In aflevering 68 is boekhistorica Marieke van Delft opnieuw te gast, ditmaal voor een gesprek over de vroegste geschiedenis van de boekdrukkunst, ook wel incunabelistiek. Eerder al was Marieke te gast in aflevering 48 voor een gesprek over Maria Sibylla Merian. Ditmaal hebben we haar uitgenodigd voor een gesprek over haar boekhistorische onderzoek.
In 2015 promoveerde Marieke op het proefschrift getiteld: Van wiegendruk tot world wide web: Bijzondere collecties en de vele geschiedenissen van het gedrukte boek. In het gesprek van vandaag willen we vooral stil staan bij het eerste deel van de titel: de wiegendruk of incunabula in het Latijn. Deze term verwijst naar boeken die gedrukt zijn aan het prille begin van de boekdrukkunst, oftewel toen deze kunst nog in de kinderschoenen stond. Het startsein wordt gegeven door Johannes Gutenberg die omstreeks 1450 het drukken met losse letters uitvond en in 1455 zijn bekendste werk voltooide, de befaamde Gutenberg-bijbel.
De boekdrukkunst luidt een belangrijke vernieuwing in het boekenbedrijf, maar leunt daarbij in belangrijke mate nog op de handschriften van daarvoor. De incunabelenperiode is een transitie- of overgangsperiode van handgeschreven manuscripten naar gedrukte teksten en afbeeldingen. Zoals Marieke zelf schrijft aan het begin van haar proefschrift: “Het boek zocht in deze tijd nog een vaste vorm vanuit de verschillende functies die het had en heeft: als artefact, als handelsobject en als betekenisdrager.” De zoektocht van het boek staat in deze aflevering centraal. Veel luisterplezier!
00:00-01:53 Introductie
01:53-05:15 Mariekes favoriete wiegendruk/incunabel
05:15-16:33 De wiegendrukkencollectie van de Koninklijke Bibliotheek en de aankoop van het getijdenboek van Wolfgang Hopyl
16:33-25:22 Een kleine geschiedenis ‘letters op papier zetten’ en drukkers traceren
25:22-29:47 Papier in de tijd van de wiegendruk: van lompen tot papiermerkje
29:47-35:23 Afbeeldingen drukken in de incunabelenperiode
35:23-41:08 De overeenkomsten tussen handschriften, incunabelen, en websites
41:08–51:00 Mariekes onderzoek naar twee Leidse drukkers: Jan Bouwenszoon en Jan Paets Jacobszoon
51:00–59:37 Mariekes onderzoek naar de Leidse uitgever Pieter vander Meersche
59:37–01:02:00 De vondst van de incunabel ‘Die Hystorie vanden grooten Coninck Alexander,’ gedrukt in Delft in 1491.
Afbeelding: uitsnede van KW 172 C 21 uit het Getijdenboek van Wolfgang Hopyl. Eigendom van de Koninklijke Bibliotheek, in het publieke domein gebracht via Wikimedia Commons.
