Kolektif bellekte saklanan yaşanmışlıklar veya anlatılar geçmişin aynası değildir. Çünkü kolektif bellekte kalan geçmiş, geçmişin kurgulanmış şeklidir. Başka bir deyişle kolektif bellek geçmişi birebir yansıtmaz. Çünkü hakikatin aktarımı neye, nereden, nasıl baktığımızla ilgilidir. Kişiden kişiye veya gruptan gruba farklılıklar gösterebilir. Tarih de benzer bir çerçevededir. Kolektif bellek ve tarih ilişkisi de bir kurgu olarak karşımıza çıkar. Her ne kadar tarihle ilgili yazılı ve görsel belgeler olmuş olsa da kolektif bellekte saklı olan şekliyle tarihi hatırlarız. Tarih geçmişte yaşanan gerçeğin birebir, ta kendisi değildir. Tarih geçmişteki bir yaşanmışlığın kurgulanmış şeklidir.
Assmann’ın (2001: 264) bahsettiği kadarıyla “Truva olaylarının bile doğrudan yazılmadığı, daha sonra (söylenen) şarkılardan hareketle bellekte yeniden kurgulandığı ve bu yüzden birçok çelişkiyi (diaphoniai) içinde barındırdığı anlatılıyor.”
Kolektif bellek sadece geçmişe yönelik bir yapıda değildir. Kolektif bellek aynı zamanda bugün ve yarını da kapsayan geniş bir zamanı içerisinde barındırır. Eğer böyle olmasaydı geçmiş sadece geçmişte kalır, bugün geçmişe dönük bir anıyı veya anlatımı hatırlamazdık. Bugün dediğimiz zaman kavramı geçmişin geleceği olduğundan kolektif belleği geçmişi konu alan fakat bugünü ve geleceği organize eden, yönlendiren bir çerçevede değerlendirmek gerekmektedir. “Bu yüzden toplumsal bellek hem geriye hem ileriye doğru iki yönde işler. Bellek sadece geçmişi kurgulamakla kalmaz, aynı zamanda şimdi ve geleceğin deneyimlerini de organize eder” (Assmann, 2001: 46).
Kolektif bellek genel olarak siyasi ve ideolojik içerikli olup acı hatıralarla veya anlatılmışlıklarla doludur. Sıradan olaylar kolektif bellekte yer etmezler. Kolektif bellekte yer edenler bize veya başkalarına ait geçmişte yaşanan savaşlar, siyasi ve ideolojik çatışmalar ve dahi bunların neticesinde gelen ölümler, kaybedilmişlikler, travmalardır. Bu nedenledir ki kolektif bellek geçmişten gelen acı hatıraların birikimleriyle doludur ve en küçük bir kıvılcımla hatırlanabilir, canlanabilir. Kolektif bellekte saklı olanın unutulması veya unutturulması kolay değildir. Unutulduğu zannedilen bir olayı aynı bilgisayar klavyesindeki bir tuşa basıp bilgisayarın belleğinde sakladığınız bir şeyi anında ekrana taşımak gibi tekrar önce zihninize ve hemen ardından gözünüzün önüne getirebilirsiniz. Olayların şahidi olmasak dahi bize aktarılanlar da aynı şekilde en küçük bir etkiyle hatırlanır, hatta gözümüzün önünde canlanır.
