy maksimizasyonu”dur. Seçmenlerin bir araya gelerek seslerini daha fazla duyurma maksadıyla oluşturdukları birlikler (çıkar ve baskı grupları) ise “rant maksimizasyonu” peşinde koşarlar. Siyasetçilerin atadıkları ve iş başına getirdikleri bürokratlar da “bütçe maksimizasyonu” için gayret sarf ettikleri ölçüde makamlarını muhafaza edebilirler.
Bölüm içeriğinin devamına ve kaynaklarına web sitemizden ulaşabilirsiniz.
