Zaha Hadid, 1848 yılından itibaren verilen ödülü tek başına kazanan ilk kadın. (Önceki yıllarda ödülü kazanan üç kadın mimar olan Ray Eames, Sheila O'Donnell ve Patricia Hopkins, ofis ortakları ve eşleri ile birlikte ödülün sahibi olmuştu.) Daha önceki sahipleri arasında Frank Gehry, Le Corbusier, I.M. Pei gibi isimlerin olduğu ödül, kraliçe ile birlikte veriliyor ve mimarlık sahnesinin en prestijli ödüllerinden birisi sayılıyor.
Hadid'in nevi şahsına münhasır tasarımları ve karakteri ile ödülü alışı çok tartışıldı -ödül metnini kaleme alan Sir Peter Cook dahi metinde kendisinden "korkutucu bir karakter" olarak söz etmişti-. Özellikle BBC radyolarına konuk olduğu ve Katar Stadyumu ile Tokyo Stadyumu üzerine agresif sorular yönelten program sunucusu ile girdiği tartışmanın ardından programı yarıda kesip stüdyoyu terk etmesi ile çok konuşuldu. Katar'daki stadyumu ile Zaha Hadid'in de dâhil olduğu Birleşik Arap Emirlikleri'ndeki inşaat furyası, "daha hızlı, daha yüksek, daha güçlü" baskıları ile göçmen işçilerin oldukça sağlıksız koşullarda çalıştırılmasına sebep oluyor; önceki programlarda, konu üzerine yapılan araştırmalara ve farkındalık çalışmalarına değinmiştik.
Hadid'in tartışılan proje süreçlerine değindiğim programda, BBC'nin programından da kısa bir kayıt dinledik.
Hadid'in projeleri, süreçleri, gerçekleştikleri ülkelerin politik ve ekonomik koşulları, mimari anlayışı tartışmalı olsa da; "Irak'ın sokaklarından, projeler arasında kaybolmaya yalnız bir kadın" tadında haberler servis eden anaakım medyanın da yanlı ve ötekileştirici tutumunun ayrıca değerlendirilmesi gerekiyor.
Ve tümü bir yana, 1848'den beri dağıtılan bir ödülün ilk kez bir kadına verilmiş oluşu, mimarlığın kaygan zeminini bir kez daha düşündürüyor.
Evren Uzer ile birlikte bir seri "mimarlık ve kadın" programı gerçekleştirmiştik ve serinin ilk programında, stüdyo konuğu Seda Kayım ile birlikte kadın mimarların görünmezliğini konuşmuştuk. Seda'nın Denise Scott Brown'un kulaklarını çınlatan ve ocak ayında yayımlanan "Kadın Mimarın Varlığı, Görünürlüğünü Sağlama Alır Mı?" başlıklı yazısı, bizim de bu seri için çıkış noktamız olmuştu. Yazıda bahsi geçen, 2003 yılındaki RIBA "Kadınlar Neden Mimarlığı Bırakıyor?" araştırmasına göre, mimarlık okullarında eğitim görenlerin %38'ini oluşturan kadınlar, profesyonel hayata atılanların yalnızca %18'ini oluşturuyor. Bizde Mimarlar Odası'nın 2014 yılı raporuna göre öğrencilerin %57'sini oluşturan ve odaya kaydolan mimarların %53'ünü oluşturan kadınlarla tablo ilk bakışta daha iyimser görünse de, büro tescil belgesi alan kadın oranının %30'da kalıyor oluşu, "ayın karanlık tarafı".
