Shows
Tygodnik Powszechny: KulturaZima średniowiecza [Sztuka Powszechnie Nieznana #46]Jak tradycyjnie ilustrowano zimowe miesiące w średniowiecznych cyklach i jakie zalecenia odnośnie zimy znajdziemy w ówczesnych poradnikach zdrowego życia?Na okres między X a XIII wiekiem przypadło tak zwane optimum klimatyczne: w Europie było raczej stabilnie ciepło, a następnie wszystko załamało się w XIV wieku. Nadeszła tak zwana Mała Epoka Lodowcowa, a wraz z nią w sztuce pojawił się śnieg i lód.Sztuka Powszechnie Nieznana to autorski cykl Magdaleny Łanuszki w Podkaście Tygodnika Powszechnego. W czterdziestym szóstym odcinku nasza autorka, doktor historii sztuki, mediew...2023-12-2115 min
Tygodnik Powszechny: KulturaNajdroższy kolor starożytnej Europy [Sztuka powszechnie nieznana #38]Czy jedna barwa może być droższa od innych? Oczywiście, zwłaszcza jeśli mówimy o pigmentach naturalnych. Czynnik ekonomiczny ma niebagatelne znaczenie w kształtowaniu się symboliki kolorów – te najdroższe stawały się barwami władzy, splendoru i świętości. Najkosztowniejszym barwnikiem w starożytnej Europie była purpura tyryjska. Jak ją produkowano? Jaka była symbolika tego koloru? I co ma z nim wspólnego Herkules oraz jego pies? Zaprasza Magdalena Łanuszka2023-05-0514 min
Tygodnik Powszechny: KulturaCała prawda o Smoku Wawelskim [Sztuka Powszechnie Nieznana #34]W pierwotnej, średniowiecznej opowieści nie pojawia się żaden szewczyk, zaś podrzucenie potworowi siarki zaszytej w bydlęcą skórę to pomysł samego Kraka lub jego synów. Już w średniowieczu w katedrze na Wawelu przechowywano kości zwierząt prehistorycznych, o których sądzono, że należały do smoka; zapewne także nieprzypadkowo na wzgórzu wawelskim mocno rozwinięty był kult świętych pogromców smoka. Jakie średniowieczne dzieła sztuki w Krakowie zawierają wizerunki smoków? Jakie były losy Smoczej Jamy w czasach nowożytnych, w XIX i XX wieku? Opowiada Magdalena Łanuszka2022-12-2120 min
Tygodnik Powszechny: KulturaWolfgang, Dunstan i diabeł [Sztuka Powszechnie Nieznana #33]Jednym z najpopularniejszych motywów literackich, powracających w legendach wielu świętych, jest wątek poskromienia lub oszukania diabła. Czasami święci zawierali nawet pakt z diabłem, aby potem, oczywiście, oszukać czarta, a czasami po prostu byli przez diabła atakowani lub kuszeni, ale zawsze wychodzili z tej konfrontacji zwycięsko. W jaki sposób św. Wolfgang wykołował diabła? Dlaczego św. Dunstan mógłby być ogłoszony patronem nieuczciwej konkurencji? Skąd się wzięło przekonanie, że podkowa przybita do drzwi przynosi szczęście? Zaprasza Magdalena Łanuszka2022-11-2215 min
Tygodnik Powszechny: KulturaZabili go i uciekł [Sztuka Powszechnie Nieznana #32]Średniowieczne żywoty świętych, zwłaszcza wczesnochrześcijańskich męczenników, obfitują w fantastyczne epizody. Wydaje się, że byli oni nie do zabicia: wielokrotnie w opowieściach tych powtarzał się wątek kolejnych makabrycznych i absolutnie zabójczych tortur, które za przyczyną cudu nie robiły bohaterom żadnej krzywdy. Większość ostatecznie kończyła życie po ścięciu głowy – byli jednak i tacy, którzy wedle legend mieli po ścięciu wstać i odejść, unosząc swoją głowę. Oczywiście, w związku z tym dość makabryczne wizerunki tychże świętych znajdziemy w wielu średniowiecznych dziełach sztuki. Opowiada 2022-10-2116 min
Tygodnik Powszechny: KulturaŚwięci od inflacji [Sztuka Powszechnie Nieznana #31]W kwestii skuteczności wstawiennictwa w rozmaitych sprawach święci mają swoje specjalizacje – są zatem i tacy, do których należy zwracać się o wsparcie w przypadku problemów finansowych, czy też po prostu z modlitwą o powodzenie w interesach. Opowiada o nich Magdalena Łanuszka.2022-09-2917 min
Tygodnik Powszechny: KulturaNiezwykłe przygody Matki Boskiej w XIII-wiecznym rękopisie [Sztuka Powszechnie Nieznana #30]W kanonicznych księgach Pisma Świętego o Marii i jej mężu Józefie nie napisano prawie nic. Lukę tę uzupełniały apokryfy. W średniowieczu wielką popularnością cieszyły się wywodzące się z nich dość niesamowite legendy, pełne cudownych wydarzeń i nagłych zwrotów akcji. W Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie przechowywany jest rękopis jednej z nich. Opowiada o nim Magdalena Łanuszka.2022-08-1117 min
Tygodnik Powszechny: KulturaSztuka Powszechnie Nieznana (17): O mały włosDlaczego niektóre późnośredniowieczne przedstawienia ukazują Marię Magdalenę jako porośniętą włosami na całym ciele? Czy w średniowieczu preferowano blondynki? Jakie było znaczenie rozpuszczonych włosów? Oraz czy kobiety wówczas się depilowały? Opowiada Magdalena Łanuszka. 2021-07-1917 minTygodnik Powszechny: KulturaSztuka Powszechnie Nieznana (10): Z poradnika średniowiecznego zielarzaStarożytne i średniowieczne traktaty medyczne oraz zielniki to niezwykle interesujące rękopisy, dzisiaj bardzo często zapomniane, znane jedynie specjalistom zajmującym się historią medycyny. Tymczasem są one prawdziwą kopalnią ciekawostek: często zawierają mnóstwo starannie wykonanych ilustracji, zaś ich zawartość to fascynująca mieszanka rzetelnej wiedzy z legendami i zabobonami. Na co pomaga wywar z pasternaka? Jak zdobyć mandragorę? Do czego może nam się przydać głowa wilka lub serce zająca? Zaprasza Magdalena Łanuszka.2020-12-1816 minTygodnik Powszechny: KulturaSztuka Powszechnie Nieznana (9): Pani MelancholiaPandemiczne obostrzenia w połączeniu z jesienną aurą sprzyjać mogą przygnębieniu, czy nawet depresji. Dawniej wierzono, że na smutek i apatię szczególnie narażeni są melancholicy, czyli ci, w których ciele dominuje czarna żółć. Na czym polegała teoria czterech temperamentów i do jakich zawodów mieli mieć predyspozycje melancholicy? Czy w melancholii może kryć się coś pozytywnego? I wreszcie, dlaczego u Lucasa Cranacha z Melancholią powiązany jest sabat czarownic? Zaprasza Magdalena Łanuszka.2020-11-1318 minTygodnik Powszechny: KulturaSztuka Powszechnie Nieznana (8): Golizna na katedrze i zagadka RolandaDo Dalmacji warto pojechać nie tylko ze względu na morze, wino czy sałatkę z ośmiornicy. Także dla tak nietuzinkowych dzieł sztuki, jak zaskakująco obsceniczne rzeźby Bonino di Jacopo da Milano na fasadzie katedry w Korčuli, czy słup poświęcony bohaterowi „Pieśni o Rolandzie” w Dubrowniku. Co łączy Adama i Ewę z lwami, a Rolanda ze słynną Tkaniną z Bayeux i z... „Grą o Tron”? Zaprasza Magdalena Łanuszka.2020-10-1616 minTygodnik Powszechny: KulturaSztuka Powszechnie Nieznana (7): Gotycki witraż z Iwkowej i Wierzbięta z BranicPrzyglądamy się dziś niewielkiemu, XV-wiecznemu witrażowi z sądecczyzny. Kim był jego fundator i dlaczego ważna jest informacja, że umarł w sobotę, a nie w piątek? Jak powstawał witraż w średniowieczu? I dlaczego Matka Boska stoi na księżycu, który w dodatku ma twarz? Zaprasza Magdalena Łanuszka.2020-09-2314 minTygodnik Powszechny: KulturaSztuka Powszechnie Nieznana (6) – Matka Boska kontra diabełW średniowiecznych rękopisach i obrazach pojawiały się zaskakujące przedstawienia Matki Boskiej... bijącej diabła batem, pałką, lub po prostu pięścią. Jakie opowieści ilustrują te niezwykłe obrazy? Jak możemy w ich kontekście interpretować postać Madonny w odniesieniu do stereotypów płciowych funkcjonujących w kulturze średniowiecza? Opowiada Magdalena Łanuszka.2020-08-1412 minTygodnik Powszechny: KulturaSztuka Powszechnie Nieznana (3): Zagadkowy Tryptyk MérodeTryptyk Mérode to wyjątkowe dzieło niderlandzkie pierwszej połowy XV wieku – choć jest obiektem badań od ponad 130 lat, wciąż wiąże się z nim wiele niewyjaśnionych zagadek. Obecnie zakłada się, że powstawał stopniowo i był dziełem różnych malarzy, choć z jednego warsztatu. Co symbolizują przedmioty ukazane w komnacie w scenie Zwiastowania? Dlaczego w powietrzu unosi się maleńkie dzieciątko Jezus? Co robi św. Józef na skrzydle i jakie mogło być znaczenie pułapki na myszy leżącej na jego stole? Opowiada Magdalena Łanuszka.2020-05-1716 minTygodnik Powszechny: KulturaSztuka Powszechnie Nieznana (2): Średniowieczne krucyfiksy animowaneMało kto dzisiaj wie, że średniowieczne figury ukrzyżowanego Chrystusa miewały ruchome części: ramiona, nogi, głowy, a nawet oczy lub usta. Do dziś zachowało się ponad 130 średniowiecznych animowanych figur Chrystusa ukrzyżowanego. Po co je tworzono? I czy mogły wpłynąć na rozwój legend o cudownych krucyfiksach? – opowiada Magdalena Łanuszka.2020-04-0915 min