Shows
Klucz do LiteraturyNoe i potop | Stary Testament | #33Analiza i interpretacja biblijnej opowieści o potopie.Jeśli chcesz wesprzeć mój podcast, możesz postawić mi kawę:https://buycoffee.to/kluczdoliteratury0:00 Wstęp0:56 Tradycja potopu4:21 Dwa opowiadania o potopie8:42 Arka Noego12:31 Opis potopu16:41 Opadnięcie wód22:48 Akt nowego stworzenia26:55 Przymierze z Noem28:22 Historyczność potopu32:44 Zakończenie2025-07-1333 minKlucz do LiteraturyKain i Abel | Stary Testament | #32Dziś przybliżam i analizuję tragiczną historię Kaina i Abla - dwóch zwaśnionych biblijnych braci.Jeśli chcesz wesprzeć ten podcast, możesz postawić mi kawę!https://buycoffee.to/kluczdoliteraturySpis treści: 0:00 Wstęp1:21 Historia Kaina i Abla11:40 Komentarze żydowskie13:33 Znamię Kaina17:50 Interpretacja kabalistyczna19:59 Kain i Abel jako archetypy23:13 Zakończenie2025-07-1324 minKlucz do LiteraturyGrzech i upadek pierwszych ludzi | Stary Testament | #31.Historia upadku pierwszych ludzi to jedna z najbardziej znanych opowieści biblijnych. W tym odcinku nie tylko przybliżam treść słynnego mitu, lecz także rozbieram ten tekst na części pierwsze i wskazuję, na co warto zwrócić uwagę przy jego analizie i interpretacji.0:00 Wstęp1:21 Gdzie leży Eden?6:34 Sumeryjski pierwowzór11:02 Scena kuszenia21:41 Kwestia winy25:29 Protoewangelia31:28 Grzech pierworodny35:58 Co zjadła Ewa?39:08 Zakończenie2025-06-1639 minKlucz do LiteraturyKsięga Rodzaju | Stworzenie świata i człowieka | Stary Testament | #30.Księga Rodzaju otwiera jedną z najważniejszych książek współczesnego i starożytnego świata, a w jej dwóch pierwszych rozdziałach ukazuje się literacka próba ujęcia obrazu stworzenia świata i człowieka. Co jednak znamienne, te dwie wizje są sobie przeciwstawne - i o tym m.in. jest ten odcinek.0:00 Wstęp1:41 Księga Rodzaju6:02 Problematyczna kwestia autorstwa07:47 Teoria czterech wielkich tradycji10:37 Kiedy zredagowano Księgę Rodzaju12:20 Pierwszy rozdział Księgi Rodzaju14:50 Symbolika liczby 719:17 Akt stworzenia świata2025-06-1045 minKlucz do LiteraturyKsięga nad księgami | Stary Testament | #29.Odcinek rozpoczyna cykl podcastów poświęconych jednemu z najważniejszych i najbardziej wpływowych zbiorów tekstów literackich - Biblii. Opowiadam w nim o tym, czym w ogóle Biblia jest, jak rozwijała i kształtowała się na przestrzeni stuleci, w jakich językach została spisana i kim byli jej redaktorzy.0:00 Wstęp01:42 Co to jest Biblia?06:13 Biblia jako pismo natchnione09:11 Czas powstania11:09 Kwestia autorstwa13:18 Języki i tłumaczenia14:04 Biblia hebrajska17:03 Septuaginta18:51 Gatunki i...2025-05-3122 minKlucz do Literatury5 powodów, by poznać historię literatury | Intermezzo | #28.Nie wiesz, dlaczego w szkole tak ważne są konteksty historycznoliterackie? Po co poznawać biografie autorów lub cechy danej epoki?W tym odcinku przekonuję, że historia literatury nie jest suchymi regułkami i tabelkami, lecz żywym i szalenie ważnym tematem, wpływającym nie tylko na nasz sposób odbioru literatury, lecz także - mogącym zmienić nas samych.0:00 Wstęp2:00 Moje osobiste doświadczenia07:09 Powód 1.12:26 Powód 2.13:51 Powód 3.16:48 Powód 4.20:22 Powód 5.23:21 Zakończenie2025-05-2624 minKlucz do LiteraturyEgipska liryka miłosna | Starożytny Egipt | #27.Starożytny Egipt to nie tylko grobowce, piramidy i hieroglify - to także bogaty zbiór utworów miłosnych, pradawnych motywów i symboli, które i współcześnie odnajdujemy w tekstach.Spis treści:0:00 Wstęp03:51 Różne oblicza miłości7:35 Ewolucja literatury miłosnej09:20 Zabytki literatury10:22 Okoliczności wykonywania utworów11:48 Styl i struktura17:01 Toposy, motywy, symbole25:50 Zakończenie2025-05-1726 minKlucz do Literatury"Księga wychodzenia za dnia" | Starożytny Egipt | #26.Starożytna "Księga Umarłych" to tajemniczy przewodnik po zaświatach, który od tysięcy lat fascynuje badaczy, mistyków i miłośników starożytnego Egiptu. W tym odcinku odkryjesz:– skąd wzięła się "Księga Umarłych" i jak ewoluowała przez wieki?– dlaczego każdy Egipcjanin chciał mieć własny egzemplarz - i ile to kosztowało?– które fragmenty Księgi wzbudziły w XIX w. największe kontrowersje.Spis treści:0:00 Wstęp1:54 Geneza i ewolucja "Księgi umarłych"5:17 Pierwszy rynek wydawniczy2025-05-1027 minKlucz do LiteraturyOko Horusa a Oko Ra | Starożytny Egipt | #25.Dwa potężne symbole staroegipskie, łudząco do siebie podobne - i przez to nieustannie ze sobą mylone. Skąd się wzięły? Co oznaczały? Czym się różniły? Odpowiedzi na te pytania znajdą Państwo w treści tego odcinka.Spis treści:0:00 Wstęp1:14 Mit o Oku Horusa04:35 Mit o Oku Ra09:07 Oko Horusa vs. Oko Ra10:13 Zakończenie2025-04-2610 minKlucz do LiteraturyŚmierć i zmartwychwstanie Ozyrysa | Starożytny Egipt | #24.Zanim o świcie rozbrzmią wielkanocne dzwony, ogłaszające zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, zanim przejdzie rozśpiewana procesja z rozkołysanymi kadzielnicami, zapraszam Państwa w podróż do serca starożytnego Egiptu, gdzie narodziła się jedna z najstarszych opowieści o śmierci i odrodzeniu.Czy mit o Ozyrysie to tylko egzotyczna legenda? A może uniwersalna opowieść o przemianie, cierpieniu i nadziei, która do dziś pulsuje w naszej kulturze, religii i psychice?Spis treści:0:00 Wstęp0:56 Kim był Ozyrys?3:26 Mit o Ozyrysie7:53 Interpretacje mitu8:37 Mit o cyklu nat...2025-04-1918 minKlucz do LiteraturyTrzy wizje powstania świata | Starożytny Egipt | #23.Pytania o początek istnienia towarzyszyły człowiekowi niemalże od zawsze - nie inaczej było w kraju faraonów. W tym odcinku przybliżam trzy największe kosmogonie staroegipskie, by wspólnie z Państwem rozważyć:- czy świat wykluł się z kosmicznego jaja, - czy też został wypluty przez pierwotne bóstwo, - a może... został pomyślany i wypowiedziany?Spis treści:0:00 Wstęp1:24 Hermopolis6:09 Heliopolis9:30 Memfis12:33 Zakończenie2025-04-1213 minKlucz do LiteraturySztuka pisania w kraju nad Nilem | Starożytny Egipt | #22.Kiedy i w jaki sposób powstało pismo w starożytnym Egipcie? Kim byli skrybowie i jak wyglądała ich edukacja? Kto potrafił czytać i co można było czytać w czasach piramid? W tym odcinku opowiadam na te wszystkie pytania, a także wskazuję na bestsellery świata staroegipskiego piśmiennictwa.Spis treści:00:32 Zalążek piśmiennictwa w starożytnym Egipcie03:26 Sztuka pisania - narodziny skryby07:31 Edukacja pisarza10:08 Skryba przy pracy11:03 Literatura staroegipska12:16 Teksty funeralne13:13 Nauki2025-04-0424 minKlucz do LiteraturyEpos o Gilgameszu - tabliczki VII-XII | Mezopotamia | #21.Kontynuacja serii o starożytnym mezopotamskim bohaterze - Gilgameszu. W tym odcinku przybliżam treść tabliczek VII-XII, omawiam babilońską opowieść o potopie, a także wskazuję najstarsze znane motywy literackie.00:10 Wstęp i przypomnienie treści pierwszej części eposu01:14 Tabliczka VII - śmierć Enkidu10:20 Tabliczka VIII - pogrzeb Enkidu14:21 Tabliczka IX - poszukiwanie nieśmiertelności17:20 Tabliczka X - wyprawa do Utnapisztima22:27 Tabliczka XI - opowieść o potopie; ziele wiecznej młodości36:10 Tabliczka XII - mit o Enkidu i Gilgameszu w zaświatac...2025-03-2941 minKlucz do LiteraturyEpos o Gilgameszu - tabliczki I-VI | Mezopotamia | #20.Epos o Gilgameszu to jeden z najstarszych utworów literackich świata. W tym odcinku wskazuję kluczowe cechy eposu, a także przybliżam zawartość pierwszych sześciu glinianych tabliczek.00:30 Kwestie gatunkowe - wyznaczniki eposu10:26 Tabliczka I - zawiązanie akcji i przedstawienie postaci17:36 Tabliczka II - spotkanie Gilgamesza z Enkidu23:05 Tabliczki III-V - wyprawa do Cedrowego Lasu30:08 Tabliczka VI - spotkanie z boginią Isztar2025-03-2337 minKlucz do LiteraturyEpos o Gilgameszu - wstęp do lektury | Mezopotamia | #19.W tym odcinku cofniemy się w czasie, by poznać genezę Eposu o Gilgameszu – legendarnego króla Uruk, który stał się bohaterem jednego z najważniejszych tekstów w historii ludzkości. Opowiadam również o sensacyjnym odkryciu w XIX wieku, gdy archeolodzy odkopali tajemnicze gliniane tabliczki. To właśnie wtedy świat po raz pierwszy usłyszał o Gilgameszu, a starożytna Mezopotamia odsłoniła swoje sekrety. Jak to się stało, że te zapomniane teksty trafiły do muzeów, jak udało się je odczytać i dlaczego wzbudziły tak ogromne kontrowersje? Tego wszystkiego dowiedzą się Państwo...2025-03-1624 minKlucz do LiteraturySumeryjski mit o potopie - nawiązania biblijne | Mezopotamia | #18.Potop to jeden z najczęściej występujących toposów, łączący nawet odległe od siebie ludy. Najstarsze zachowane pisemne źródła opowieści o wielkiej powodzi pochodzą ze starożytnego Sumeru i są one starsze od przekazu biblijnego nawet o tysiąc lat.00:33 Hipoteza potopu w okresie Driasu Młodszego04:46 Wzmianki o potopie w Bibliotece Aszurbanipala08:46 Szokujące odkrycie w Nippur09:50 Sumeryjski mit o potopie15:24 Analogie między sumeryjskim pierwowzorem i wersją biblijną2025-03-0719 minKlucz do Literatury"Anna In w grobowcach świata" - Olga Tokarczuk | Literatura współczesna | #17.Analiza i streszczenie jednej z powieści Olgi Tokarczuk - psycholożki, pisarki, laureatki Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.W odcinku zestawiam książkę "Anna In w grobowcach świata" z sumeryjskim pierwowzorem i wskazuję konteksty oraz nawiązania, które pojawiają się na kartach powieści, a które wydają mi się najbardziej interesujące.2025-02-2843 minKlucz do LiteraturyZejście Inanny do Podziemi | Mezopotamia | #16.Mit dotyczący zejścia bogini Inanny do świata podziemnego należy do grona najważniejszych opowieści starożytnej Mezopotamii. Co jednak sprawia, że historia kapryśnej bogini miłości i wojny jest tak uniwersalna i aktualna?W tym odcinku nie tylko przybliżam treść tego niezwykłego mitu, lecz także zwracam uwagę na jego głębokie znaczenie symboliczne i metaforyczne, opierając się na psychoanalizie Carla Gustava Junga, pojęciu katabazy i konfrontacji z własnym "cieniem".2025-02-1826 minKlucz do LiteraturyInanna, Tablice Przeznaczenia, Szukaletuda | Mezopotamia | #15.Inanna, Isztar, Astarte, Afrodyta - kim była bogini określana tyloma różnymi imionami?Jaką rolę odgrywały Tablice Przeznaczenia – artefakty o niemal absolutnej mocy, których posiadanie mogło decydować o losach bogów i ludzi?Kim był Szukaletuda i dlaczego jego czyn wywołał gniew samej Inanny?W tym odcinku odpowiadam na powyższe pytania i przybliżam treść dwóch starożytnych mitów, w których główną bohaterką jest sumeryjska bogini płodności i wojny.2025-02-1021 minKlucz do LiteraturyEnki - stwórca, wybawca, najwyższa mądrość | Mezopotamia | #14.Kim był bóg Enki w mitologii sumeryjskiej i czym wyróżniał się na tle panteonu Anunnakich? W tym odcinku przybliżam jego postać, przywołując treść dwóch ważnych mitów starożytnego Sumeru:
- opowieść "Enki i Ninmah", prezentującą wizję stworzenia człowieka;
- mit "Enki - organizator świata", będący zarazem apoteozą boga-opiekuna ludzkości, jak i wyjaśnieniem funkcji pozostałych bogów sumeryjskich.
________________________
mitologia sumeryjska, starożytność, historia literatury, Sumerowie, Anunnaki, literatura2025-02-0223 minKlucz do LiteraturyNajstarszy epos o stworzeniu świata | Enuma Elisz | Mezopotamia | #13.W dzisiejszym odcinku zapraszam na spotkanie z jednym z najstarszych utworów literackich świata - z eposem kosmogonicznym Enuma Elisz, przedstawiającym stworzenie świata według mitologii mezopotamskiej.
Dowiedzą się Państwo z niego, jak powstał świat według Babilończyków, poznają Państwo dramatyczne konflikty między bogami oraz dlaczego odczytywanie tego utworu stanowiło centralny punkt najważniejszego święta Babilonii - wiosennych obrzędów święta Akitu.
_______________________________
literatura starożytna, historia literatury, Mezopotamia, Babilon, Marduk, kultura i wierzenia starożytne2025-01-2632 minKlucz do LiteraturySkarby biblioteki Aszurbanipala | Mezopotamia | #12.Podobno Mezopotamia to kolebka cywilizacji - a przynajmniej to z tego okresu pochodzą najstarsze zachowane teksty i artefakty świadczące o rozwoju naszej kultury.
W tym odcinku zabieram Państwa do serca starożytnej Mezopotamii, by odkryć tajemnice Sumerów oraz niezwykłej biblioteki Aszurbanipala – jednej z najstarszych bibliotek świata!
Szczególną uwagę zwrócę na dwa najstarsze teksty - Sumeryjską Listę Królów oraz Kodeks Hammurabiego.
Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak wyglądały początki literatury, co kryły gliniane tabliczki i co wielcy władcy Mezopotamii starali się zachować od zapomnienia, ten...2025-01-1731 minKlucz do LiteraturyRetellingi mitów greckich | Literatura współczesna | #11.Czy mitologia grecka może być wciąż żywa i aktualna? W tym odcinku zanurzymy się w świat retellingów mitów greckich – opowieści, które reinterpretują klasyczne mity w nowym świetle.
Czego dowiesz się z tego odcinka?
Czy retelling jest fanfikiem i co przyciąga czytelników do odczytywania na nowo opowieści, które już znają;
Jak współczesni autorzy, tacy jak Madeline Miller („Pieśń o Achillesie”) czy Natalie Haynes („Tysiąc okrętów”), przekształcają greckie mity, nadając im nowy wymiar;
Jak retellingi pozwalają spojrzeć na dobrze znane historie z perspektywy kobiet, bohaterów drugiego planu czy... sa...2025-01-0541 minKlucz do LiteraturyNiebezpieczne związki ludzi z bogami | Mity greckie | #10.Czy miłość w mitologii greckiej zawsze była romantyczna? A może częściej wiązała się z dramatem, zdradą i tragizmem? W tym odcinku zapraszam Państwa w fascynującą podróż przez burzliwe relacje bogów i śmiertelników.
👉 Poznają Państwo historię Zeusa i Kallisto – pełną tajemnic, przemian i okrutnych decyzji;👉 Omówimy tragiczny w skutkach związek Zeusa i Semele;👉 A na koniec opowiem o pięknej i wzruszającej miłości Erosa i Psyche, która musiała pokonać nie lada przeszkody, by przetrwać.
Zapraszam!
2024-12-2220 minKlucz do LiteraturyBoska sprawiedliwość | Niobe, Arachne, Syzyf, Tantal | Mity greckie | #9.W dzisiejszym odcinku przybliżam losy czterech mitologicznych bohaterów, którzy swoimi czynami ściągnęli na siebie boską karę. Czym zawiniła Niobe, że została pozbawiona gromadki dzieci? W co przemieniono Arachne, która ośmieliła się porównać swoje umiejętności z boskimi? Co określamy mianem syzyfowej pracy?Czego dopuścił się Tantal?Odpowiedzi na te pytania odnajdziesz właśnie w tym odcinku. Zapraszam!Spis treści:0:00 Wstęp3:17 Niobe6:01 Arachne9:27 Syzyf15:00 Tantal18:15 Zakończenie2024-12-0819 minKlucz do LiteraturyBestie antyku | Mity greckie | #8.W tym odcinku Klucza do Literatury wyruszamy w podróż do świata greckich mitów, w którym roi się od niezwykłych bestii. Od spojrzenia zamieniającego w kamień Meduzy, przez wielogłową Hydrę, aż po dzikich centaurów i strażnika Hadesu, Cerbera – odkrywamy, co te potwory oznaczały dla starożytnych i jak ich symbole funkcjonują do dziś.W celu jak najpełniejszego omówienia tych starożytnych potworów sięgam do książki dr Anny Jankowiak pt. "Bestie antyku" - co i Państwu serdecznie polecam.Spis treści:0:00 Wst...2024-11-2427 minKlucz do LiteraturyTajemnice herosa Heraklesa | Mity greckie | #7.Brutal, ale kocha. A jak wiadomo - brutal kocha najmocniej. Czy takie powiedzenie mogłoby zaistnieć także w świecie starożytnych greckich herosów?
Jeśli myślisz się, że znasz już mit o Heraklesie na wylot, ponieważ udało Ci się zapamiętać wszystkie dwanaście prac tego herosa, mam do Ciebie małe pytanie - czy wiesz, dlaczego w ogóle Herakles zobowiązał się je wykonać?
W siódmym odcinku mojego podcastu Klucz do Literatury zdradzam tę tajemnicę i opowiadam o najmroczniejszych chwilach z życia tego bohatera.
Jeśli zatem sądzisz, że starożytne mity to nuda - daj się zaskoczyć, bo...2024-11-1727 minKlucz do LiteraturyCzy Minotaur był potworem? | Mity greckie | #6.Dziś zanurzymy się w klasyczną opowieść kreteńską - o Ariadnie, Tezeuszu i Minotaurze. I choć wszyscy znamy tę historię i jej bohaterów, spróbujemy spojrzeć na tę opowieść świeżym okiem i rozważyć, kto faktycznie uosabiał potwora w tymże micie.
W rozwikłaniu tej zagadki na pewno mogą pomóc reinterpretacje i retellingi mitów kreteńskich, do których odwołuję się w tym odcinku:
- "Historia Minotaura" - Zbigniew Herbert;
- "Król musi umrzeć" - Mary Renault;
- "Ariadna" - Jennifer Saint;
- "Pani Labiryntu" - Magda Knedle...2024-11-1026 minKlucz do LiteraturyOrfeusz i Eurydyka | Mity greckie | #5.Czego dotyczył starożytny mit o Orfeuszu i Eurydyce?
Jak można zinterpretować zstąpienie poety do Podziemi?
Jakie symbole, alegorie, motywy i archetypy wykorzystuje ten grecki mit?
Czym był Orficyzm i w co wierzyli Orficy?
W tym odcinku znajdą Państwo nie tylko odpowiedzi na powyższe pytania, lecz także prześledzą, w jaki sposób artyści na przestrzeni wieków reinterpretowali historię mitologicznego śpiewaka i poety. W podcaście przywołam i omówię takie utwory, jak:
- opera "Orfeusz i Eurydyka" Glucka;
- "Sonety do Orf...2024-11-0324 minKlucz do LiteraturyDemeter i Persefona | Mity greckie | #4.Kim była grecka bogini Demeter?
Dlaczego w niektórych wersjach mitu Persefonę nazywa się Korą?
Czym były misteria eleuzyjskie i w jaki sposób wiązały się z boginią obfitości?
Dlaczego mit o Demeter określa się mianem mitu ajtiologicznego?
I czy Demeter rzeczywiście była taką idealną matką?
Na te pytania odpowiadam w dzisiejszym odcinku. Zapraszam!
2024-10-2716 minKlucz do LiteraturyDedal i Ikar | Mity greckie | #3.Co naprawdę symbolizuje mit o Dedalu i Ikarze? Jakie życiowe lekcje z niego płyną i jakie niebezpieczeństwa kryją się w marzeniach o przekraczaniu własnych granic? I wreszcie - czy Ikar był odważnym bohaterem, czy może przestrogą dla tych, którzy zbyt wysoko mierzą?
W tym odcinku zgłębimy tę fascynującą historię – od Freuda po współczesne interpretacje w literaturze i sztuce.
Omówię między innymi obraz Petera Bruegla pt. "Upadek Ikara" oraz utwory literackie takie jak Prawa i obowiązki Tadeusza Różewicza, Ikar Jarosława Iwaszkiewicza i Dedal i Ikar Zbigniewa Herberta.
2024-10-2020 minKlucz do LiteraturyPrometeizm w literaturze | Mity greckie | #2.Kim był Prometeusz, czego dokonał i dlaczego mit o tym tytanie jest tak istotnym elementem współczesnej kultury?
Odpowiedzi na te pytania podam w dzisiejszym odcinku, w którym nie tylko przybliżam postać prastarego dobroczyńcy ludzkości, lecz także wyjaśniam jego metaforyczne znaczenie oraz wskazuję inne utwory, w których pojawia się wątek prometejski.
Zapraszam do odsłuchania!2024-10-1420 minKlucz do LiteraturyBadacze, toposy, archetypy | Mity greckie | #1.Jeśli chcesz wesprzeć moją pracę, możesz postawić mi kawę! W ramach podziękowania wyślę Ci skrypt wybranego przez Ciebie odcinka (proszę o wskazanie jego tytułu w notatce).https://buycoffee.to/kluczdoliteraturyCo sprawia, że mity greckie nadal rozbudzają wyobraźnię czytelników? Dziś postaram się odpowiedzieć na to pytanie, a także przybliżę sylwetki dwóch najwybitniejszych polskich badaczy mitologii greckiej. Przywołam również mitologiczne toposy i wyjaśnię, czym jest archetyp.2024-10-0724 min