Inspirational biographical narrative about Physicist Stephen Hawking in the Ilocano language of the Philippines. This is the first of 2-parts.
EXCERPT:
“Adda dagiti panawen nga adu kadatayo ti tumangad iti tangatang ket malapunos tayo iti panagsiddaaw a mangrikut ken mangpanunot no naggapuan dagitoy bambanag a makita tayo iti adayo a law-ang. Kas koma dagiti agsilap-silap a bituen. Rinibribu ken ginasgasuten a panawen a pinampanunot dagiti masisirib kadagidi napalabas nga immuna a panawen no ania ti sungbat dayta a misteryo. Ngem iti laeng daytoy a siglo a rimsua ti teoriya a mangipaawat iti punganay ti uniberso.” Daytoy a banag ti dakkel a pagyamanan ti salangubongan ken ni Stephen Hawking.
Kalatakan ken kaindaklan a henyo ni Stephen Hawking iti daytoy panawen a panangrugi ti maikadua a milenya. Simbolo ni Stephen ti kinatakneng ti tao. Daytoy ket gapu iti naisangsangayan a karit daydi panagbiagna. Ket gapu iti kinapateg ti kapanunotanna maipapan kadagiti banag iti siyensa a nasken iti panagdur-as ti kapanunotan ken biag ti sangkatao-an, inkagumaan dagiti tattao a mapataginayon daytoy. Dagiti kontribusyonna iti siyensa ket nangbaliw iti panangawat dagiti moderno a tattao iti uniberso (universe). *Ngem ti kaindaklan amin kadagitoy ket ti pannakadiskubrena iti “Hawking radiation” agsipud ta daytoy ket maysa kadagiti addaan kangrunaan ti kinapategna a duktal ti siyensa Pisika iti daytoy maika- DUAPULO agingga iti DUAPULO KET MAYSA (20-21) a siglo.
*Daytoy a duktal ket mangipaawat ti kaadda ti makunkuna a “black hole”-‘nangisit nga alikuno nga abut’ wenno ‘nangisit nga abut’iti labes ti law-ang. Daytoy Hawking radiation ket radyasyon wenno emisyon ti enerhiya a kas allon ti magneto ken elektrisidad. Daytoy ket agnaynayon nga aggun-gunay a partikulo ti atomo a maipadles a paruaren ti black hole. Epekto daytoy ti “quantum” iti asideg ti ngiwat ti blackhole a punto a managan ti ‘event horizon;’ no sadino a ti kinapegges ti panagliyas ket rimbawanna ti pegges ti lawag. Tumpuar daytoy manipud iti agnaynayon a panagbaliw ti “quantum” nga espasyo a kawaw ket agbalin daytoy a nagkadua a partikulo. Maysa kadagitoy a partikulo ti awan patinggana nga agliliyas bayat ta diay maysa a partikulo ket nakapupok iti kaunggan ti black hole.
NASARIRIT NGA UBING IDI NI STEPHEN HAWKING
Maysa a siyentipiko a naisalsalumina ni Stephen Hawking. Espesyalista daytoy a kosmologo (‘cosmologist’)- maysa a siyentipiko a mangad-adal iti ‘cosmos’ (kosmos). Ti kosmos ket law-ang a nanglaon iti uniberso (‘universe’). Daytoy uniberso a naindaklan a paset ti di-marukod a kawaw, ket isu ti ayan daytoy Init, bulan ken Daga a lubong tayo. Ti Daga ket tuldek laeng no maiyarig iti init. Ngem uray ti init ket di pay makita a partikulo no maiyarig ti kinadakkelna iti kadakkel ti uniberso. Dagitoy a pagsid-siddaawan iti panagadal ti pagsiriban ni Stephen Hawking."
PLEASE LISTEN TO THE PODCAST FOR THE FULL EPISODE.
