“Scienco kaj ĉiutageco ne povas esti - kaj ne estu - disigataj.” —Rosalind Franklin (1920-1958)
Lernu en tiu ĉi epizodo pri virino, kies esploroj estis tre gravaj por la malkovro de la DNA-strukturo dum la 1950aj jaroj, sed kies esto, apero kaj laboremo estis multege prijuĝitaj kaj ridindigitaj de viraj kolegoj. Ŝiajn esplorrezultojn grupo de viroj ŝtelis por poste mem fanfaroni per la “malkovro de la sekreto de la vivo” - sen mencii ŝian laboron.
Aŭskultu la epizodon en kiu Carolin rakontas al vi pri unu el la plej famaj ekzemploj de la Matilda-efiko. Jardekojn post ŝia morto ni lernu pri Franklin kaj finfine agnosku ŝian esplorlaboron tiel reverkante la historion kiu tiom maljuste traktis ŝin.
La Matilda-efiko estas biaso kontraŭ agnosko de la atingoj de virinaj sciencistoj kaj inventistinoj, kies laboro sekve estas atribuita al iliaj viraj kolegoj. Ĉi tiu fenomeno estis unue priskribita de la sufrageto kaj aboliciisto Matilda Joslyn Gage (1826–1898) en ŝia eseo, "Virino kiel inventisto" (1870). La termino Matilda-efiko estis kreita en 1993 de scienchistoriistino Margaret W. Rossiter.
Pli simple dirite: okazis plurfoje en historio, ke oni ŝtelis la esplorlaboron, sciencan malkovron, inventaĵon de virinoj kaj poste tiuj atingoj estis konataj al la mondo pro viroj.
Fontoj:
* https://de.wikipedia.org/wiki/Rosalind_Franklin
* https://de.wikipedia.org/wiki/Foto_51
* https://profiles.nlm.nih.gov/spotlight/kr/feature/biographical
* https://scilogs.spektrum.de/detritus/das-wichtigste-foto-fuer-die-biologie/
* https://www.deutschlandfunk.de/die-biochemikerin-rosalind-franklin-wegweisend-fuer-die-100.html
* libro: Schöler, Leonie: Beklaute Frauen. Denkerinnen, Forscherinnen, Pionierinnen: Die unsichtbaren Heldinnen der Geschichte, Penguin Verlag, 2024
* libro: Curie, Eve: Madame Curie, Gondolat Könyvkiadó, 1962
