Shows
CzechostacjaOd pogromów do Zagłady. Tysiąc lat trudnej historii Żydów w CzechachO Żydach w Czechach jako pierwszy pisał ich rodak, podróżnik Ibrahim ibn Jakub, który odwiedził Pragę w połowie dziesiątego wieku. Przez kolejny tysiąc lat historia Królestwa Czeskiego była nierozerwalnie związana z Żydami. Dzięki nim państwo się rozwijało, oni sami płacili zwykle za swoją krwią. Do pierwszego wielkiego pogromu doszło w Pradze w XII wieku, ten pod koniec XIV był jednym z największych w ówczesnej Europie.Właśnie ze strachu przed przemocą chrześcijan miał się narodzić legendarny Golem - gliniany olbrzym ożywiony przez kabalistę Jehudę Löwa ben B...2025-06-0341 min
CzechostacjaDlaczego prezydent Czech Pavel nie chce konkordatu i krytykuje Izrael | opowiada: Michal LebduškaRząd jednego z najbardziej laickich krajów w Europie postanowił podpisać z Watykanem konkordat. Po dziwnych, utajonych negocjacjach umowę ratyfikował czeski parlament. Nie weszła jednak w życie - zdaniem prezydenta Petra Pavla może naruszać konstytucję stawiając w uprzywilejowanej pozycji Kościół Katolicki. Sprawę, na wniosek zgadzających się z prezydentem senatorów, zbada czeski trybunał konstytucyjny.To nie jedyne starcie prezydenta z kończącym powoli kadencję rządem Petra Fiali. W ostatnich dniach głowa państwa skrytykowała otwarcie i dość ostro politykę bezwarunkowego poparcia dla izraelskiego rządu, w której czeskie władze są wyjątkowo konsekwente...2025-05-2749 min
CzechostacjaTiso, prezydent kolaborant oczami współczesnej Słowacji | opowiada: prof. Iwona Jakimowicz-PisarskaW marcu na jednej z bratysławskich scen swoją premierę miała sztuka "Prezydent Hitlera" - fikcyjny dialog przywódcy kolaborującego z niemiecką III Rzeszą księdza Josefa Tiso z jednym z ocalonych z zagłady Żydów. Tekst sztuki - jak mówiłem, fikcyjnej, został stworzony na bazie prawdziwych listów, jakie podczas II wojny światowej pisali do swojego prezydenta Słowacy. I nie jest to lektura łatwa - bo wśród autorów tych listów byli i ludzie wielcy i wyjątkowe kanalie.W 75 odcinku Czechostacji, wychodząc właśnie od sztuki "Ksiądz pr...2025-05-201h 23
CzechostacjaCzeski kryminał kiedyś i dziś | opowiadają: Mariusz Czubaj, Marta Mizuro, Anna Radwan-ŻbikowskaCzym różni się czeski kryminał od anglosaskiego, ale też czy zawsze się różnił. Czy literatura kryminalna znad Wełtawy była zawsze domeną pisarzy gatunkowych? I jakich czeskich współczesnych czeskich autorów "detektivek" - czyli właśnie powieści kryminalnych - czytać.O tym, i całym mnóstwie związanych z tym rzeczy rozmawiali w Rybniku, na spotkaniu otwierającym Festiwal Rybnik Pogranicze, sami specjaliści i specjalistki. Czyli tłumaczka literatury czeskiej, również kryminalnej Anna Radwan-Żbikowska i pisarka, redaktorka i literaturoznawczyni Marta Mizuro. Rozmowę zaś prowadził pisarz, autor kryminałów i wiel...2025-05-1355 min
CzechostacjaJan Nepomucen, święty wymyślony. Jak kontrreformacja stworzyła legendę patrona spowiedników i mostówKim naprawdę był Jan Nepomucen? Święty, który stał się jednym z najważniejszych symboli barokowych Czech i jednym z najbardziej "eksportowych" świętych Europy, to... w znacznej mierze wytwór propagandzistów kontrreformacji.Jego legenda — o męczeństwie za tajemnicę spowiedzi, wierze i lojalności wobec Kościoła — w rzeczywistości narodziła się wiele dekad po jego śmierci. Bo Nepomucen, owszem, zmarł gwałtowną śmiercią pod koniec XIV wieku. Tyle, że zmarł z powodu politycznych sporów trony i ołtarza, nie obrony sakramentu. W tym odcinku Czechostacji opowiadam o procesie budowania jednej z największych mistyfikacji r...2025-05-0642 min
CzechostacjaCzy Havel to czeski Wałęsa? Czeska i polska polityka ostatnich dekad | opowiada: dr Jan ŠkvrňákCzy można uznać, że Vaclav Havel to czeski odpowiednik Lecha Wałęsy? A Vaclav Klaus Leszka Balcerowicza? Czy czeska lewica, nim prawie zupełnie zniknęła, miała coś wspólnego z polskimi postkomunistami? I gdzie byłby polski PPS, gdyby właśnie postkomuniści nie opanowali swojej części sceny politycznej.O tej i innych kwestiach rozmawiam w najnowszym, 72-gim odcinku Czechostacji z dr Janem Škvrňákiem. Do tej pory Janek - historyk średniowiecza, gościł w Czechach kilkukrotnie, opowiadając właśnie o wydarzeniach i postaciach sprzed ponad pół tysiąca lat. Tym razem jednak pochyliliśmy się...2025-04-291h 06
CzechostacjaŚląsk mentalną granicą podzielony. Warsztaty: Mapowanie pograniCZa | Biblioteka Publiczna w RybnikuParadoksalnie, w czasach gdy trudno było przekroczyć Odrę czy Olzę bez zaproszenia, czyli w czasach PRL i CSSR, z polskiej części Śląska na tę czeską, czy na pobliskie Morawy, było znacznie bliżej.Taki wniosek płynie z serii warsztatów Mapowanie Pogranicza, przeprowadzonych przez dwie naukowczynie z Uniwersytetu Śląskiego - dr Monikę Glosowitz i dr Karolinę Pospiszil, warsztatów zorganizowanych w ramach projektu Rybnik Pogranicze, realizowanego przez Miejską i Powiatową Bibliotekę Publiczną w Rybniku.W jednym z takich warsztatów miałem okazję z mikrofonami, ale też jako uczestnik, wziąć udział. Ten odcinek specjalny...2025-04-271h 10
CzechostacjaCzy[m] Czesi różnią się od Polaków? | opowiada: Pavel TrojanTacy sami? Zupełnie różni? A może, jak to zwykle bywa, ani tak ani tak. W tym odcinku, razem z Pavlem Trojanem - który promuje w Czechach turystycznie Polskę zastanawiamy się nad tym, czy Polacy różnią się od Czechów a jeśli - to czym. Jest więc i podejściu do stroju, czy szerzej - wyglądu.O kulturze pracy i stosunku do hierarchii, o narzekaniu, prywatności, poczuciu humoru i całym mnóstwie innych oczywistych i mniej oczywistych spraw. Jest też - w podsumowaniu - próba stworzenia osoby idealnej - o najbardziej pożąd...2025-04-221h 26
CzechostacjaKingdom Come: Jak wojna dwóch Luksemburgów zmieniła Czechy i Europę | opowiada: Joanna NowakW pierwszych latach piętnastego wieku leżącymi w cesarstwie Czechami wstrząsnął zbrojny konflikt dwóch braci - Wacława IV i Zygmunta. Obaj byli Luksemburgami, synami cesarza Karola IV, obaj też byli, po kądzieli - Piastami. Lokalny, z punktu widzenia cesarstwa spór o koronę Czech, uruchomił lawinę różnych procesów, których efektem były wojny husyckie - a pośrednio - w dalszej perspetywie, również reformacja.Owa wojna i konflikt dwóch Luksemburgów jest tłem dwóch części popularnej gry komputerowej Kingdom Come Deliverance, wyprodukowanej przez czeskie Warhorse Studios2025-04-151h 16
CzechostacjaCzy Czesi to tacy mali Niemcy? | opowiada: prof. Karolina Ćwiek-RogalskaCzesi to mali Niemcy a tak naprawdę, to Czechy - jako samodzielne państwo, nigdy nie istniały - wbrew pozorom nie jest to wcale, wśród Polaków, taka rzadka opinia.W odcinku nr 69 nie podejmuję z nią polemiki, miałoby to równie wiele sensu jak przekonywanie Płaskoziemca co tego, że Ziemia jednak płaska nie jest.Razem z prof. Karoliną Ćwiek-Rogalską z Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk przyglądamy się relacjom Czech z sąsiadem, czy raczej z sąsiadami, na przestrzeni ponad tysiąca lat.Nie ma w tej rozmowie prostych i jednoznacz...2025-04-081h 08
CzechostacjaCzy Czechy to najbardziej ateistyczny kraj na świecie? | opowiada: prof. Karolina Ćwiek-RogalskaWizerunek Czecha jako ateisty a Czech jako kraju bez boga, to jeden z najmocniejszych polskich mitów o Czechach. Tymczasem, jeśli przyjrzeć się dokładniej, sprawa z daleka nie jest taka prosta. W odcinku nr 68 wspólnie z Karoliną Ćwiek-Rogalską, etnolożką i bohemistką, profesorką Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk szukamy odpowiedzi na szereg pytań związanych z tym mitem.Czy Czechy to najbardziej ateistyczny kraj na świecie? Czy można być niewierzącym chrześcijaninem? Czym w ogóle jest chrześcijaństwo laickie? Skąd sceptyczny stosunek do religii instytucjonalnych, szczeg...2025-04-011h 15
CzechostacjaCzechosłowackie kreskówki: Wróżka z pola maku, dużo psów i kosmitaZgodnie z obietnicą wracam z tematem czechosłowackich kreskówek, uzupełniając opowieść o tytuły które mogą być znane w Polsce a które w odcinku nr 60 pominąłem.Jest więc o Makowej Panience, o wróżce Amelce i fenomenie jej współczesnej popularności w Japonii, jest też o chłopcu z plakatu i paru opowieściach, których bohaterami są psy.A przy okazji jest też całkiem sporo o Karlu i Josefie Čapkach.W odcinku wspominam kilka wcześniejszych opowieści Czechostacji, obiecuję też pozostawić w opisie linki do nich.Poprzedni...2025-03-2539 min
CzechostacjaII Republika. Zapomniana i wstydliwa agonia Czechosłowacji | opowiada prof. Piotr M. MajewskiCzechosłowacja przetrwała Dyktat Monachijski. Straciła 1/3 terytorium, wszystkie umocnienia i większość przemysłu, ale nie straciła niepodległości. Agonia tego państwa trwała jeszcze przez prawie pół roku, do 15 marca 1939, kiedy to - dzień po ogłoszeniu przez Słowację niepodległości Czechy zostały zajęte przez niemieckie wojska a sam kraj stał się kolonią III Rzeszy.W 66 odcinku Czechostacji rozmawiam z historykiem, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego Piotrem M. Majewskim o tej właśnie agonii, której na imię dano II Republika.W tym czasie umierało w Czechosłowacji wsz...2025-03-181h 06
CzechostacjaCzescy oligarchowie inwestują w Polsce, nie tylko w Empik i paczkomaty | opowiada: dr Krzysztof DębiecJeden kupił właśnie brytyjską pocztę królewską, sieć handlową Makro - również w Polsce, ma od dawna. Inny niedawno sprzedał pół Empiku, ale pół wciąż do niego należy. Jeszcze inny posiada prawie 1/3 stojących na ulicach polskich miast i wsi paczkomatów. Czeski kapitał pomógł się też, dekadę temu, rozwinąć Żabce. Generalnie chociaż Czechy są ponad trzy razy mniejsze od Polski, to tamtejszy biznes ambicje i możliwości ma globalne i Polska jest jednym z wielu rynków, na którym się pojawia.W 65 odcinku Czechostacji rozmawiam z dr Krzysztofem Dębcem - analitykiem Ośrodka Studió...2025-03-111h 14
CzechostacjaPieśni kramarskie - obraz Czech z 200-letniego tabloidu | opowiada: dr Maciej MętrakTrudno stworzyć prostą definicję pieśni kramarskiej, nie tylko dlatego, że dla większości odbiorców nie była ona wcale pieśnią. Mogła opowiadać o tematach religijnych, społecznych, politycznych nawet - chociaż zawsze w duchu lojalnym wobec władzy. Mogła też donosić o nowinach ze świata, chociaż zwykle dość przeterminowanych i zunifikowanych. Mogła w końcu dotyczyć miłości i morderstw, często w jednym utworze.Gdybym miał wskazać jej odpowiednik, mieszczący zasadniczo to wszystko - to byłby nim tabloid. Tyle, że taki sprzed 200 lat.W 64 odcinku Czechostacji, który jest zapisem spotkania zorga...2025-03-041h 00
CzechostacjaCzesi pod alianckimi bombami. Tragiczny nalot na Pragę w Walentynki 1945Blisko 800 zabitych i zaginionych, tysiące zburzonych i uszkodzonych budynków, wymazane z mapy miasta zabytki - to bilans amerykańskiego nalotu na okupowaną przez Niemców Pragę, do którego doszło w walentynki 1945 roku.Sami Amerykanie tłumaczą, że 60 latających fortec zbombardowało centrum miasta przez pomyłkę. Pomyłka byłaby dość spora - dowódca dwóch grup bombowych USAAF uznał, że Praga to odległe o 150 km Drezno.Te amerykańskie wyjaśnienia nie wszystkich historyków jednak przekonują a sama pamięć o tragicznym nalocie wciąż jest w czeskiej stolicy żywa.Nalotów na Pragę było więcej...2025-02-2540 min
CzechostacjaSłowacja premiera Ficy: wolność ze wschodu, z zachodu zepsucie | opowiada prof. Iwona Jakimowicz-PisarskaZarzuty po adresem Roberta Ficy można mnożyć - pomaga umknąć kolegom przed wymiarem sprawiedliwości, stara się kneblować media, społeczeństwo obywatelskie uważa za zagrożenie dla swojej władzy. Jednego mu ale odmówić nie sposób - doskonale czuje Słowację i Słowaków i umie proponować im to, czego najbardziej pragną.Czyli, jak mówi prof. Iwona Jakimowicz-Pisarska, politożka z Akademii Marynarki Wojennej - wehikuł czasu, który przeniesie ich w przeszłość. Bo Fico mówi i jest słuchany głównie przez tych, co się boją zmian i c...2025-02-181h 24
CzechostacjaW Czechach a nie Czechy: Morawy - gościnna kraina winnic i śpiewu | opowiada: Filip HlavinkaChociaż Republika Czeska kojarzy się głównie z piwem, to kraj ten produkuje niemalże tyle samo wina, co Chorwacja. A większość tego trunku powstaje w jednym, konkretnym regionie - który chociaż leży w Czechach jako państwie, to Czechami nie jest; i to na wielu płaszczyznach. Mowa oczywiście o Morawach a szczególnie ich południowej części. W kolejnym odcinku Czechostacji zabieram Was więc na Morawy. A przewodnikiem tej wyprawy będzie Filip Hlavinka, mieszkaniec regionu i prawdziwy przewodnik - właściciel agencji turystycznej Grono Tour. Już po...2025-02-111h 11
Cztery strony świata - Podcast#11 Słowacja pod rządami Roberta Fico - dokąd zmierza ten kraj? - Jakub Medek - Czechostacja
Słowacja to kraj, który - podobnie jak Węgry - wzbudza najwięcej emocji w całej Unii Europejskiej. Szczególnie po 2023 r., kiedy to do władzy powrócił Robert Fico i bardzo szybko odnalazł wspólny język nie tylko z Viktorem Orbanem, ale i Kremlem. Natomiast Bratysława coraz bardziej oddala się od Brukseli, którą aktualny premier Słowacji określa mianem "drugiej - po Kijowie - najbardziej prowojennej stolicy w Europie".
Dziś razem z Jakubem Medkiem - autorem podcastu "Czechostacja" i dziennikarzem Radia Tok FM rozmawiamy o sylwetce Roberta Fi...2025-02-051h 09
CzechostacjaNie tylko Krecik, Sąsiedzi i Rumcajs. Subiektywny przegląd czechosłowackich kreskówekKrecik pierwotnie powstał jako film edukacyjny dla dzieci a po śmierci jego autora, członkowie rodziny rozpętali prawdziwą wojnę o finansową, wycenianą na setki milionów koron schedę. Piosenkę do Żwirka i Muchomorka śpiewał Karel Gott, do muzyki kompozytora, który w czasach stalinowskich, w obozie pracy, wydobywał dla Sowietów uran. Sąsiedzi natomiast - czyli pocieszni Pat i Mat, mieli całkiem sporo problemów z cenzurą, nie tylko tą komunistyczną.W najnowszym odcinku Czechostacji przypominam kilka czechosłowackich kreskówek, dobranych - z dwoma wyjątkami, wg bardzo oczywistego klucza - to po...2025-02-0440 min
CzechostacjaKingdom come: Deliverance. Gra i opowieść o czeskim średniowieczu w jednym | opowiada: Joanna NowakW 2018 roku niewielkie, utworzone specjalnie na tę okazję czeskie Warhorse Studios wypuściło w świat grę komputerową Kingdom Come: Deliverance. Osadzona w autentycznych historycznych i geograficznych realiach gra podbiła serca wielu graczy. Do dziś sprzedano osiem milionów egzemplarzy, KCD doczekało się też kilku rozszerzeń. Za tydzień swoją premierę będzie miała Kingdom Come Deliverance II - będąca wprost kontynuacją pierwszej części. Czyli znów czeskie średniowiecze, znów centralne Czechy, znów przygody syna kowala Henryka, zaplątanego w spory dwóch ówczesnych pretendentów do korony Czech - braci Wacława IV i Zygmunta Lu...2025-01-281h 14
CzechostacjaLata 90' w Czechach. Wolność, prywatyzacja, bandyci | Podcast pod specjalnym nadzorem & Czechostacja"Jeśli ktoś mówi, że pamięta lata 90-te, to znaczy, że tak naprawdę ich nie przeżył" - to jedno z funkcjonujących nad Wełtawą powiedzeń dotyczących ostatniej dekady minionego wieku. Dekady odzyskanej wolności, odkrycia przez świat Pragi, wizyt rockmanów i polityków, popijających z tamtejszym prezydentem piwo. Ale też dekady czasem malowniczego, czasem bardzo ponurego bandytyzmu. No i kuponowej prywatyzacji, na której niewielu zyskało a wielu straciło.O tym barwnym okresie z historii najnowszej Czech, opowiedzieliśmy z Podcastem pod specjalnym nadzorem podczas spotkania w Faktycznym Domu Kultur...2025-01-261h 16
CzechostacjaCzego słuchają Czesi - country, covery, hardrock i bardowie | opowiada: Piotr KlijewskiGdyby wnioskować wyłącznie na podstawie tego, co grają największe czeskie stacje radiowe, to można by dojść do wniosku, że nad Wełtawą mieszkają sami uczniowie inżyniera Mamonia z Rejsu. Czyli ludzie, którym podobają się tylko takie piosenki, które już słyszeli. Radiowe playlisty bowiem sprawiają wrażenie takich samych od 10, 20 a może i trzydziestu lat.Jak przekonuje mój dzisiejszy rozmówca - Piotr Klijewski, autor facebookowego profilu Czeskie Nutki, taki obraz nie będzie jednak obrazem pełnym. Bo owszem - Czesi od trzydziestu lat zachwycają się hardrockowym Kabatem, o...2025-01-211h 19
CzechostacjaBaltic Expressem do Czech. Co zobaczyć w województwie pardubickim | opowiada: Tomáš ZukalPod koniec 2024 roku w rozkładzie kolejowym w Polsce i Czechach pojawiło się nowe połączenie - kursujący z Pragi do Gdyni pociąg Baltic Express. Jeździ cztery razy dziennie łacząc stolicę Czech m.in. w Wrocławiem, Poznaniem czy Bydgoszczą.O pociągu tym było po obu stronach granicy stosunkowo głośno, głównie w kontekście coraz większego zainteresowania Czechów Polską i wybrzeżem Bałtyku. Ale rzadko kto wspominał o tym, że Baltic Express kursuje w obie strony. I tak jak łatwiej dojechać Czechom do Polski tak i Polakom łatwiej dotrzeć...2025-01-141h 08
CzechostacjaPodcast pod specjalnym nadzorem vs Czechostacja: rozwód po czechosłowacku (czeskie lata 90. teaser)Już niedługo, bo 23 stycznia, w Faktycznym Domu Kultury w Warszawie, Czechostacja i Podcast pod specjalnym nadzorem połączą siły - wspólnie, na żywo, porozmawiamy o tym, jak wyglądały lata 90-te w Czechach.By zachęcić Was do udziału w tym spotkaniu, czy wysłuchania później jego nagrania, stworzyliśmy z Piotrkiem Gawlińskim z PPSN swego rodzaju zapowiedź, próbkę tego, czego możecie się spodziewać. Na tapet wzięliśmy rozpad Czechosłowacji.Ale tematów związanych z latami 90-tymi, nie tylko politycznych...2025-01-1124 min
CzechostacjaVáclav Klaus - zlikwidował ČSSR, sprywatyzował Czechy, ukradł długopis | opowiada: Tomasz JędruchówVáclav Klaus jest mdły, nijaki i bez cienia charyzmy. Równocześnie budzi właściwie wyłącznie skrajne emocje: albo uwielbienie i podziw albo nienawiść i kpinę. Jak by go jednak nie odbierać, ten dwukrotny premier i dwukrotny prezydent Republiki Czeskiej zapisał się w jej historii już na zawsze. To, jakie Czechy dzisiaj są, to w znacznej mierze właśnie jego dzieło.W pierwszym w 2025 roku odcinku Czechostacji o Klausie rozmawiam z Tomaszem Jędruchowem, mieszkającym w Pradze korespondentem zagranicznym Polskiej Agencji Prasowej.Z odcinka dowiecie się, jak Klaus stworzył rzą...2025-01-071h 14
CzechostacjaCzeski fenomen wigilijny - setki filmowych baśni rodzimej produkcjiW świątecznym programie telewizyjnym w Czechach, szczególnie w Wigilię, ciężko znaleźć kanał, który nie emitowałby przynajmniej kilku filmowych baśni - pohádek. Poszczególne stacje przypominają hity z poprzednich lat, telewizja publiczna co roku prezentuje nową premierę.Generalnie żaden z nadawców nie ma problemu z wyborem tytułów - od lat 50, wpierw w Czechosłowacji, później w Czechach, nakręcono blisko 900 bajek. 900 w większości pełnometrażowych, zazwyczaj granych w plenerach i doborowej obsadzie, kostiumowych filmów. I chociaż nie znam żadnych światowych danych w tej materii, to wydaje się mi się że ewentualnie mogłoby...2024-12-2443 min
CzechostacjaWietnamczycy w Czechach. Cicha, wszechobecna mniejszość | opowiada: dr Martyna WasiutaChociaż Wietnamczycy stanowią maksymalnie jeden procent mieszkańców Czech, to prowadzone przez nich sklepy spożywcze to jedna piąta rynku; wietnamskich "večerek" - małych sklepów spożywczych, czynnych do późnych godzin wieczornych, czasem całą dobę, jest w Czechach około czterech tysięcy.W odcinku nr 54 z dr Martyną Wasiutą z portalu Czeska Polityka rozmawiam jednak nie tylko o wietnamskim handlu. Politolożka tłumaczy, skąd się w ogóle Wietnamczycy - trzecia, po Słowakach i Ukraińcach największa mniejszość nad Wełtawą, wzięli.Jest też o wyraźnych różnicach m...2024-12-1753 min
CzechostacjaNie taki smutny Franz Kafka. Złożona tożsamość autora "Procesu" | opowiada: prof. Łukasz MusiałŻyd? Niemiec? Austriak? A może Czech? Franz Kafka, który urodził się i większość swojego życia przeżył w Pradze, sam nie potrafił odpowiedzieć na to pytanie. Pochodził bowiem z mniejszości w mniejszości - z rodziny niemieckojęzycznych Żydów, żyjących w zdominowanej już wówczas przez Czechów i czeski język mieście. Ale to, że trudno genialnego pisarza, autora "Procesu" jednoznacznie zaszufladkować językowo, kulturowo czy etnicznie, nie znaczy, że nic o Kafce nie wiemy. Profesor Łukasz Musiał z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, germanista, badacz i tłumacz Kafki, w rozmowie opowi...2024-12-101h 17
CzechostacjaUkład monachijski. Jak sojusznicy sprzedali Czechosłowację | opowiada: prof. Piotr M. MajewskiW dzisiejszych Czechach Układ monachijski - porozumienie Włoch, Niemiec, Francji i Wielkiej Brytanii, które zakończyło istnienie Czechosłowacji, zwykle określa się mianem Monachijskiego dyktatu albo Monachijskiej zdrady. Bo w stolicy Bawarii, chociaż porozumienie dotyczyło Czechosłowacji, jej samej nikt o nic nie pytał. A wśród tych co nie pytali - byli też sojusznicy zdradzonego kraju. Ale zdradę można odczytywać też w ten sposób, że elity młodego państwa tak właśnie potraktowali swoich obywateli. Bo ci, mimo że kraj znajdował się w sytuacji beznadziejnej i szans na zwycięstwo z dziesi...2024-12-0359 min
CzechostacjaJak pies z kotem. Relacje polsko-czechosłowackie w międzywojniu | opowiada dr hab. Grzegorz GąsiorStosunki wzajemne między Polską a Czechosłowacją między pierwszą a drugą wojną światową rzadko kiedy były tak dobre, żeby można było je określić mianem "chłodne". Oba państwa miały odmienne interesy, w innych miejscach widziały też zagrożenia, problemy i ich rozwiązanie.W 51, urodzinowym odcinku Czechostacji (tak, tak, nadaję już rok) profesor Grzegorz Gąsior, historyk Instytutu Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Wydziału Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, krok po kroku prowadzi mnie przez meandry relacji polsko-czechosłowackich w międzywojniu.Rozmawiamy więc i konflikcie o Śląsk Cieszyńsk...2024-11-261h 16
CzechostacjaPożądane w PRL-u, made in ČSSR. Ciąg dalszy polskich wspomnień o CzechosłowacjiNie pytajcie w Czechach o "Czeszki" – te lekkie buty sportowe znane są tam pod nazwą "Jarmilki". Wymyślono je w latach 60-tych na potrzeby komunistycznego święta, które w rzeczywistości wcale komunistyczne nie było i które czechy zawdzięczają dwóm gorącym czeskim patriotom niemieckiego pochodzenia. Czeskiemu Austrakowi natomiast świat zawdzięcza jedne z najlepszych ołówków i kredek – czyli tego wszystkiego, co sygnowane jest marką Koh-i-Noor. A jeśli chcecie sobie przywieźć znad Wełtawy coś fajnego, co jednoznacznie kojarzy się z tym krajem, to postawcie albo na biżuterię z granatami, albo na scyzoryk w kształcie rybki.2024-11-1941 min
CzechostacjaCzekolada, likiery i motoryzacja. Z czym kojarzyła się Polakom CzechosłowacjaKofolę wymyślono, by wykorzystać jakoś osad z kominów palarni kaw. Za powstaniem ciężarówek Tatra stoi siodlarz, który w stodole brata klepał furmanki. Skoda w rzeczywistości nazywa się Škoda [szkoda] a wcześniej nazywała się Laurin i Klement. Becherowkę natomiast wymyślił Anglik, produkował Niemiec, za powstanie Fernetu odpowiada zaś włoski emigrant. Początków historii czekolady studenckiej należy szukać wśród odpustowych, sprzedawanych w Austro-Węgrzech słodyczy.Produkty – które przez lata kojarzyły się w Polsce z Czechosłowacją i Czechami, czasami mają naprawdę dziwne dzieje.W tym odcinku, o numerze 49, opowi...2024-11-1249 min
CzechostacjaJára Cimrman - nieistniejący geniusz. O czeskim poczuciu humoru | opowiada: dr hab. Karolina Ćwiek-RogalskaKiedy Graham Bell wynalazł telefon, miał już dwie nieodebrane rozmowy - obie od Járy Cimrmana. Cimrman też nadał ostateczny kształt wieży Eiffla, wymyślił koncepcję Kanały Panamskiego i napisał o tym operę. Nawoził Czechowowi Wiśniowy Sad i podpowiedział mu, że Dwie Siostry - to jak na sztukę teatralną, trochę za mało. Generalnie ciężko wśród idei, wynalazków i dzieł, które powstawały na przełomie XIX i XX wieku znaleźć taką, w której powstaniu ten czeski geniusz nie brałby, w ten czy inny sposób, udziału. Czeski geniusz, który nigdy nie istniał, któr...2024-11-051h 16
CzechostacjaJan Žižka. Bandyta, religijny fundamentalista, niepokonany wódz husytów | opowiada: dr Jan ŠkvrňákSześćset lat po swojej śmierci Jan Žižka - najbardziej znany z husyckich wodzów, wciąż budzi emocje. Dla jednych jest zbawcą Czech, który ocalił kraj przed Niemcami, dla drugich, religijnym fanatykiem, głównym sprawcą wojny, która zniszczyła państwo. Jedni i drudzy jednak zgadzają się co do tego - że Jan Žižka był militarnym geniuszem; z szeregu wielkich bitew, jakie stoczył podczas wojen husyckich - zwykle walcząc mniejszymi od przeciwnika siłami, nie przegrał ani jednej.W najnowszym odcinku Czechostacji, razem z historykiem średniowiecza Janem Škvrňákiem, rozmawiamy jednak nie tylko o ostatnich pięciu la...2024-10-2956 min
CzechostacjaGenetyka, cukier w kostkach i soczewki kontaktowe. Czechy - mały kraj pomysłowych ludziWiedzieliście o tym, że międzynarodowe w sumie słowo robot wywodzi się wprost od czeskiego określenia pańszczyzny i wymyślił je malarz Josef Čapek, przełamując w ten sposób twórczą niemoc swojego brata - pisarza Karla?A cukier w kostkach powstał dlatego, że Juliana, żona cukrowara Jakuba Rada z Dačic skaleczyła się w rękę ociosując w domu głowę cukru?Z niewielkich w sumie Czech pochodzi mnóstwo wykorzystywanych w całym świecie wynalazków. Niektóre był w swoim czasie całkiem nowatorskie, inne rozwijały znane już wcześniej rozwiązania...2024-10-2240 min
CzechostacjaPiwo, knedlik i mnóstwo kminku. Czeska kuchnia czeską kulturą | opowiada: Pavel TrojanPolacy czeską kuchnię albo kochają, albo pogardliwie kręcą na nią nosem. Co innego czeskie piwo. Tymczasem ta kuchnia i piwo idą w parze i nierozerwalnie, w znacznie większym stopniu niż w Polsce, wiążą się - a może nawet stanowią jeden z fundamentów, czeskiej kultury.W 45 odcinku Czechostacji właśnie o czeskiej kuchni, ale też czeskiej, szeroko pojętej kulturze, rozmawiam z Pavlem Trojanem - szefem czeskiej filii Polskiej Organizacji Turystycznej, tu jednak głównie w roli smakosza.W odcinku jest więc o UHO, jest o tym, czym różni się knedlik od knedli...2024-10-151h 16
CzechostacjaPrawdziwy czeski film. Jakie jest kino znad Wełtawy | opowiada: Petr VlčekArabella, Pociągi pod specjalnym nadzorem czy Lot nad kukułczym gniazdem - te tytuły, nakręcone w Czechach bądź przez Czechów kojarzy pewnie wielu polskich widzów, większość zapewne pozytywnie. Czeskich twórców - nie tylko Miloša Formana, doskonale kojarzą też w świecie.Np. Karel Zeman - łączący w latach 50 i 60 ubiegłego wieku starsze jeszcze o wiek ilustracje z grą aktorów inspirował chociażby Terryego Gilliama, Tima Burtona czy Stevena Spielberga.Równocześnie pojęciem "czeski film" Polacy określają sytuacje absurdalne i niezrozumiałe.O tym, czy czeskie kino jest ab...2024-10-081h 08
CzechostacjaCzechy po wielkiej powodzi i innych katastrofach | opowiada: Wojciech StobbaWielka powódź z września 2024 roku, która zniszczyła m.in. kotlinę Kłodzką, ciężko doświadczyła też czeską część dorzecza Odry.W górach Jesionikach w ciągu trzech dni spadło po pół metra sześciennego deszczu na każdy metr kwadratowy gruntu, siła wody zalewającej miasteczko o tej samej nazwie była tak duża, że burzyła budynki.Opawa, która przelała się przez wały, zalała fabrykę Kofoli w Krnowie (Karniowie), pod wodą - Odry i Opavy (a nie Ostrawicy, jak mówimy w rozmowie i na który to błąd, zasadni...2024-10-0143 min
CzechostacjaCzeski język, trudny język. Specyfika czeskiego okiem tłumaczki | opowiada Anna Radwan-ŻbikowskaWiecie, co to jest kaktus pochodówy? Albo gangster koźóchówy? Tak - zdaniem Czechów - mówi się w Polsce na jeża i pchłę. Lista wymyślonych nad Wełtawą, rzekomo polskich słów, jest zresztą znacznie dłuższa - pewnie ma podobną długość, jak listy wymyślanych przez Polaków słów czeskich: dřevný kocur itp.Jak mówi Anna Radwan-Żbikowska, bohemistka i tłumaczka literatury czeskiej - Polacy brzmią dla Czechów trochę jak dzieci z wadą wymowy - charakterystyczne dla języka polskiego głoski "szeleszczące" przypominają bowiem Czech...2024-09-241h 07
CzechostacjaNie tylko Szwejk. Przewodnik po czeskiej literaturze | opowiada: Anna Radwan-ŻbikowskaCo tydzień w jinglu podcastu powtarzam, że Polacy kojarzą Czechy ze Szwejkiem i Krecikiem - literackim bohaterem książki Jaroslava Haszka i postacią z animowanej bajki. I mówię, że moją ambicją, ambicją Czechostacji, jest sprawienie, że te skojarzanie będą jednak nieco szersze.W najnowszym odcinku postanowiłem zabrać się za literaturę właśnie, pokazać, że na Szwejku, to co się w Czechach pisze, się nie skończyło.Waszą i moją przewodniczką po temacie została Anna Radwan-Żbikowska, bohemistka i tłumaczka czeskiej literatury pięknej. A do tego zapalona czytelniczka.W rozmowie jest oczywiś...2024-09-171h 00
CzechostacjaCzechy niesentymentalne. Koniec najstarszej gazety i linii lotniczych | opowiada: Wojciech StobbaPisywał do nich Tomasz Garrigue Masaryk i Vaclav Havel - pierwszy i ostatni prezydent Czechosłowacji. Pierwszy ich numer wyszedł jeszcze w monarchii Austro-Węgierskiej, w grudniu 1893 roku, donosząc m.in. o drugim ślubie Henryka Sienkiewicza. Ostatni - przypominający okładki kilkudziesięciu najważniejszych wydań, ukazał się 31 sierpnia 2024.Lidove Noviny, najstarsza czeska gazeta, właśnie przestała się ukazywać. Bo jej nowemu właścicielowi się to po prostu nie opłaca.Nowym właścicielom nie opłaca się też utrzymywanie CSA - piątych najstarszych linii lotn...2024-09-1059 min
CzechostacjaSłowackie Powstanie Narodowe. Militarna klęska, polityczny sukces | opowiada: dr Juraj Marušiak29 sierpnia 1944 roku generał Ján Golian wydaje rozkaz rozpoczęcia Słowackiego Powstania Narodowego - jednego z dwóch największych, obok Warszawskiego, powstań II wojny światowej. Rozkaz skierowany jest do 80 tysięcy żołnierzy Państwa Słowackiego - do tego momentu wiernego sojusznika III Rzeszy i kolejnych kilkudziesięciu tysięcy rozproszonych po kraju partyzantów.W istocie więc, przynajmniej jeśli chodzi o armię regularną, chodzi zarówno o powstanie jak i wojskowy przewrót.Jak podkreśla dzisiejszy rozmówca Czechostacji, dr Juraj Marušiak, historyk i politolog ze Słowackiej Akademii...2024-09-031h 09
CzechostacjaJak czołgi rozjechały Praską Wiosnę | wspomina Agnieszka HollandNajpierw nieśmiała liberalizacja, zaczynająca się od kultury. Później pałowanie studentów, przejęcie władzy w partii przez reformatorów i wybuch karnawału wolności. A potem sowieckie tanki na ulicach Pragi, gąsienicami tę wolność dławiące - tak wyglądała Praska Wiosna, próba budowy socjalizmu z ludzką twarzą, zakończona 21 sierpnia 1968 roku zbrojną interwencją wojsk Układu Warszawskiego.W tym odcinku Czechostacji wydarzenia te wspomina ich uczestniczka, polska reżyserka filmowa i teatralna Agnieszka Holland, która studiowała w ich czasie na praskiej Akademii Sztuk Scenicz...2024-08-2755 min
CzechostacjaSłowacka wojna o kulturę. Narodowcy czyszczą teatry i galerie | opowiada: Filip HarzerNajpierw stanowisko stracił doskonale oceniany przez specjalistów dyrektor Słowackiego Teatru Narodowego. Dzień później - również ceniona - szefowa Słowackiej Galerii Narodowej. Kilka dni później zaś - w proteście przeciw tym dymisjom, na ulice Bratysławy wyszło kilkanaście tysięcy ludzi, wśród demonstrujących zaś prym wiedli artyści.Wszystko wskazuje na to, że słowacka opozycja postanowiła zakończyć okres wyciszania sporów z rządem, jaki sama rozpoczęła po tym, jak premier Robert Fico został wiosną postrzelony przez sympatyzującego z przeciwnikami władzy zamachowca.W najnowszym...2024-08-2047 min
CzechostacjaStalinizm w Czechosłowacji. Czas mroku i tysięcy ofiar | opowiada: Mariusz SuroszPonad 200 tysięcy uwięzionych, prawie dziesięć tysięcy ofiar - setki zamordowanych po pokazowych procesach sądowych, tysiące zamęczone w więzieniach i obozach pracy - to bilans stalinizmu w Czechosłowacji, który trwał tam znacznie dłużej niż w Polsce, bo tak naprawdę, to prawie do połowy lat 60-tych.A w pewnym sensie, z wyłączeniem okresu Praskiej Wiosny, aż do listopada 1989 roku.W tym odcinku rozmawiam z historykiem i pisarzem Mariuszem Suroszem o jego najmroczniejszym okresie, czyli tym, co działo się od roku 1948 do początku lat 60. O procesach...2024-08-131h 20
CzechostacjaCzescy Romowie. Wstydliwa historia, trudna teraźniejszość | opowiada: dr Martyna WasiutaW maju tego roku w Letach koło Pisku, na południu Czech, uroczyście otwarto miejsce pamięci zagłady czeskich Romów. Lokalizacja nie jest przypadkowa - w Letach istniał jeden z dwóch obozów - wpierw karnych, później koncentracyjnych, w których podczas niemieckiej okupacji, przetrzymywano czeskich Romów. Przetrzymywano w warunkach tak fatalnych, że w obozie zmarło 400 osób. Resztę z osadzonych w nim Romów Niemcy wywieźli w 1943 roku do Auschwitz i tam zagazowali. W sumie podczas Porajmos, zorganizowanej przez nazistowskie Niemcy w okupowanej Europie zagłady Romów, zginęło ich - wg bardzo ostrożn...2024-08-0655 min
CzechostacjaNie tylko Bałtyk. Jak Czesi pokochali Polskę | opowiada: Pavel TrojanCzesi nie lubią Polaków? Wiele wskazuje na to, że trzeba będzie przebudować ten powszechny nad Wisłą (i nawet w przeszłości nieszczególnie prawdziwy) stereotyp.Czesi bowiem coraz bardziej zachwycają się pogardzanym przez lata polskim jedzeniem, polskie miasta stają się dla nich synonimem rozwoju i nowoczesności a drogi... no cóż, dróg Polakom po prostu zazdroszczą. I chętnie nimi jeżdżą. Najchętniej - nad morze. Tylko w ubiegłym roku na urlop do Polski przyjechało nie mniej niż ćwierć miliona Czechów. W tym roku pewnie będzie ich jeszcze więcej.W najnowszym odci...2024-07-301h 03
CzechostacjaŻywot świętego Wojciecha. Historia jak z "Gry o tron" | opowiada: dr Jan ŠkvrňákSą w tej historii liczne klęski i eksterminacja całych rodów. Są kochankowie i starcie nowej wiary ze starymi bogami. Jest handel niewolnikami i kradzież zwłok. Jest też męczeńska śmierć za wiarę i zwycięstwo zza grobu. A po drodze - mnóstwo polityki. Nie, to nie streszczenie kolejnego tomu "Gry o Tron". To historia życia Wojciecha Sławnikowica, świętego Wojciecha męcznnika, patrona Czech, Polski i Węgier.Opowiadając o życiu świętego, historyk średniowiecza Jan Škvrňák pokazuje wiele zjawisk towarzyszących powstawaniu nowych państw na krańcach ówczesnego chrz...2024-07-2359 min
CzechostacjaPraga, stolica Czech. Dygresyjny poradnik nie tylko turystyczny. Część II | opowiada: Mariusz SuroszTen odcinek jest drugą częścią rozmowy, jaka ukazała się w Czechostacji tydzień temu. Wciąż więc jestem w Pradze i wciąż, razem z przewodnikiem, pisarzem i dziennikarzem Mariuszem Suroszem, tworzymy anegdotyczno-dygresyjny poradnik dla ciekawych stolicy Czech.Jest więc całkiem sporo o kwestiach praktycznych - np. takiej, by układając plan zwiedzania nie sugerować się Tik Tokiem, bo traficie w miejsca banalne a ominiecie te naprawdę ciekawe. Takie, na przykład, jak Pomnik Narodowy na Vitkove, z niesamowitą historią, wnętrzem, zewnętrzem i wspaniałą, mocno nietypową panoramą Pragi.I o tym, jak się w czeskiej stolicy z...2024-07-161h 04
CzechostacjaPraga, serce Czech. Poradnik nie tylko turystyczny. Część I | opowiada: Mariusz SuroszStolica Czech Praga, podobnie jak cały kraj, oszałamia bogactwem zabytków, historii i widoków. W kolejnym wakacyjno-turystycznym odcinku Czechostacji - razem z moim rozmówcą - pisarzem i przewodnikiem Mariuszem Suroszem, staramy się trochę o Pradze opowiedzieć.Rozmowa pełna jest dygresji i anegdot; jest więc wątek o dostępności "zioła" nad Wełtawą i tym, dlaczego czeski tytuł Breaking Bad - Piernikowy Tatuś, Czechów nieszczególnie śmieszy. I czy każde czeskie piwo jest dobre. Oraz pierwszym, drugim i trzecim koncercie Rolling Stones w Pradze. A także tym, czym się r...2024-07-0958 min
Zážeh150: Daniel a Jakub Medkovi | Jak na úspěšný prodej klientského řešeníDva bratři. V rodinné strojírenské firmě, dodávající svoje stroje do celého světa. V rodinné strojírenské firmě, kterou založil jejich otec. Oba jsou ve firmě od mala. Jeden velí obchodu, druhý technice. Od mala jsou připravováni na to, že jednoho dne převezmou zodpovědnost za všechno, za téměř 70 lidí ve firmě.
Nepoznamenalo je to. Tedy… určitě ne negativně. Firmu úspěšně rozvíjejí, mají nápady, používají principy a postupy, které by jim mohla závidět mnohem větší firma. Takových firem by mělo být v Česku co nejvíce. To by se nám potom ž...2024-07-0949 min
CzechostacjaTomasz Garrigue Masaryk, ojciec wszystkich Czechów | opowiada: dr Karolina Ćwiek-RogalskaSyn słowackiego woźnicy i niemieckojęzycznej kucharki z małej mieściny w środku niczego. Czeladnik kowalski i ślusarski. Filozof i etyk, wykładowca akademicki i moralny autorytet. Wróg publiczny numer jeden, obiekt nienawiści tłumów. Ukochany przywódca, otoczony kultem jednostki.Wszystkie powyższe sformułowania opisują jedną i tę samą osobę - Tomasza Garrigue Masaryka, czeskiego działacza niepodległościowego, pierwszego - przez cztery kadencje, prezydenta Czechosłowacji. Człowieka, którego - używając bardzo uproszczonych analogii, możnaby określić mianem czeskiego Piłsudskiego.W trzydziestym odcinku Czechostacj...2024-07-021h 12
CzechostacjaCzechy to nie tylko Praga. Niesztampowy poradnik turystyczny | opowiada: Tomáš ZukalCzechy są bardzo popularnym celem urlopowych wypraw Polaków. Spośród zagranicznych turystów tylko Niemców dociera tam więcej. Równocześnie, paradoksalnie, Polacy właściwie Czech nie znają - prawie połowa z nich dociera wyłącznie do Pragi, reszta odwiedza zaledwie dwa spośród kilkunastu czeskich województw.Tymczasem w każdym z nich można znaleźć coś atrakcyjnego. Chociaż coś nie jest tutaj właściwym słowem - Czechy mają największe na świecie zagęszczenie obiektów z listy światowego dziedzictwa UNESCO, do tego chociażby kilkaset zamków, twierdz czy pałaców oraz aż pięć...2024-06-251h 14
CzechostacjaWybory do Europarlamentu. Czesi wybrali chłopski rozum | opowiada: dr Krzysztof DębiecRządząca Czechami koalicja pięciu partii nie ma po wyborach do Parlamentu Europejskiego powodów do zadowolenia. Trzem z nich - startujących w liberalno-konserwatywnym bloku SPOLU (Razem) nie udało się pokonać oligarchy i szefa największej opozycyjnej partii ANO Andreja Babisza. Dwa pozostałe ugrupowania koalicji zaś w wyborach, mimo wcześniejszych niezłych sondaży, po prostu przepadły.Najbardziej imponujący wyborczy sukces - z drugim wynikiem w kraju w ogóle, odniósł jednak ktoś zupełnie spoza polityki - nieznany szerzej jeszcze kilka miesięcy temu wstecz kierowca rajdow...2024-06-1842 min
CzechostacjaCzeskie Odrodzenie. Jak Czesi wykreowali nowoczesny naród | opowiada: dr Karolina Ćwiek-RogalskaCzechy, w przeciwieństwie do Polski, nigdy nie zniknęły z mapy. Nawet będąc częścią imperium Habsburgów, wciąż miały formalną podmiotowość. Za to, znów w przeciwieństwie do Polski, niewiele brakowało, by zniknęli Czesi.Język i kultura tego narodu pod koniec XVIII wieku coraz mocniej rozpływały się w języku i kulturze niemieckiej. W końcu po czesku mówili właściwie wyłącznie mieszkańcy wsi.I wtedy, wpisując się w oświeceniowy nurt nacjonalizmów, który znów ominął raczej Polskę, mającą wówczas inne problemy, p...2024-06-111h 06
CzechostacjaKrajobraz Słowacji po zamachu na premiera Roberta Ficę | opowiada: Filip HarzerKilka tygodni temu premier Słowacji padł ofiarą zamachu. Zatrzymany tuż po ataku napastnik oddał do Roberta Ficy kilka strzałów. Premier w stanie krytycznym trafił do szpitala, przeszedł dwie długie i skomplikowane operacje. Obecnie dochodzi do siebie. To wszystko wiemy z wyjątkowo skąpych informacji od współpracowników premiera - w tym faktycznie go zastępującego ministra obrony Roberta Kaliniaka, enfant terrible slowackiej polityki.O motywacji sprawcy - politycznej - wiemy natomiast z wycieku nielegalnie sporządzonego nagrania, na którym już po zatrzymaniu sprawca mówi o tym, dlaczego zaatakował. Mianowici...2024-06-0439 min
CzechostacjaOperacja Anthropoid. Jak Czechosłowacy zlikwidowali Heydricha | opowiada: prof. Piotr M. Majewski27 maja 1942 roku dwaj wyszkoleni w Wielkiej Brytanii komandosi, Czech Jan Kubiš i Słowak Jozef Gabčík dokonali w Pradze udanego zamachu na protektora Czech i Moraw, obergruppenführera Reinharda Heydricha. To najwyższy rangą nazistowski dygnitarz, jakiego udało się zlikwidować podczas II wojny światowej.Heydrich, który z pewną, chociaż niewielką przesadą, uważał się za trzecią osobę w niemieckiej III Rzeszy, przybył do okupowanych Czech pół roku wcześniej, by zrobić porządek z buntującym się, podbitym narodem. I był w tym niebywale skuteczny.Ale tak naprawdę nie z tego powodu emigracyjne czech...2024-05-281h 08
Czechostacja50 lat metra w Pradze. Przewodnik historyczno-praktyczny | opowiada: Tomasz JędruchówPół wieku temu, 9 maja 1974 roku, dokładnie o godzinie 9.19, w trasę wyruszył pierwszy pociąg praskiego metra. Od tamtej pory kolej podziemna w czeskiej stolicy znacznie się rozrosła - obecnie tworzą ją trzy linie, o łącznej długości 65 km i 60 stacji; czwarta linia właśnie jest w budowie.W tym odcinku Czechostacji rozmawiam z dziennikarzem i prażaninem Tomaszem Jędruchowem o tym, jak metro powstawało i jak się rozwija. O tym - jak na jego losy wpływała wielka historia i polityczne zależności i gdzie te zmiany w samym metrze można zobac...2024-05-211h 08
CzechostacjaŚwięty Wacław. Nijaki władca, wielki symbol | opowiada: dr Jan ŠkvrňákŚwięty Wacławie, wojewodo Ziemi Czeskiej - tak zaczyna się średniowieczny chorał, który można uznać za czeski protohymn. Autorzy pieśni proszą w nim o wsparcie trzeciego z historycznych Przemyślidów, księcia Wacława I. Władcę, o którego rządach można powiedzieć naprawdę niewiele - i to wcale nie dlatego, że mało o nich wiadomo.Wieczną sławę i ogromne znaczenie w Czechach zapewniła Wacławowi dopiero jego śmierć - z rąk brata Bolesława, czy - by być precyzyjnym, z rąk członków jego drużyny. Ona zapewniła mu świę...2024-05-1446 min
CzechostacjaPowstanie praskie 1945. Jak Czesi i własowcy wygrali z Niemcami | opowiada: prof. Piotr M. MajewskiW ostatnich dniach II wojny światowej, gdy amerykańskie wojska stały 70 a radzieckie - 120 km od Pragi, w stolicy Czech wybuchło antyniemieckie powstanie. Trwało zaledwie trzy dni, ale było bardzo krwawe - zginęło w nim ponad trzy tysiące osób. I zakończyło się zwycięstwem powstańców - niemiecka załoga warunkowo - bo ze zgodą na opuszczenie miasta, chociaż bez ciężkiego sprzętu i lotnictwa, skapitulowała.W 22 odcinku Czechostacji o tym co do Powstania praskiego doprowadziło, jak ono przebiegało i kto wsparł Czechów, opowiada dr hab. Piotr M...2024-05-0753 min
CzechostacjaRelacje czesko-rosyjskie. Od miłości do nienawiści jeden... wybuch | Opowiada dr Martyna WasiutaW ciągu dosłownie kilkunastu miesięcy Republika Czeska, nie bez powodu postrzegana jako państwo, szczególnie na tle innych krajów regionu, życzliwe Federacji Rosyjskiej, awansowała na jednego z jej głównych wrogów. Rosjanie zaczęli czeskich polityków określać mianem nazistów, w Czechach zaś przystąpiono do demontowania jednych pomników, stawiania drugich i zmieniania nazw ulic. W tym odcinku, razem z dr Martyną Wasiutą, politolożką i autorką portalu Czeska Polityka rozmawiamy o tym, jak i dlaczego do tego doszło.Jest więc o moskiewskiej po...2024-04-3040 min
CzechostacjaCzeska zrzutka na amunicję dla Ukrainy | opowiada: dr Krzysztof DębiecDuży sukces czeskiej dyplomacji - tak inicjatywie amunicyjnej dla Ukrainy, zorganizowanej właśnie przez władze Republiki Czeskiej, mówi dr Krzysztof Dębiec z Ośrodka Studiów Wschodnich.Założenie inicjatywy jest pozornie proste - Czesi znajdują w światowych magazynach co najmniej 800 tysięcy sztuk amunicji artyleryjskiej, kupują ją za zabrane od co najmniej kilkunastu państw zachodnich, co najmniej 2,5 mld dolarów i przekazują Ukrainie.Niby proste a jednak wcześniej nikomu się to nie udało. W tym odcinku z dr Dębcem szukamy odpowiedzi na...2024-04-2336 min
Czechostacja"Zwycięski luty" 1948. Jak komuniści przejęli Czechosłowację | opowiada: Mariusz SuroszW przeciwieństwie do Polski pierwsze powojenne władze nie wjechały do Czechosłowacji na pancerzach sowieckich czołgów; w każdym razie nie do końca. Pełne przejęcie kontroli nad krajem, który w 1945 roku wyzwoliła co prawda od wschodu Armia Czerwona, ale od zachodu wojska amerykańskie i którego stolica wyzwoliła się sama, zajęło Moskwie jeszcze prawie trzy lata.Doszło do tego dopiero pod koniec lutego 1948 roku, określanego przez samych komunistów mianem "Vítězného února" - zwycięskiego lutego.W dziewi...2024-04-161h 04
CzechostacjaNowy prezydent Słowacji Peter Pellegrini. Prorosyjski populista? | opowiada: Wojciech StobbaWbrew nadziejom opozycji, ale zgodnie z większością prognoz, nowym prezydentem Słowacji został szef tamtejszego parlamentu Peter Pellegrini.Zachodnie media określają go krótko, ale dosadnie - prorosyjski populista. W tym odcinku, razem z korespondentem Polskiego Radia w Pradze Wojciechem Stobbą zastanawiamy się, na ile to określenie odpowiada rzeczywistości.Z jednej strony bowiem Pellegrini wygrał również dzięki głosom prorosyjskiej, antynatowskiej i antyunijnej części słowackiego elektoratu. I by zdobyć jej poparcie, zdarzały mu się w kampanii wypowiedzi, delikatnie mówiąc, dziwne.Z drugiej, Pellegrini...2024-04-0930 min
CzechostacjaKarol IV. Czeski cesarz Pierwszej Rzeszy | opowiada: Jan ŠkvrňákChociaż Czechem był zaledwie z jednej czwartej a większość życia spędził podrózując po swoim rozległym imperium, we wszystkich organizowanych nad Wełtawą plebiscytach na najpopularniejszego rodaka w dziejach, nie ma konkurencji. Mowa o Karolu IV, pierwszym czeskim cesarzu Świętego Cesarstwa Rzymskiego, zwanego też Pierwszą Rzeszą.W tym odcinku Czechostacji właśnie o Karolu IV, bądź pierwszym (zależy gdzie liczą) a właściwie to Wacławie - bo pod takim imieniem go ochrzczono, rozmawiam z historykiem średniowiecza dr Janem Škvrňákem.Mowa więc o tym, skąd się Luksemburgowie, bo...2024-04-0242 min
CzechostacjaMiloš Zeman: wybitny polityk i wielki burak | opowiada: Tomasz JędruchówNie cierpi dziennikarzy, nie choruje na język. Jest pamiętliwy i mściwy. I jest wybitnym politykiem - wybitnym w takim znaczeniu, że niebywale skutecznym.W kolejnym, szestastym już odcinku podcastu, rozmawiam z byłym korespondentem TVP w Pradze, politologiem Tomaszem Jędruchowem, o Miloszu Zemanie.Trudno znaleźć nad Wełtawą osobę, która odcisnęłaby mocniejsze piętno na czeskiej polityce ostatnich trzech dekad. I trudno, żeby było inaczej.W tym czasie Milosz Zeman zdążył przemawiać - obok Vaclava Havla, podczas wielkiej demonstracji na Letnej w listopadzie 1989 roku. Ponadto zasiadał...2024-03-261h 04
CzechostacjaWybory prezydenckie w Słowacji. Fico idzie po pełnię władzyPremier Słowacji Robert Fico, wprowadzając kolejne zmiany w prawie, wprost odwołuje się do rozwiązań, które wprowadzali w swoich krajach Wiktor Orban, Jarosław Kaczyński czy Władimir Putin. Stary nowy premier już zapewnił bezkarność swoim ściganym za korupcję współpracownikom. Obecnie zabiera się za przejęcie pełnej kontroli nad mediami publicznymi i zdławienie organizacji pozarządowych. W przypadku mediów inspiruje się zmianami wprowadzonymi przez PiS w TVP w 2016 roku, nowe przepisy o kontroli organizacji pozarządowych mają wprowadzić znane z Rosji pojęcie "obcego agenta". Zresztą akurat o Rosji Fico wypowiada się często i z wyraźną sympati...2024-03-1951 min
CzechostacjaWypędzenie Sudeckich Niemców. Czystka etniczna po czeskuOd dwóch i pół do trzech i pół miliona wypędzonych z domów, piętnaście, trzydzieści a może i więcej tysięcy zamordowanych - to matematyczny bilans powojennego wypędzenia z Czech Sudeckich Niemców.O tych pełnych odcieni szarości wydarzeniach, czasem jednoznacznie czarnych - rozmawiam z doktor Karoliną Ćwiek-Rogalską z Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Z odcinka dowiecie się m.in. o tym, że wypędzenia objęły tereny z jednej strony jednoznacznie czeskie, z drugiej - niemieckojęzyczną ludność, która była tam, też właściwie od zawsze, u siebi...2024-03-121h 09
CzechostacjaSzczyt Grupy Wyszehradzkiej. W jednym chórze z Orbanem i FicąZ jednej strony trudno o bardziej proukraińskie państwa Unii, niż Polska i Czechy. Z drugiej - trudno wskazać kraje bliższe Kremlowi, niż Węgry i Słowacja. Wszystkie te cztery państwa zaś tworzą wspólnie Grupę Wyszehradzką - V4.I właśnie o jej ostatnim szczycie, który miał miejsce pod koniec lutego w Pradze, rozmawiam w tym odcinku z Wojciechem Stobbą, korespondentem Polskiego Radia w Czechach.Premier Orban konsekwentnie hamuje większość proukraińskich inicjatyw UE, premier Fico odmawia Ukrainie podmiotowości, wprost nazywając ją amerykańską kolonią a Ukraińców, kt...2024-03-0540 min
CzechostacjaPrzegląd czeskich afer politycznych. Babisz, Neczas i Uszata TorpedaCo się dzieje, kiedy kochanka premiera, zarazem szefowa jego kancelarii, chce zostać pełnoprawną małżonką? Uruchamia wywiad wojskowy, by szukał na obecną żonę haków. A potem wszystko się wydaje i upada od tego rząd.To nie jest scenariusz kiepskiej telenoweli, ale jedna z największych afer politycznych Republiki Czeskiej ostatnich lat. A ten odcinek - w którym Państwa i moim przewodnikiem jest korespondent TVP w Pradze Tomasz Jędruchów - właśnie czeskim aferom jest poświęcony.Subiektywny przegląd afer zaczynamy od wydarzeń bieżących - czyli kolejnego uniewinnien...2024-02-2750 min
CzechostacjaCzechy: Najwierniejszy europejski sojusznik IzraelaGościem najnowszego, jedenastego już odcinka Czechostacji, jest politolożka i autorka portalu Czeska Polityka, dr Martyna Wasiuta. Razem rozmawiamy o długich i bliskich relacjach łączących Czechy i Izrael.EDIT - równowartość kwoty zadeklarowanej przez prezydenta Pavla na pomoc medyczną dla Autonomii i Izraela to oczywiście około 900, nie 90 tysięcy. Za błąd Słuchaczy przepraszam.Wychodzimy od bieżących wydarzeń - dzisiaj czeski rząd, media i większość społeczeństwa stoi za Izraelem murem. Skala poparcia dla Tel Avivu i jego operacji w St...2024-02-2049 min
CzechostacjaOligarchowie się bogacą, Czesi są coraz biedniejsiOstatnich kilka lat dało Czechom i Republice Czeskiej mocno w kość. Wysoka inflacja, gigantyczny wzrost cen energii. Do tego spadek realnej wartości wynagrodzeń i kurczącą się gospodarka. W najnowszym odcinku podcastu o ekonomicznej sytuacji nad Wełtawą rozmawiam z dr Krzysztofem Dębcem, ekspertem Ośrodka Studiów Wschodnich.Z rozmowy dowiecie się m.in. o tym, że nie wszyscy Czesi w tym czasie zbiednieli. Gdy przeciętni zjadacze chleba przejadali oszczędności, majątki czeskich oligarchów rosły. Chociażby byłego premiera i właściciela największej opozycyjnej partii A...2024-02-131h 06
CzechostacjaRozmówki dziennikarskie. Czechy się zbroją, rok prezydenta-generałaRok temu Petr Pavel wygrał wybory prezydenckie w Republice Czeskiej. Z tej okazji przyglądam się, razem z Wojciechem Stobbą, korespondentem Polskiego Radia w Pradze, jak przez tych kilkanaście miesięcy radził sobie na Zamku były generał i jak wypada w porównaniu ze swoim poprzednikiem, Milošem Zemanem. Sprawdzamy też, jak Pavla oceniają go sami Czesi. I co porabia obecnie Zeman.Poza tym rozmawiamy o trwających od dwóch lat czeskich zbrojeniach. Rząd republiki kupił już ze Szwecji kilkaset transporterów opancerzonych, przymierza się do zakupu - z Niemiec i razem z niemieckim rządem...2024-02-0651 min
CzechostacjaCzechy: kraj kiepskich płac kobiet i niskich kar za gwałtJeszcze kilka lat temu czeskie kobiety zarabiały o 1/5 mniej, niż mężczyźni na tych samych stanowiskach, teraz różnica wynosi 16 procent, ponad dwa razy więcej, niż w Polsce.Ponad połowa sprawców gwałtów, którzy staną w Czechach przed sądem, zostaje, z wyrokiem w zawieszeniu, na wolności. W rankingu równouprawnienia na stanowiskach decyzyjnych, Republika Czeska zajęła trzecie miejsce na świecie. Od końca.W tym odcinku rozmawiam z politożką dr Martyną Wasiutą, redaktor naczelną portalu Czeska Polityka, czy Czechy rzeczywiście nie są (k)rajem dla kobiet. Wych...2024-01-3039 min
CzechostacjaPolska z Czech, Czechy z Polski. Masakra praworządnością, broń dla każdego i obstrukcjaPolska burzliwie zmienia właśnie władze, Czechy dyskutują nad przyjęciem euro i wprowadzeniem wyborów korespondencyjnych. Nie dyskutują natomiast, mimo niedawnej strzelaniny, nad kwestią dostępu do broni. Pewne sprawy zupełnie inaczej wyglądają z zewnątrz. Dlatego w dzisiejszym odcinku, razem ze znanym już słuchaczom Czechostacji Filipem Harzerem - dziennikarzem portalu Seznam Zprávy, przyglądamy się i dziwimy kilku bieżącym wydarzeniom z Polski i Czech.Filip ocenia gwałtowny przebieg zmiany władzy w Polsce, koncentrując się szczególnie na przejmowaniu państwowych mediów z rąk PiS oraz ułaskawieniowej brazyli...2024-01-2446 min
CzechostacjaWieszczka, władca w łapciach, radykalne feministki. Powstanie Czech w legendachWedług legend Czechy stworzył pierwiastek kobiecy. Faktyczną protoplastką dynastii Przemyślidów miała być wieszczka Libusza. Sama wskazała, trochę oszukując poddanych, swojego męża - Przemysła Oracza. Przydomek nieprzypadkowy - nim został księciem, Przemysł był rolnikiem. Po śmierci Libuszy zaś jej kobieca drużyna wojowniczek, buntując się przeciw zniesieniu równouprawnienia, wywołała krwawą - i w końcu przegraną - wojnę z mężczyznami.W tym odcinku zabieram Was na praski Wyszehrad - gdzie według legend - bo już nie historyków, Czechy się zaczęły.Konfrontuję państwowotwórcze mity z ustaleniami bad...2024-01-1632 min
CzechostacjaHusyci: religijna rewolucja, szwedzki stół czeskiej polityki historycznejDo średniowiecznych Husytów chętnie odwoływali się zarówno klasycy XIX wiecznego czeskiego odrodzenia narodowego, twórcy Czechosłowacji a nawet komuniści. Dla jednych byli oni symbolem czeskiej niezłomności i bohaterstwa, dla drugich - oporu wobec niemieckości i kojarzonego z Austrią katolicyzmu. Komuniści zaś widzieli w nich protobolszewików - swego rodzaju pierwowzór zbuntowanych przeciw nierównościom klasowym marynarzy z krążownika Aurora.W tym odcinku, razem z historykiem średniowiecza - dr Janem Škvrňákem - próbujemy opowiedzieć, kim Husyci - czescy religijni rewolucjoniści z XV wieku, byli naprawdę, a kim nie byl...2024-01-081h 00
CzechostacjaZOO w godle i hymn z operetki. Czeskie symbole narodoweNie, w czeskim godle nie ma krecika. Są za to cztery inne zwierzęta - dwa lwy i dwie orlice. Nie tak dawno temu, towarzyszył im jeszcze niedźwiedź. A tak w ogóle, to Republika Czeska ma godła dwa - duże i małe. I rzeczywiście - czeski hymn jest prostą, ale i bardzo wzruszającą arią z XIX wiecznej operetki.Wiele nie brakowało a zamiast niej, w podniosłych chwilach, Czesi śpiewaliby średniowieczny chorał, albo pieśń bojową Husytów.Poza godłem - czy raczej dwoma, dwoma flagami i hymnem (tylko jednym), w ustawie o czeskich sym...2023-12-2933 min
CzechostacjaNajważniejsze czeskie święta. Boże Narodzenie w bezbożnym krajuNiektórzy twierdzą, że Czechy to najbardziej laicki kraj na świecie. Równocześnie nie ma dla Czechów ważniejszego, tradycyjniej obchodzonego i mocniej przeżywanego święta, niż Vánoce - Boże Narodzenie, których kulminacją - w wielu czeskich domach - jest pasterka.W tym odcinku Czechostacji próbuję, razem z dyrektorem Czeskiego Centrum w Warszawie Petrem Vlčkem opowiedzieć o tym, jak wyglądają typowe czeskie święta. Co ląduje na stole, kto przynosi prezenty pod choinkę i skąd się w ogóle w Czechach choinka wzięła.Rozmawiamy też o karpiach, stawach hodowla...2023-12-1942 min
CzechostacjaFico powrócił. Słowacki "PiS" na sterydach / odcinek specjalnyDemontaż prokuratury specjalnej, pozbawienie ochrony mundurowych sygnalistów, zmniejszenie kar za korupcję - o takie zmiany zabiega szef nowego słowackiego rządu Robert Fico.Unia Europejska apeluje do niego o wstrzemięźliwość, prezydentka Zuzana Czaputowa zapowiada weto a opozycja, mówiąc o ataku na praworządność, wyprowadza ludzi na ulice.W kolejnym odcinku specjalnym opowiadam o tym, jak wygląda Słowacja, w której do władzy wrócił człowiek odpowiedzialny - jak mówią sami sami Słowacy - za zbudowanie w przeszłości pod Tatrami państwa mafijnego.I trudno oprzeć się wrażeniu...2023-12-1315 min
CzechostacjaNiepewna równość małżeńska. Konserwatywny parlament progresywnych Czechów?Wprowadzenie jakiejś formy równości małżeńskiej popierają dwie trzecie Czechów, chociaż z opublikowanych właśnie sondaży wynika, że różnie ją mogą rozumieć. Stosowny projekt leży w sněmovně - izbie niższej parlamentu - od ponad półtora roku. Ale szanse na wprowadzenienowego prawa nie są wielkie.Ustawie sprzeciwia się duża część parlamentarzystów - w tym reprezentacja najsilniejszej w rządzie konserwatywnej ODS. W efekcie, nawet kiedy "równość" wyjęto już z parlamentarnej zamrażarki, to burzliwa dyskusja raczej donikąd nie prowadzi.O tym, skąd rozjazd między poglądami Czechów a pos...2023-12-0537 min
CzechostacjaCzesi zastrajkowali/odcinek specjalny27 listopada 2023 roku uczniowie większości czeskich szkół nie mieli lekcji. Nie chodziło wcale o specjalne wakacje, dni dyrektorskie czy jakieś nieznane w Polsce święto. Po prostu odbył się największy od trzydziestu lat strajk placówek edukacyjnych.Niezależnie od nauczycieli strajkowało też kilkanaście central związkowych. Działacze protestowali chociażby na ulicach Pragi, na dwie godziny produkcję wstrzymano m.in. w zakładach Skody.W tym - specjalnym, nagranym w dniu strajku odcinku - spróbuję przybliżyć słuchaczom Czechostacji o co chodziło w protestach, jak reaguje na nie społeczeństwo a jak rząd.2023-11-2718 min
CzechostacjaCzechy dwa lata po wyborach: Z populistami nie wystarczy wygraćSwój piętnasty października, czyli odsunięcie od władzy populistów, Czesi przerobili dwa lata temu, w październiku 2021 roku. Wtedy to pięć bardzo różnych partii, skupionych w dwóch blokach, pokonało rządzące ANO oligarchy Andreja Babisza i utworzyło własny gabinet.Pięciopartyjną koalicją targają spory kompetencyjne, personalne i programowe, spaja ją chęć utrzymania Republiki Czeskiej na prodemokratycznym i prounijnym kursie. Rząd Petra Fiali nie ma łatwo - krótko po przejęciu przez niego władzy Rosja napadła na Ukrainę a na świecie rozpoczął się kryzys energetyczny. Do tego poprzednicy obecnej władzy...2023-11-2344 min
5:59Politici vsadili na strach. Volby v Polsku se blížíV Polsku se schyluje k volbám, které vláda i opozice označují za zlomové pro osud země. Zjitřenou atmosféru zvýraznila i víkendová protivládní demonstrace ve Varšavě, na níž se sešly stovky tisíc lidí. V Polsku už roky vládnou národně-konzervativní politické síly, liberální opozice ale v případě vítězství slibuje výrazný obrat. Jak jsou karty rozdány? Host: Jakub Medek - novinář polské rozhlasové stanice TOK FMČlánek a další informace najdete na webu Seznam ZprávySledujte n...2023-10-0424 min