Shows
Drang naar Samenhang#137 - SeizoensafsluitingIn deze seizoensafsluiting - de laatste aflevering voor de zomervakantie - komen verschillende onderwerpen kort aan bod. Uiteraard hebben we het over vakantie, maar ook bespreken we ons eigen onderzoek dat we recent op een congres hebben gepresenteerd. Zo gaat Rolf in op de vraag of (en hoe) we met framing mensen meer kunnen laten geloven in complotverklaringen voor gebeurtenissen. Anita bespreekt onderzoek naar ‘kort door de bocht denken’ bij het verwerken van vaccinatie-gerelateerde informatie. Onderwerpen waarover we nog lang niet zijn uitgepraat, dus na de zomervakantie zijn we gewoon weer terug.Presentatie: Rolf Zwaan & Anita Eerl...2025-07-1422 min
Drang naar Samenhang#136 Maakt cultuur je vatbaar voor visuele illusies?Een van de bekendste visuele illusies is de Müller-Lyer-illusie: twee horizontale lijnen met aan de uiteinden pijlen die naar binnen of naar buiten wijzen. De lijnen zijn precies even lang, maar zo zien we dat niet — en daarom spreken we van een illusie. Hoewel deze illusie al in 1889 werd ontdekt, weten we nog steeds niet precies hoe ze ontstaat. Wel zijn er invloedrijke studies die beweren dat de cultuur waarin je opgroeit bepaalt of je gevoelig bent voor deze illusie. Maar is dat echt zo? In deze aflevering bespreken we een recent artikel dat dit bewijs opnieuw onder de...2025-06-3034 min
Drang naar Samenhang#135 Afantasie: denken zonder beeldenWat zie je voor je als je denkt aan een appel? Een simpele vraag, met een simpel antwoord. Zou je denken. Maar hoewel de meeste mensen een standaard rode of groene appel voor zich zien, ziet een deel van de bevolking helemaal niets. Zij zien ook geen beelden voor zich wanneer zij een verhaal lezen, of wanneer zij herinneringen ophalen aan een gebeurtenis in het verleden. Dit onvermogen om mentale beelden op te roepen heet afantasie. In deze aflevering gaan we in op wat afantasie is, wat de voor- en nadelen zijn van afantasie (ja, er zijn voordelen!) en...2025-06-1642 minDrang naar Samenhang#134 Science-washing: hoe experts beleid beïnvloeden buiten hun vakgebiedIn onze complexe wereld moeten we vaak vertrouwen op experts. Dat doen we lang niet altijd en dat kan tot problemen leiden. Maar blind vertrouwen op experts doet dat ook. Dat geldt vooral wanneer experts zich uitspreken over morele zaken. In deze aflevering bespreken we de gevaren van een (te) groot vertrouwen in experts. And for something completely different: ook John Cleese komt nog even voorbij.Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek geschreven en gespeeld door Rolf ZwaanBronnenWorsnip, A., Lane, D., Pratt, S., Napolitano, M. G., Gray...2025-06-0239 minDrang naar Samenhang#133 Waarom BP de carbon footprint bedacht (herhaling)We moeten meer bewegen tegen overgewicht, niet meer vliegen voor het klimaat en geen wegwerpplastic gebruiken om de oceanen schoon te houden. Allemaal voorbeelden van gedragsveranderingen waarmee we als individu ons steentje bij kunnen dragen aan het aanpakken van grote maatschappelijke problemen. De effecten van dergelijke veranderingen zijn over het algemeen klein, en dus hoor je steeds vaker een roep om veranderingen op grotere schaal. Waarom worden bedrijven niet aangepakt die willens en wetens spelen met onze gezondheid, die investeren in fossiele brandstoffen en meer producten maken dan we ooit met zijn allen zouden willen hebben (laat staan écht n...2025-05-1942 minDrang naar Samenhang#132 Waarom minderheidsgroepen groter lijken dan ze zijnAls je vraagt aan mensen hoeveel procent van de Amerikaanse bevolking zwart is, hoor je vaak percentages rond de 30-40%. Mensen zijn meestal verbaasd te horen dat deze minderheidsgroep slechts 14% van de bevolking uitmaakt. We overschatten met zijn allen systematisch de grootte van minderheidsgroepen. Dit zou komen door angst voor of (te) weinig interacties met deze groep en leiden tot een negatieve houding ten opzichte van de groep. Maar klopt dat wel? In deze aflevering bespreken we onderzoek dat de manier waarop we schattingen maken - niet alleen van minderheidsgroepen - onder de loep neemt. Presentatie: R...2025-05-0533 minDrang naar Samenhang#130 Je mening herzien: Wat Flat Earthers op Antarctica ontdektenNaast de stereotiepe complotdenker is er de zogenaamde empirische complotdenker, die veel waarde hecht aan eigen observaties. Zo leidt het zien van een duidelijke, rechte horizon op het strand, tot vertrouwen in het idee dat de aarde een platte koek is. Een interessante vraag is wat er gebeurt als deze mensen nieuwe observaties doen die tegenstrijdig zijn met hun idee. Met het doel dat te onderzoeken is een aantal Flat Earthers én ‘ronde aarde mensen’ afgelopen december naar Antarctica afgereisd om te kijken of de zon daar inderdaad niet ondergaat. Hebben flat earthers na deze expeditie hun mening aangepast? En ho...2025-04-0743 min
Drang naar Samenhang#129 Zelf onderzoek doen? Waarom we toch niet zonder experts kunnenHoewel het over het algemeen een goed idee is als mensen zelf kennis vergaren en kritisch denken, vertrouwen we in het dagelijks leven continu op experts. Zo vertrouw je erop dat de auto waarin je rijdt goed in elkaar zit, dat je huis blijft staan in een storm en dat je medicijnen doen wat ze moeten doen. Onze wereld zit zo complex in elkaar, dat we niet zonder (vertrouwen in) experts kunnen. Maar wat maakt iemand eigenlijk een expert en hoe weten we welke experts we zouden moeten vertrouwen? Je hoort het in deze aflevering.Presentatie...2025-03-2446 minDrang naar Samenhang#128 De psychologie van liegenWe doen het gemiddeld 10 keer per week. Liegen. Soms een leugentje om bestwil (‘Nee, ik vind het prima om thuis te blijven’), soms om persoonlijke informatie geheim te houden (‘Ik zit niet op Instagram’). Maar wat zien we eigenlijk als liegen? Wat zijn (nog meer) redenen om te liegen? En met welke methoden proberen we leugens te detecteren (en hoe goed werken die)? In deze aflevering bespreken we wat we weten over liegen op basis van wetenschappelijk onderzoek, van filosofische inzichten tot neurologische studies (en alles daartussenin).Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf Zwaan2025-03-101h 07Drang naar Samenhang#127 Een goed gesprek voeren (herhaling)Dit is een herhaling van aflevering 94, een van onze favoriete afleveringen. Vooral bedoeld voor onze nieuwe luisteraars, maar ook voor wie hem nog niet eerder heeft gehoord of hem nog een keer zou willen horen. Zeker in de roerige tijd waarin we nu leven is het belangrijk om goede gesprekken te (kunnen) voeren.We kletsen heel wat af met z’n allen en daardoor zou je haast vergeten hoe complex het voeren van een gesprek eigenlijk is. In deze aflevering gaan we dieper in op de functie van stiltes laten vallen tijdens een gesprek en het ge...2025-02-2446 minDrang naar Samenhang# Kan AI jouw persoonlijkheid afleiden uit jouw gedrag op social media?Om je eigen persoonlijkheid te weten te komen, kun je een (online) test doen, of iemand bevragen die jou goed kent. Maar wetenschappers hebben recent ontdekt dat AI op basis van je gedrag op sociale media even goed jouw persoonlijkheid kan inschatten. De kennis over jouw persoonlijkheid wordt vervolgens gebruikt om je gepersonaliseerde berichten te laten zien, ook wel microtargeting genoemd. Hoe goed werkt microtargeting en waarom is het een probleem? En telt een gewaarschuwd mens voor twee? Je hoort het in deze aflevering van Drang Naar Samenhang. Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: R...2025-02-1035 minDrang naar Samenhang#125 Zelfcontrole: hoe je verleidingen kunt weerstaanAls het je maar niet lukt om af te vallen, minder aankopen te doen of vaker vlees te laten staan, zou dat vooral aan jezelf liggen. Je bent niet succesvol in het veranderen van je gedrag, omdat je onvoldoende zelfcontrole hebt. Dat blijkt echter maar een deel van het verhaal. Onze omgeving is vaak ook zo ingericht dat deze ons niet helpt om ons gedrag te veranderen. Ongezonde snacks zijn vaak goedkoop en makkelijk verkrijgbaar, producten zijn goedkoop en snel gekocht en het aanbod en de prijs van vleesvervangers laat nog te wensen over. Het aanpassen van onze omgeving...2025-01-2743 minDrang naar Samenhang#124 Framing: hoe je je bericht het best verpaktEen nieuw en gevaarlijk virus waart rond. Je kunt je hier tegen beschermen met een vaccin. Om mensen te overtuigen zich in te laten inenten kun je ervoor kiezen om je te richten op het benoemen van de voordelen van het vaccin, of op de nadelen van het niet nemen van het vaccin. Als zender van de boodschap heb je hier een keuze en de keuze die je maakt wordt framing genoemd. Framing is een fenomeen dat in veel verschillende onderzoeksvelden en contexten wordt onderzocht. Wat weten we op basis van al die onderzoeken over de effecten van framing...2025-01-131h 00Drang naar Samenhang#123 Hoe geef je een goed cadeau?December, een maand van gezelligheid, lichtjes in het donker en samenzijn. Maar ook een maand waarin we druk zijn met het kopen, geven en ontvangen van cadeautjes. Waar komt die traditie vandaan? Wat zijn de effecten van het geven van cadeautjes? En hoe is het om ze te ontvangen? Ook hebben we in deze laatste aflevering van het jaar wat tips voor wie nog druk op zoek is naar het ultieme kerstcadeau. Zelf zouden we heel blij worden van een goede beoordeling op Spotify of ApplePodcasts. Fijne feestdagen! Wil je meer weten over de psychologie van feestdagen? Luister dan...2024-12-1644 minDrang naar Samenhang#122 Wat anderen vinden van jouw accentIn deze aflevering verkennen we de fascinerende wereld van accenten. Van de invloed van een accent op hoe je wordt gezien tot de charme van een zangerig Italiaans of het prestige van Algemeen Nederlands – het komt allemaal voorbij. We bespreken hoe accenten ontstaan, welke vooroordelen eraan kleven, hoe de media hier handig gebruik van maken en hoe een accent kan bijdragen aan culturele trots en persoonlijke identiteit.Of je nu trots bent op je accent of het probeert af te leren, het blijft een belangrijk deel van je identiteit. Luister naar deze aflevering en ontdek hoe accenten on...2024-12-0250 minDrang naar Samenhang#121 - Waarom we ons steeds vaker vervelenOnline spelletjes met je vrienden, korte filmpjes van onbekenden en de nieuwste aflevering van je favoriete serie. Het aanbod van entertainment via digitale media is groter en toegankelijker dan ooit. Je zou denken dat we ons daardoor geen seconde meer hoeven te vervelen. Niets blijkt echter minder waar. We vervelen ons juist steeds vaker en lopen het risico om een chronisch gevoel van verveling te ontwikkelen. Waarom dit erg is en op welke manieren digitale media verveling juist verergeren in plaats van verminderen bespreken we in deze aflevering. Daarnaast duiken we in de wondere wereld van het organiseren van...2024-11-1845 min
Drang naar Samenhang#120 Beroemd of berucht? Het Stanford Prison ExperimentHet is 15 augustus 1971, nabij San Francisco, California, worden twaalf jonge mannen in de boeien geslagen en door de politie van Stanford afgevoerd naar Stanford County Jail. Nadat ze zijn ontluisd, krijgen ze gevangeniskleding met daarop een nummer, hun nieuwe naam. Twaalf andere jonge mannen, allemaal in een kakikleurig uniform met zonnebril en wapenstok bewaken de gevangenen. Gedurende twee weken zal het gedrag van deze 24 mannen in het kader van de wetenschap in de gaten worden gehouden. Althans, dat was de bedoeling. Op dag zes werd deze wereldberoemde studie noodgedwongen afgebroken. Al vrij snel zijn er kritische geluiden te horen...2024-11-0449 min
Drang naar Samenhang#119 Het tweetalige breinWanneer je regelmatig meer dan één taal gebruikt, mag je jezelf twee- of meertalig noemen. Of je deze tweede taal nu van jongs af leert of op latere leeftijd, kennis van meer dan één taal is ontzettend handig. Naast de voordelen op het gebied van communicatie, zou tweetaligheid ook allerlei andere cognitieve voordelen bieden. In deze aflevering buigen we ons over de vraag hoe het tweetalige brein nu precies werkt, welke voordelen tweetaligen zouden hebben en of er ook nadelen kleven aan tweetaligheid. Daarnaast maakt een oude bekende een comeback. Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuz...2024-10-2139 min
Drang naar Samenhang#118 Waarom negeren goede mensen genocide?We zien het op het journaal, we lezen erover in de krant, genocide. Hoewel het altijd gaat over onbeschrijfelijk leed dat een grote groep mensen wordt aangedaan, lukt het ons maar moeilijk - en slechts tot op zekere hoogte - om de emoties te voelen die bij de omvang en impact van een dergelijke gebeurtenis passen. Op de een of andere manier gaat dat veel gemakkelijker - haast vanzelf - wanneer we lezen of horen over leed dat een individu is aangedaan. Hoe komt het dat het leed van 100 mensen niet als 100 keer zo erg voelt dan het leed...2024-10-0748 min
Drang naar Samenhang#117 Waarom moeite doen loontZelf je hout hakken voor de kachel, je eigen brood bakken, of een berg beklimmen om boven van het uitzicht te genieten. Dit kost meer moeite dan hout of brood kopen of de lift naar boven nemen. Waarom zou je moeite doen? Daar hebben psychologen een verklaring voor. Het doen van moeite maakt dat we het eindresultaat meer waarderen. Dit is een fenomeen dat bekendstaat als effort justification. Het maakt dat we positief over onszelf gaan denken, dat we loyaal zijn aan groepen, maar ook dat we weerstand tegen verandering ervaren. Hoe dit precies zit, wat de valkuil van...2024-09-2342 min
Drang naar Samenhang#116 Hoe gaan mensen in een platte aarde geloven?In deze eerste aflevering van het nieuwe seizoen keren we terug naar de platte aarde. We duiken in onderzoek waarin drie aanhangers van dit idee worden geïnterviewd over hun leven vóórdat ze hierin geloofden, hun omslagpunt, en hoe het hun wereld vandaag de dag vormt. De gesprekken onthullen intrigerende overeenkomsten én tegenstellingen. Zo delen platte-aarde denkers een gezamenlijk wantrouwen jegens de buitenwereld, maar lijken ze ook elkaar te wantrouwen. Wat zegt dit over hun overtuigingen? En wat kunnen we hiervan leren?Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBron...2024-09-0855 min
Drang naar Samenhang#115 Zomerfilms 6: Ex MachinaDe zomervakantie zit er bijna op en wij doen op de valreep tóch nog een zomerfilm, Ex Machina. In deze film wordt Caleb, een medewerker van een zoekmachinegigant door zijn CEO, Nathan, uitgenodigd om hem in zijn afgelegen huis annex lab te bezoeken. Bij aankomst blijkt dat de échte opdracht voor Caleb is om te achterhalen of de door Nathan gebouwde robot Ava bewustzijn heeft. Ze ziet er - deels - uit als een mens, maar kan ze ook denken als een mens en zich zo gedragen? Bij het bespreken van deze film komen thema’s als bewustzijn, AI e...2024-08-2551 min
Drang naar Samenhang#114 Limburgers begrijpen: interview met Roel WillemsLimburg is voor veel niet-Limburgse Nederlanders een mooie bestemming voor een korte vakantie of een stedentrip. Dichtbij, maar toch het gevoel dat je in het buitenland bent. Dat zit hem niet alleen in het landschap of de manier van spreken, ook de sociale omgang is anders. En dat is nu net wat interacties tussen Limburgers en andere Nederlanders soms zo lastig maakt. In deze laatste aflevering voor de zomer interviewt Rolf Roel Willems, schrijver van het recent uitgekomen boek Limburgers voor beginners. We duiken in de interculturele communicatie tussen Limburgers en niet-Limburgse Nederlanders. Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen...2024-07-0147 min
Drang naar Samenhang#113 Hoe humor ons kan helpen met angst om te gaanAngst en humor lijken in veel opzichten elkaars tegenpolen te zijn. Toch zijn er verrassend veel situaties die ons eerst angst aanjagen en waar we even later om lachen. Denk maar aan het bekijken van horrorfilms, het uithalen van een schrikgrap, maar ook het spelen van kiekeboe. In deze aflevering duiken we in de wetenschap achter de emoties angst en humor en hun intrigerende relatie. Ook gaan we in op de vraag hoe we humor kunnen inzetten om onze angst te beheersen. Luister mee voor boeiende voorbeelden, wetenschappelijk inzicht en praktische tips om met je angsten om te gaan...2024-06-1658 min
Drang naar Samenhang#112 Vogels bestaan niet: hoe een grap een complotverhaal werdOoit een babyduif gezien? Als je antwoord hierop ‘nee’ is, dan ben je niet alleen. En dat is ook niet zo gek. Duiven - net als alle andere vogels - komen namelijk als volwassen exemplaren uit een fabriek. Echte vogels bestaan allang niet meer. Wat wij zien als vogels zijn eigenlijk drones die ons bespioneren. Dit klinkt misschien bizar, maar het nieuwe complotverhaal Birds Aren’t Real heeft honderdduizenden fans. Dit verhaal begon als onschuldige grap, maar is toen bewust als complotverhaal gelanceerd. Wat kunnen wij leren over misinformatie en complotverhalen van dit interessante experiment dat plaatsvindt in de echte...2024-06-0244 min
Drang naar Samenhang#111 Waarom vinden we het moeilijk oude vriendschappen te herstellen?De vriendschappen die we - vaak op jonge leeftijd - ontwikkelen, behouden we lang niet altijd voor de rest van ons leven. Sommige vriendschappen verwateren waardoor het contact met een oude vriend verloren gaat. In deze aflevering bespreken we onderzoek naar het herstellen van zulke contacten. Wat levert hernieuwd contact met een oude vriend ons op? Waarom is het zo moeilijk om contact met een oude vriend te maken? En hoe kun je mensen helpen om die stap te zetten? Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita Eerland2024-05-2041 min
Drang naar Samenhang#110 Planten progressieven meer bomen dan conservatieven?Het lijkt soms net alsof we er binnen onze samenleving steeds extremere opvattingen op na houden en elkaar niet meer vinden. Dat maakt het moeilijk om de complexe uitdagingen waar we als samenleving voor staan het hoofd te bieden. In deze aflevering bespreken we de politieke polarisatie rondom klimaatverandering. Het lijkt voor de hand liggen dat mensen aan de linkerkant van het politieke spectrum meer met klimaatverandering bezig zijn dan mensen aan de rechterkant van het politieke spectrum. Maar zijn er interventies die politiek links, rechts of misschien wel allebei kunnen stimuleren om klimaatbeleid te steunen? En als dat...2024-05-0644 min
Drang naar Samenhang#109 De psychologie van vloekenWe doen het bijna allemaal wel eens, vloeken of het gebruiken van een ander woord dat taboe is. Als we hard ons hoofd stoten, als onze favoriete club een tegendoelpunt krijgt, als we alleen zijn, maar ook in gezelschap. Maar waarom doen we dat? Welk effect heeft vloeken op ons? En wat maakt vloeken zo krachtig? Waarschuwing: deze aflevering bevat grof taalgebruik.Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek geschreven en gespeeld door Rolf ZwaanBronnenLev-Ari, S., & M...2024-04-2248 min
Drang naar Samenhang#108 - De kracht van nationale mythenElke etnische of nationale groep mensen heeft ze, nationale mythen. Dat zijn verhalen waarin de oude oorsprong en de gemeenschappelijke geschiedenis van een volk worden benadrukt. Nationale mythen kunnen worden ingezet om bijvoorbeeld nationalisme te bevorderen en het uitbreiden van nationaal grondgebied te rechtvaardigen. Maar hoe kan het dat verhalen over gebeurtenissen van eeuwen geleden vandaag de dag zoveel invloed hebben?Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronSijilmassi, A., Safra, L., & Baumard, N. (preprint). ‘Our roots ru...2024-04-0852 min
Drang naar Samenhang107 - Zitten onze vroegste herinneringen nog in ons brein?Het is algemeen bekend dat mensen vaak geen échte herinneringen hebben aan gebeurtenissen die plaatsvonden voor hun derde levensjaar. Dit gebrek aan herinneringen aan onze vroegste kindertijd wordt infantiele amnesie genoemd en vind je ook terug bij andere zoogdieren. Wat is de functie van infantiele amnesie? En is het wel echt zo dat we geen vroege herinneringen hebben aangemaakt? Of zijn ze er wel, maar zitten in ons brein verstopt?Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronR...2024-03-2541 min
Drang naar Samenhang106 - Niet ongeveer 37 minutenDeze week een bijzondere en korte aflevering waarin we aankondigen welke verandering we vanaf volgende week gaan doorvoeren. Daarnaast staan we stil bij een aantal dagelijkse situaties waarin we zelf drang naar samenhang hadden of deze observeerden bij anderen. En we beloven dat er volgende week weer een ‘gewone’ aflevering is van 37 minuten ;)Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanEen compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen is hier te vinden. 2024-03-1811 min
Drang naar Samenhang105 ChatGPT in het onderwijsAls leerlingen en studenten ChatGPT gebruiken om teksten te genereren, zijn zij dan de auteur van deze teksten? Of is ChatGPT de auteur? In deze aflevering duiken we in deze interessante vraag. Om die te kunnen beantwoorden zetten we een filosofische pet op en staan we stil bij wat schrijven nu eigenlijk is en wat het betekent om een auteur te zijn. Tot slot bespreken we de implicaties voor het onderwijs van het (gebrek aan) auteurschap van ChatGPT.Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek...2024-03-1143 min
Drang naar Samenhang#104 Nog wat meer politieke polarisatieJe bent voor de wolf, tegen de boeren en drinkt havermelk, of je bent tegen de wolf, voor de boeren en drinkt melk van de koe. Bijna elk onderwerp is onderhevig aan polarisatie, twee of meer groepen met een andere mening die steeds verder van elkaar verwijderd raken. Dit terwijl we toch echt elkaar nodig hebben om grote problemen op te lossen. In de vorige aflevering hebben we het gehad over verschillende psychologische mechanismen die polarisatie in de hand kunnen werken. Deze mechanismen werken natuurlijk altijd in een communicatieve context en die staat vandaag centraal. Welke kenmerken van de...2024-03-0439 min
Drang naar Samenhang#103 Politieke polarisatieJe bent voor de wolf, tegen de boeren en drinkt havermelk, of je bent tegen de wolf, voor de boeren en drinkt melk van de koe. Bijna elk onderwerp is onderhevig aan polarisatie, twee of meer groepen met een andere mening die steeds verder van elkaar verwijderd raken. Dit terwijl we toch echt elkaar nodig hebben om grote problemen op te lossen. Een interessante vraag is daarom, welke psychologische mechanismen werken polarisatie in de hand? En kun je die ook inzetten om polarisatie te verminderen? Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: R...2024-02-2640 min
Drang naar Samenhang#102 Taylor Swift en de complotdenkersJe kunt geen nieuwssite of social media-kanaal openen, geen American football wedstrijd kijken of daar is ze, Taylor Swift. Nu zelfs de academische wereld gegrepen lijkt te zijn door deze Amerikaanse singer-songwriter, kunnen ook wij niet meer om haar heen. In deze aflevering bespreken we hoe wetenschappers vanuit verschillende disciplines onderzoek doen naar Taylor Swift en gaan we in op de complotverhalen die de ronde doen over de zangeres. Met als belangrijkste vraag, gaat zij bepalen wie de nieuwe president van de VS wordt?Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf...2024-02-1237 min
Drang naar Samenhang#101 Wat is gezond verstand?Niet de weg op gaan als er een sneeuwstorm wordt verwacht, voldoende groente en fruit eten en gele en blauwe verf met elkaar mengen als je groen wil hebben. Allemaal kwesties van gezond verstand. En hoewel we niet precies de vinger kunnen leggen op wat iets nu precies ‘gezond verstand’ maakt, gaat het wel om zaken waar iedereen met gezond verstand het mee eens is. Toch? In deze aflevering bespreken we interessant onderzoek naar ons gezonde verstand. Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf Zwaan...2024-02-0537 min
Drang naar Samenhang#100 JubileumafleveringHet is feest, want dit is onze 100e aflevering! We staan uiteraard uitgebreid stil bij deze mijlpaal (want dat is wat mensen doen bij mijlpalen), eten een tompouce om de feestvreugde te verhogen (maar hoe eet je die eigenlijk?), bespreken hoe kleur de aantrekkelijkheid van eten bepaald (want onze tompouce is nogal zwart) en gaan tot slot in op burgerwetenschap (waarvan de nationale vogeltelling een mooi voorbeeld is). Kortom, een beetje chaotisch feestje, maar wel gezellig.Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf Zwaan2024-01-2837 min
Drang naar Samenhang# 99 Is het erg als de mens uitsterft?Terwijl de wetenschap de vraag probeert te beantwoorden of de mens met uitsterven wordt bedreigd, bespreken wij alvast vanuit een meer filosofisch perspectief of het uitsterven van de mens eigenlijk erg zou zijn. Hier zijn binnen de filosofie verschillende ideeën over die de revu zullen passeren. Ook bespreken we hoe er binnen de psychologie onderzoek naar dit onderwerp wordt gedaan. Toegegeven, het is niet het gezelligste onderwerp dat we ooit hebben behandeld, maar wel zeer interessant en aan het eind van de uitzending wordt er aardig gelachen.Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf Zwaan2024-01-2235 min
Drang naar Samenhang#97 Hufterig gedrag in groepenEen nieuw jaar is aangebroken, maar helaas niet ingeluid zonder problemen. In verschillende steden zijn hulpverleners het slachtoffer geworden van vuurwerk. Soms hadden groepen zich - volgens de politie - zelfs voorbereid op geweld tegen hulpverleners. Dat roept de vraag op of mensen zich in groepen meer hufterig gedragen dan wanneer zij alleen zijn. Zo ja, hoe komt dat? En kunnen we er ook voor zorgen dat mensen zich in groepen juist beter gaan gedragen (dan individueel)? Deze vragen staan centraal in deze aflevering van Drang naar Samenhang. Daarnaast geeft Rolf belangrijke inside information over welke (ham)burgers je...2024-01-0839 min
Drang naar Samenhang#96 Winter Sleep (film)Toegegeven, je komt er niet echt van in de kerstsfeer, maar Winter Sleep (2014) is wel een indrukwekkende film met schitterende winterse beelden. In deze ruim 3 uur durende film staat de dialoog centraal. In deze aflevering bespreken we kort de indruk die de film op ons heeft achtergelaten toen we deze bijna 10 jaar geleden voor het eerst bekeken en daarna uitgebreid waarom we ook nu weer zo van Winter Sleep hebben genoten. Met deze winterfilm sluiten we het jaar 2023 af. Een jaar waarin we ruim 40 afleveringen hebben gemaakt. En in 2024 gaan we vrolijk verder. Onderzoek: Dr. Anita E...2023-12-1840 min
Drang naar Samenhang#95 AandachtWe merken zelf dat we steeds meer moeite moeten doen om onze aandacht bij het lezen van een boek of het kijken van een film te kunnen houden. Ook gebeurt het regelmatig dat we een voetbalwedstrijd kijken met de laptop erbij. Het blijkt dat we lang niet de enigen zijn van wie de aandachtsspanne af is genomen of die denken te kunnen multitasken. In deze aflevering staan we stil bij deze observaties. We proberen te achterhalen wat er met onze aandacht aan de hand is. Ook bespreken we wetenschappelijk onderzoek naar multitasken. Tot slot kondigen we voor volgende week...2023-12-1139 min
Drang naar Samenhang#94 Een goed gesprek voerenWe kletsen heel wat af met z’n allen en daardoor zou je haast vergeten hoe complex het voeren van een gesprek eigenlijk is. In deze aflevering gaan we dieper in op de functie van stiltes laten vallen tijdens een gesprek en het gebruik van de woorden ‘uh’ en ‘um’ (en het verschil daartussen). Tot slot gaan we in op een recent artikel waarin een groot aantal regels is opgesteld voor het voeren van een goed gesprek over een beladen onderwerp, de politiek. Want hoe moeilijk ook, het wordt pas echt lastig als we dit soort gesprekken niet meer zouden voe...2023-11-2746 min
Drang naar Samenhang#93 Een spel tegen complotdenkenOver complotdenken en het geloof in complotverhalen hebben we al verschillende afleveringen gemaakt. Een vraag die veel onderzoekers bezighoudt, is wat je nu kunt doen om mensen kritisch(er) na te laten denken over complotverhalen. De organisatie School of Thought heeft hiervoor een gratis online spel ontwikkeld. Wij stapten (nou ja, stapten) aan boord van het ruimteschip van Captain Zardulu om dit spel te spelen. In deze aflevering hoor je over onze ervaringen en de wetenschap achter de opzet van dit spel.Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita...2023-11-2041 min
Drang naar Samenhang#92 Buitenspelen en mentaal welzijnWij hebben zelf als kind veel buiten gespeeld, hutten bouwen, nieuwe spelletjes bedenken en de omgeving verkennen met je buurkinderen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat kinderen tegenwoordig veel minder vaak buiten spelen zonder dat er toezicht is. Dat heeft te maken met de toegenomen verkeersdrukte en angst voor criminaliteit. Maar is het wel zo verstandig om kinderen nauwelijks zonder toezicht te laten spelen? In deze aflevering bespreken we een artikel dat ingaat op het belang van zonder toezicht spelen en naar school gaan voor de mentale gezondheid van kinderen. Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf Z...2023-11-1345 min
Drang naar Samenhang#91 Ons collectieve geheugen voor terroristische aanslagenEr zijn verschillende manieren om te onderzoeken hoe wij gebeurtenissen begrijpen. In deze aflevering bespreken we onderzoek naar het begrijpen van terroristische aanslagen in Europa. Om dit te doen hebben de onderzoekers gekeken naar welke Wikipedia-pagina’s voorafgaand aan een aanslag en direct daarna het meest werden bekeken. Een analyse van dit kijkgedrag geeft ons interessante informatie over waar onze aandacht na een aanslag naar uit gaat. Zo blijken we direct na een aanslag vooral informatie over de daders en onze eigen veiligheid op te zoeken, maar na enige tijd hebben we meer behoefte aan informatie om onderscheid te ku...2023-11-0638 minDrang naar Samenhang#90 Hoe onze collectieve aandacht steeds sneller verschuift (heruitzending)Het nieuws van de afgelopen weken werd gedomineerd door de situatie in Israël. De situatie in Oekraïne verdwijnt daarmee meer naar de achtergrond en over Corona - het virus dat zeker drie jaar lang het nieuws domineerde - horen we nu nauwelijks meer. In dit licht is onze aflevering van 9 januari van dit jaar (aflevering 53) weer relevant. Die aflevering ging namelijk over verschuivingen in onze collectieve aandacht, die elkaar elkaar in rap tempo opvolgen. Door technologische ontwikkelingen kunnen we ons sneller verplaatsen, sneller communiceren en produceren dan vroeger. Wat heeft dit voor gevolgen voor onze individuele, maar oo...2023-10-3038 minDrang naar Samenhang#89 - Is de angst voor AI terecht?De ontwikkelingen op het gebied van Artificial Intelligence (AI) worden niet door iedereen met bewondering gevolgd. Er zijn heel wat mensen die zich zorgen maken over deze ontwikkelingen, met name in relatie tot misinformatie. Zorgt AI er niet voor dat er straks veel meer en veel overtuigendere misinformatie is? En maakt AI niet dat we steeds beter persoonlijk kunnen worden benaderd met misinformatie? In deze aflevering bespreken we een wetenschappelijk artikel dat op basis van inzichten uit de communicatiewetenschap, cognitiewetenschap en politicologie stelt dat we ons eigenlijk helemaal geen zorgen hoeven maken. Onderzoek: Dr. Anita Eerland, pr...2023-10-2339 minDrang naar Samenhang#88 Psychologie in de sportSporten - of je dit nu individueel doet of in teamverband - is leuk en goed voor lichaam en geest. Maar wat weten we vanuit psychologisch onderzoek over sport? Als je topsport wil bedrijven, is het dan verstandig om je vroeg te specialiseren? Of moet je juist veel verschillende sporten beoefenen? En welke persoonlijke factoren dragen bij aan iemands successen op sportief vlak? In deze aflevering komen deze en andere vragen rondom sport en psychologie aan bod. Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf Z...2023-10-1640 minDrang naar Samenhang#87 Individu of systeem: de strijd om echte veranderingIn de vorige aflevering bespraken we een recent wetenschappelijk artikel waarin wordt onderbouwd dat een focus op acties van het individu succesvolle oplossingen voor o.a. obesitas, klimaatverandering, en wegwerpplastic in de weg zitten. Ze leiden namelijk af van veranderingen van het systeem waarin we leven (tot grote vreugde van bedrijven die blij zijn met de status quo) en juist dat soort veranderingen zijn nodig om de hedendaagse problemen het hoofd te bieden. Verschillende andere onderzoekers hebben op deze conclusie gereageerd. De reacties variëren van mensen die het hiermee eens zijn, tot mensen die zich persoonlijk aangevallen voelen e...2023-10-0938 minDrang naar Samenhang#86 Waarom BP de carbon footprint bedachtWe moeten meer bewegen tegen overgewicht, niet meer vliegen voor het klimaat en geen wegwerpplastic gebruiken om de oceanen schoon te houden. Allemaal voorbeelden van gedragsveranderingen waarmee we als individu ons steentje bij kunnen dragen aan het aanpakken van grote maatschappelijke problemen. De effecten van dergelijke veranderingen zijn over het algemeen klein, maar alle kleine beetjes helpen, ja toch..?! In deze aflevering bespreken we een recent wetenschappelijk artikel waarin wordt onderbouwd dat een focus op acties van het individu succesvolle oplossingen voor o.a. obesitas, klimaatverandering, en wegwerpplastic in de weg zitten. Ze leiden namelijk af v...2023-10-0242 minDrang naar Samenhang#85 NostalgieMet veel plezier terugdenken aan dat ene feestje op de middelbare school en tegelijkertijd een gevoel van weemoed ervaren omdat die tijd voorbij is (en nooit meer terugkomt), dat is nostalgie. In deze aflevering bespreken we de positieve psychologische effecten van nostalgie en ook hoe nostalgie in de politiek en reclame ingezet kan worden om ons te beïnvloeden. Verder staan we stil bij archeologisch onderzoek naar nostalgie en natuurlijk hebben we het ook over waar wij zelf nostalgisch van worden. Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita Eerland...2023-09-2537 minDrang naar Samenhang#84 De psychologie van de platte aarde 2Dat de aarde plat is en zich onder een koepel bevindt is een bekend voorbeeld van een complotverhaal. Om te begrijpen hoe het geloof hierin tot stand komt, is het belangrijk om aanhangers van dit verhaal te spreken en waar kan dat beter dan op het internationale congres voor Flat Earthers (mensen die geloven dat de aarde plat is)? In deel 2 van de aflevering “De psychologie van de de platte aarde” gaan we verder met het bespreken van een wetenschappelijk artikel waarvan één van de auteurs het Flat Earth International Conference heeft bezocht. De belangrijkste vraag die we beantwoorden is hoe...2023-09-1838 minDrang naar Samenhang#83 De psychologie van de platte aarde 1Dat de aarde plat is en zich onder een koepel bevindt is een bekend voorbeeld van een complotverhaal. Om te begrijpen hoe het geloof hierin tot stand komt, is het belangrijk om aanhangers van dit verhaal te spreken en waar kan dat beter dan op het internationale congres voor Flat Earthers (mensen die geloven dat de aarde plat is)? In deze aflevering bespreken we een wetenschappelijk artikel dat - op basis van de ervaringen van één van de auteurs op dit congres (en zijn interactie met de aanwezigen) - met belangrijke inzichten komt om richting te geven aan het on...2023-09-1139 min
Drang naar Samenhang#82 Zomerfilms 5 - Still AliceTijdens de zomer bespreken we om de week een film die gaat over één van de thema’s die we in onze podcast behandelen. Vandaag bespreken we de film Still Alice (2014) waarin de hoofdpersoon, Alice, kort na haar 50e verjaardag de diagnose #Alzheimer krijgt. De film gaat over de uitdagingen waar zij en haar familie mee te maken krijgen tijdens het verloop van de ziekte. Hoewel deze thematiek natuurlijk over het #geheugen gaat, is er ook een sterke link met #identiteit. Hoe lang blijft Alice still Alice? Heb je de film (nog) niet gezien, dan kun je hier lezen hoe...2023-09-0451 min
Drang naar Samenhang#81 Zomerfilms 4 - HerTijdens de zomer bespreken we om de week een film die gaat over één van de thema’s die we in onze podcast behandelen. Vandaag bespreken we de film Her (2013) waarin de hoofdpersoon, Theodore, een relatie krijgt met Samantha, een operating system. Hoewel niet iedereen in zijn omgeving deze relatie ziet zitten, lijkt Theodore gelukkiger dan ooit. Dat leidt tot de vraag hoe ver je met AI kunt gaan en hoe ver je zou moeten willen gaan. Heb je de film (nog) niet gezien, dan kun je hier lezen hoe je deze kunt bekijken. Je vindt hier ook een same...2023-08-2149 min
Drang naar Samenhang#80 Zomerfilms 3 - RashomonTijdens de zomer bespreken we om de week een film die gaat over één van de thema’s die we in onze podcast behandelen. Vandaag bespreken we de film Rashomon (1950) waarin we horen over eenzelfde gebeurtenis, de moord op een samoerai, van verschillende betrokkenen, namelijk de houthakker die het lichaam vindt, de vrouw van de samoerai, de samoerai zelf en de bandiet die beiden heeft overvallen in het bos. De verklaringen van deze personages komen niet overeen waardoor je als kijker met de vraag zit wat er nu precies is gebeurd. Heb je de film (nog) niet gezien, dan kun...2023-08-0745 min
Drang naar Samenhang#79 Zomerfilms 2 - ArrivalTijdens de zomer bespreken we om de week een film die gaat over één van de thema’s die we in onze podcast behandelen. Vandaag bespreken we de film Arrival (2016) waarin de hoofdfiguur, linguïst Louise Banks, van het Amerikaanse leger de opdracht krijgt om uit te vinden met welk doel een groep aliens naar de aarde is gekomen. Om dit te doen moet zij een manier vinden om met deze aliens, de zogenaamde heptapods, te communiceren en hun taal te ontcijferen. Heb je de film (nog) niet gezien, dan kun je deze huren of kopen via Pathe Thuis: https...2023-07-2446 min
Drang naar Samenhang#78 Zomerfilms 1 - PiTijdens de zomer doen we wat nieuws! Om week bespreken we een film die gaat over één van de thema’s die we in onze podcast behandelen. Vandaag is de beurt aan Pi, een zwart-witfilm uit 1998, waarin de hoofdfiguur probeert de wereld te begrijpen aan de hand van getallen. Heb je de film (nog) niet gezien, dan kun je deze hier downloaden: https://www.film.nl/film/pi. Een samenvatting van de film vind je hier: https://rolfzwaan.blogspot.com/2023/07/films-voor-de-podcast-1-pi.html. Je kunt ons bereiken via drangcast@gmail.com.Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr...2023-07-1036 min
Drang naar Samenhang#77 Was alles vroeger echt beter?Het gevoel dat vroeger alles beter was, bekruipt ons allemaal wel eens. Je zou kunnen denken dat dat komt omdat vroeger alles beter was. Het gekke is alleen dat mensen vroeger ook al dachten ‘dat alles vroeger beter was’. Dat kan twee dingen betekenen, óf we zijn het als mensheid steeds slechter gaan doen, óf we leven in een illusie van verval. Een recente studie lijkt dit laatste idee te ondersteunen. We bespreken dit onderzoek en gaan in op mogelijke verklaringen voor deze ‘illusie van verval’. Daarnaast presenteren we ons programma voor de zomer, waarin we om de week een film g...2023-06-2647 minDrang naar Samenhang#76 Complotdenkers: wappies of snappies?Wat zegt recent wetenschappelijk onderzoek over de omvang van het geloof in complotverhalen? En wat zijn de nieuwste inzichten rondom een veelgebruikte test om vatbaarheid voor het geloof in complotverhalen vast te stellen? En waarom noemen sommige complotdenkers zichzelf “snappies” in plaats van wappies? Het komt allemaal aan de orde in deze aflevering.Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanThema’s van de podcast: https://rolfzwaan.blogspot.com/2023/02/themas-van-de-podcast.htmlBronnenByrd, N., Joseph, B., Gó...2023-06-1941 minDrang naar Samenhang#75 Waarom we meer feedback zouden moeten gevenShownotes - Waarom we meer feedback zouden moeten gevenJe staat met iemand te praten op een receptie en de ander heeft iets groens tussen zijn tanden zitten. Wijs je die ander daar op, of houdt je je mond? Uit onderzoek blijkt dat we er vaak voor kiezen om de ander niet te helpen met constructieve feedback (‘Er zit iets tussen je tanden’) en daar zijn goede redenen voor. Eén daarvan zou kunnen zijn dat we de behoefte van de ander om feedback te ontvangen niet goed kunnen inschatten. In deze aflevering bespreken we ve...2023-06-1239 minDrang naar Samenhang#74 Vogels en onze mentale gezondheidZelf worden wij vrolijk van een stel pimpelmezen dat een nestje in onze tuin heeft en het gekwetter van vogeltjes in de vroege ochtend. Maar wat zegt wetenschappelijk onderzoek over het effect van vogels (en hun geluid) op onze mentale gezondheid? Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronnenHammoud, R., Tognin, S., Burgess, L., Bergou, N., Smythe, M., Gibbons, J., Davidson, N., Afifi, A., Bakolis, I., & Mechelli, A. (2022). Smartphone-based ecological momentary assessment reveals mental health benefits of b...2023-06-0540 minDrang naar Samenhang#73 Psychologie van de psychedelica (update)Dit is een update van aflevering 63 waarin we Dr. Michiel van Elk, universitair hoofddocent aan de Universiteit van Leiden, interviewden. Michiel heeft in het verleden onderzoek gedaan naar taal en handelen, daarna naar religie en nu houdt hij zich bezig met de vraag wat er in ons brein gebeurt onder invloed van psychedelica. Hij schreef een boek over dit onderzoek én zijn persoonlijke ervaringen met psychedelica. Aan het eind van deze aflevering meer over wat wetenschappelijk onderzoek ons leert over hoe verschillende diersoorten bij mensen een psychedelische ervaring kunnen bewerkstelligen.Onderzoek en presentatie:Dr. A...2023-05-2957 minDrang naar Samenhang#72 Muziek en het breinEen muziekinstrument leren spelen, een concert van je favoriete artiest bijwonen en dansen op de nummers van je playlist. Veel mensen kunnen zich een leven zonder muziek niet voorstellen, maar is de manier waarop we omgaan met muziek en hierop reageren universeel? Als dat zo is, dan zouden mensen - ongeacht hun cultuur - muziek op eenzelfde manier moeten interpreteren. Ook zouden heel jonge kinderen dan al op muziek moeten reageren. Recent onderzoek kijkt naar bewijs voor deze twee voorwaarden voor de universaliteit van muziek. Daarnaast bespreken we enkele studies naar verrassende positieve effecten van het maken en luisteren...2023-05-2246 minDrang naar Samenhang#71 ChatGPT en het SongfestivalEen aflevering waarin we zowel de nieuwste ontwikkelingen van ChatGPT als het Songfestival bespreken (en dan met name wetenschappelijk onderzoek rondom het songfestival en de Europese politiek). Hoewel deze onderwerpen niets met elkaar te maken lijken te hebben, is er wel degelijk een link te vinden. Daarnaast doet Rolf een voorspelling over het Songfestival van 2024. Muziek: Rolf ZwaanBronnenGibbs, R.W., Kushner, J.M. & Mills, W.R. (1991). Authorial intentions and metaphor comprehension. J Psycholinguist Res 20, 11–30. https://doi.org/10.1007/BF01076917Volkskrant: https://www.volkskrant.nl...2023-05-1544 minDrang naar Samenhang#66 De psychologie van de feestdagen (paasupdate)Het is Pasen, dus in deze aflevering van Drang naar Samenhang duiken we in (het begrijpen van) rituelen en tradities rondom feestdagen. Dit is een paasupdate van aflevering 50, dus met speciale aandacht voor Pasen. Wat maakt iets een ritueel? Wat zijn mogelijke functies van rituelen? En hoe zijn rituelen anders dan gewoontes, scripts en tradities? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek proberen we deze vragen te beantwoorden. Daarnaast bespreken we enkele opvallende tradities rondom Pasen en Kerst uit landen om ons heen. Muziek: Rolf ZwaanBronnenHobson, N. M., Schroeder, J...2023-04-0950 minDrang naar Samenhang#61 De psychologie van dagdromenWanneer we met een activiteit bezig zijn, zoals de auto wassen of een tentamen maken, kunnen allerlei omgevingsfactoren ons afleiden. Maar ook onze eigen gedachten kunnen dat doen en dit wordt mind-wandering of dagdromen genoemd. In deze aflevering bespreken we op basis van psychologisch onderzoek hoe dagdromen onze gedachten en gevoelens beïnvloedt, of mindfulness een effect heeft op onze neiging tot dagdromen en welke voordelen er aan dagdromen kunnen zitten. Muziek: Rolf ZwaanBronnenKieran CR Fox, Roger E Beaty, (2019). Mind-wandering as creative thinking: neural, psychological, and theoretical considerations, Cu...2023-03-0644 minDrang naar Samenhang#58 Nog meer zin en onzin van ChatGPTEr valt nog veel meer over ChatGPT te vertellen dan wat we in de vorige aflevering deden, dus ook in deze aflevering van Drang Naar Samenhang staat dit nieuwe AI programma centraal. We bespreken twee zeer recente wetenschappelijke studies naar ChatGPT. In één studie wordt onder andere gekeken naar het soort problemen dat mensen goed op kunnen lossen maar waar ChatGPT moeite mee heeft. De andere studie onderzoekt of het mogelijk is om teksten die gegenereerd zijn door ChatGPT te onderscheiden van teksten die mensen hebben geschreven. Muziek: Rolf ZwaanBronnenBor...2023-02-1339 minDrang naar Samenhang#52 Je weg vinden (update)Dit is een update van aflevering 24 met een nieuwe intro (waarin Rolf ontmaskerd wordt als iemand die stiekem opnamen maakt) en de toegevoegde bespreking van een recent artikel.We hebben het in eerdere afleveringen van deze podcast gehad over hoe wij onszelf, anderen en (complexe) gebeurtenissen begrijpen. Maar hoe zit het met de ruimte waarin wij ons bevinden en waarin deze gebeurtenissen plaatsvinden? Hoe begrijpen we die eigenlijk? Zijn we daar - net als andere dieren - goed in? Taxichauffeurs in Londen in ieder geval wel--die kennen de hele stad uit hun hoofd. Hoe hebben zij...2023-01-0253 minDrang naar Samenhang#51 Word je socialer van literatuur? (herhaling plus update)Dit is een herhaling van aflevering 10 met een update over het meest recente onderzoek naar dit onderwerp (Quinlan et al., 2022). Lezen heeft allerlei positieve effecten op de taalontwikkeling van kinderen. Meer recent zijn onderzoekers geïnteresseerd geraakt in mogelijke andere positieve effecten van lezen. In deze aflevering gaan we in op één zo’n mogelijk effect. Rolf en Anita proberen aan de hand van recente wetenschappelijke literatuur de vraag te beantwoorden of je van het lezen van literatuur socialer wordt. Meer over de signaaldetectietheorie vind je in Hoofdstuk 15 van het boek Drang naar Samenha...2022-12-2639 minDrang naar Samenhang#50 De psychologie van feestdagenIn deze extra feestelijke - 50e - aflevering van Drang naar Samenhang duiken we in (het begrijpen van) rituelen en tradities rondom feestdagen. Wat maakt iets een ritueel? Wat zijn mogelijke functies van rituelen? En hoe zijn rituelen anders dan gewoontes, scripts en tradities? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek proberen we deze vragen te beantwoorden. Daarnaast bespreken we enkele opvallende tradities rondom de kerst uit landen om ons heen. Fijne feestdagen!Muziek: Rolf ZwaanBronnenHobson, N. M., Schroeder, J., Risen, J. L., Xygalatas, D., & Inzlicht, M. (2018). The Psychology o...2022-12-1941 minDrang naar Samenhang#28 Hoe films onze aandacht manipulerenAls een groep mensen een film kijkt, blijkt nagenoeg iedereen op hetzelfde moment naar dezelfde plek op het scherm te kijken. Kennelijk zijn filmmakers dus heel goed in het manipuleren van onze aandacht. Hoe doen ze dat? Zijn die trucjes veranderd over de jaren heen? En hoe zorgen filmmakers ervoor dat we opgaan in een film? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.Meer over verhalen vind je in Hoofdstuk 5 en 8 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. In Hoofdstuk 6 komt het onderzoek naar...2022-05-1040 minDrang naar Samenhang#27 Waarom houden wij van muziek?De meeste mensen hebben een voorliefde voor muziek (maar niet per se dezelfde). Dat is opmerkelijk want er lijkt geen evolutionair voordeel te zijn van het houden van muziek. Waar komt deze voorliefde vandaan? En welke factoren hebben invloed op onze muziekvoorkeur? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.BronThompson, W.F., Bullot, N.J., & Margulis, E.H. (2022). The psychological basis of music appreciation: Structure, self, source. Psychological Review. Advance online publication. https://doi.org/10.1037/rev0000364Muziek geschreven en gespeeld door Rolf...2022-04-2643 minDrang naar Samenhang#26 Waarom zijn wij nieuwsgierig?Wil jij ook altijd alles weten? Grote kans dat je nieuwsgierig bent. Maar waarom zijn we nieuwsgierig? Waar zijn we nieuwsgierig naar? Kun je ook té nieuwsgierig zijn? En hoe kom je erachter of je (extra) nieuwsgierig bent naar morbide zaken? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.Meer over concludeerdrang vind je in Hoofdstuk 14 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. BronnenDubey, R., & Griffiths, T. L. (2020). Reconciling novelty and complexity through a rational analysis of curiosity. Psychological Re...2022-04-1342 min
Drang naar Samenhang#25 DoomscrollingUrenlang het ene na het andere negatieve nieuws lezen kan ervoor zorgen dat je je somber en angstig gaat voelen. In dat geval doe je misschien aan doomscrolling, een nieuw fenomeen dat officieel nog geen woord is. Wat is dit precies? Waarom doen we het? Wat zijn de mogelijke gevolgen en hoe kom je ervan af? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.BronnenBuchanan K, Aknin LB, Lotun S, Sandstrom GM (2021) Brief exposure to social media during the COVID-19 pandemic: Doom-scrolling has negative emotional...2022-04-0534 min
Drang naar Samenhang#24 Je weg vindenWe hebben het in eerdere afleveringen van deze podcast gehad over hoe wij onszelf, anderen en (complexe) gebeurtenissen begrijpen. Maar hoe zit het met de ruimte waarin wij ons bevinden en waarin deze gebeurtenissen plaatsvinden? Hoe begrijpen we die eigenlijk? Zijn we daar - net als andere dieren - goed in? Taxichauffeurs in Londen in ieder geval wel, die kennen de hele stad uit hun hoofd. Hoe hebben zij dit geleerd? En heeft ons gebruik van een GPS invloed op hoe wij de ruimte om ons heen begrijpen? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita...2022-03-2442 minDrang naar Samenhang#23 Metaforen en analogieënSoms komen we situaties tegen die zo complex of abstract zijn dat we ze moeilijk kunnen begrijpen. Gelukkig kunnen we dan vertrouwen op metaforen en analogieën, twee cognitieve mechanismen die ons helpen tot (enig) begrip te komen. Wat zijn dit nu precies? Hoe beïnvloeden ze ons begrip van een situatie? En hoe vaak komen ze eigenlijk voor? Aan de hand van psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.Meer over het gebruik van metaforen vind je in hoofdstuk 1 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. In hoofdstuk 10 ko...2022-03-1743 minDrang naar Samenhang#22 Oekraïne: (des)informatie, experts en deelgedragNa corona bevinden we ons opnieuw in een situatie waarin we worden overspoeld met nieuwsberichten. Om de situatie in Oekraïne zo goed mogelijk proberen te begrijpen worstelen we ons door deze berichten heen. Hoe beïnvloeden die ons denken over de situatie? Hoe weten we of een bericht afkomstig is van een expert? En wat maakt dat we sommige berichten meer delen online dan andere? Aan de hand van psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.Bronnen:Berger, J. (2011). Arousal increases social transmission of information. Psychological Science, 22(7), 891-893. Doi: 10.1177/0956797611413294Berger, J., & Mi...2022-03-1047 minDrang naar Samenhang#21 Sociale media, discussies en wappiesVeel mensen gebruiken sociale media om te communiceren en een luisteraar had hier wat vragen over. Wat maakt interacties op sociale media soms zo heftig? Wat is precies een wappie? En hoe voorkom je dat online interacties uit de hand lopen? Aan de hand van psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.Bronnen:Blog post over discussies met mensen met een andere mening Suler, J. (2004). The online disinhibition effect. CyberPsychology & Behavior, 7(3), 321-326. https://doi.org/10.1089/1094931041291295 Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.2022-02-2438 minDrang naar Samenhang#20 Donald Trump begrijpenAls er iemand de afgelopen jaren voor veel onbegrip heeft gezorgd, dan is het Donald Trump wel. Er is veel over de voormalige president van de Verenigde Staten gesproken en geschreven. Een recent artikel noemt de narratieve identiteit (zie aflevering 16) van Donald Trump als mogelijke oorzaak van een deel van het onbegrip. Wat is er zo opvallend aan die narratieve identiteit? En wat kunnen we van dit specifieke geval leren over onszelf? Aan de hand van dit recente artikel bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Bron:McAdams, D.P. (2021). The episodic man: H...2022-02-1737 minDrang naar Samenhang#19 Bedoelingen begrijpenEen automobilist die jou expres dwars wil zitten, een collega die jou bewust negeert op een receptie of een navigatiesysteem dat jou per se een gemiste afslag alsnog wil laten nemen. Het lijkt alsof we continu en automatisch bedoelingen toeschrijven aan mensen én dingen. Wat maakt dat we gedrag van anderen zien als intentioneel? Hoe komt het dat we ook intenties aan dingen toeschrijven? En heeft dat eigenlijk nut? Aan de hand van psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.Meer over doelgerichte acties vind je in hoofdstuk 9 van het boek Drang naar S...2022-02-1036 minDrang naar Samenhang# 18 Complotdenken versus kritisch denkenKritisch denken wordt vaak gezien als vaardigheid die beschermt tegen het geloof in complotverhalen, terwijl complotdenkers zichzelf juist lijken te zien als kritische denkers. Hoe zit dat nu precies? Wat wordt er met kritisch denken en complotdenken bedoeld? En hoe kan complotdenken ervoor zorgen dat mensen in een heel scala aan complotverhalen gaan geloven? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.Meer over complotverhalen vind je in hoofdstuk 14 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Bronnen:Artikel Scientific AmericanGoertzel, T. (1994). Belief i...2022-02-0338 minDrang naar Samenhang#17 In beelden denkenDeze aflevering staat in het teken van denken in beelden, oftewel mental imagery. Dat is het zien (of horen/ruiken/proeven/voelen) van iets dat je niet direct waarneemt. Wat is de functie van denken in beelden? Hoe kun je jouw vermogen om in beelden te denken meten? En wat nu als je niet in beelden kunt denken? Aan de hand van psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Meer over mental imagery vind je in Hoofdstuk 9 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Bron...2022-01-2738 minDrang naar Samenhang#16 Jezelf begrijpenOm de wereld om ons heen te kunnen begrijpen, moeten we ook de mensen in die wereld begrijpen. In een eerdere aflevering bespraken we hoe we anderen begrijpen. In deze aflevering staat het begrijpen van onszelf centraal. Hoe vormen we onze identiteit? Welke rol speelt het geheugen daarbij? En welke verhalen vertellen we onszelf en anderen over wie wij zijn? Aan de hand van psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Meer over het semantisch geheugen vind je in Hoofdstuk 2 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. In Hoofdstuk 10 k...2022-01-2438 minDrang naar Samenhang#15 Tot hier en verderIn deze aflevering blikken Rolf en Anita terug op de afgelopen 14 afleveringen en brengen ze samenhang aan in de onderwerpen die de revue zijn gepasseerd. Daarnaast bieden zij een inkijk in de onderwerpen die zij in het nieuwe jaar willen gaan bespreken. Wil je kans maken op een gesigneerd exemplaar van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen? Stuur dan vóór 5 januari 2022 een mailtje naar drangcast@gmail.com. Suggesties voor onderwerpen voor een nieuwe reeks kun je ook per mail doorgeven of anders via Twitter @drangcast. Bron:...2021-12-2035 minDrang naar Samenhang#14 Anderen begrijpenOm de wereld om ons heen te kunnen begrijpen, moeten we ook de mensen in die wereld begrijpen. Hoe proberen we het gedrag van een ander te verklaren? Hoe weten wat iemand anders denkt? En hoe verschilt het begrijpen van een ander met het begrijpen van jezelf? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Meer over dit thema vind je in hoofdstuk 5 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Bronnen:Chandrashekar, S.P., Yeung, S.K., Yau, K.C...2021-12-1338 minDrang naar Samenhang#13 Botsende gedachten: cognitieve dissonantieWe hebben allemaal wel eens last van botsende gedachten. Blijven roken terwijl je weet dat het slecht is voor je gezondheid, jezelf omschrijven als ‘begaan met het milieu’ en toch het vliegtuig pakken, of claimen van dieren te houden en vlees eten. Dit soort botsende gedachten leiden tot een ongemakkelijk gevoel. Hoe komt dat? Wat is de functie daarvan? En op welke manieren kunnen we met botsende gedachten omgaan? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Meer over cognitieve dissonantie vind je in hoofdstuk 17 van het boek Drang naar...2021-12-0637 minDrang naar Samenhang#12 Kiki & BoubaHoe komt het dat Kiki klinkt als iets wat puntig is en een scherpe smaak heeft, terwijl Bouba het idee oproept van iets wat rond en romig is? Komt dat door de klanken? Door de manier waarop we deze niet-bestaande woorden schrijven? Rolf en Anita bespreken recent onderzoek naar hoe klanken onze interpretatie van een taal kunnen beïnvloeden. En wat vertelt dit onderzoek ons over hoe een taal ontstaat en hoe wij een taal leren? In het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen vind je meer informatie over welke factoren, naast kl...2021-11-2933 minDrang naar Samenhang#11 Kort door de bocht denkenWe worden dagelijks geconfronteerd met grote hoeveelheden informatie. Als we die informatie allemaal heel grondig zouden verwerken, zou ons brein uitgeput raken. We maken daarom gebruik van trucjes om efficiënt met informatie om te gaan. Rolf en Anita bespreken een aantal van deze trucjes aan de hand van wetenschappelijke literatuur. En wat gebeurt er eigenlijk als dit soort trucjes niet werken?Meer over de Mozes-illusie vind je in hoofdstuk 5 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Het bevestigingsvooroordeel (confirmation bias) komt aan bod in hoofdstuk 14. Over Systeem 1 en Systeem 2 wordt in verschillende h...2021-11-2237 minDrang naar Samenhang#10 Word je socialer van literatuur?Lezen heeft allerlei positieve effecten op de taalontwikkeling van kinderen. Meer recent zijn onderzoekers geïnteresseerd geraakt in mogelijke andere positieve effecten van lezen. In deze aflevering gaan we in op één zo’n mogelijk effect. Rolf en Anita proberen aan de hand van recente wetenschappelijke literatuur de vraag te beantwoorden of je van het lezen van literatuur socialer wordt. Meer over de signaaldetectietheorie vind je in hoofdstuk 15 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Bronnen:Brysbaert, M., Sui, L., Dirix, N., & Hintz, F. (2020). Dutch Author Recognition Test. Jour...2021-11-1436 minDrang naar Samenhang#9 ComplotverhalenHoewel het aantal complotverhalen – niet complottheorieën – de afgelopen jaren lijkt te zijn toegenomen is niets minder waar. Complotverhalen waren er altijd al en zullen er waarschijnlijk ook altijd zijn. Maar wanneer verandert een gewoon verhaal in een complotverhaal? Waarom zijn er altijd mensen die in een complotverhaal geloven? En wie zijn die mensen dan? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Daarnaast bespreken ze twee minder gebruikelijke complotverhalen. Meer over dit thema vind je in hoofdstuk 14 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Meer o...2021-11-0837 minDrang naar Samenhang#8 Mama appelsap en dobbelstenen zonder geheugen: overal patronen in zienWe zien allemaal wel eens patronen waar ze niet zijn, zoals vreemde woorden in een songtekst (beter bekend als mama appelsap) of gezichten in boomstammen. Dit fenomeen wordt pareidolie genoemd. Is dit een onschuldig fenomeen of moeten we ons hier zorgen over maken? En wat heeft pareidolie te maken met apofenie? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.Meer over dit thema vind je in hoofdstuk 11 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Bronnen: Gosselin, F. & Schyns, P. G. (2003). Superstitious p...2021-11-0136 minDrang naar Samenhang#7 BullshitBullshitten – communiceren zonder belang te hechten aan de juistheid van informatie – is de afgelopen jaren een populair onderwerp van wetenschappelijk onderzoek geworden. Maar wie zijn die bullshitters? Waarom bullshitten ze? En wie lopen de meeste kans in de bullshit van een ander te trappen? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Meer over dit thema vind je in hoofdstuk 6 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Verwijzingen:Frankfurt, H.G. (2005). On Bullshit. Princeton and Oxford: Princeton University Press. Littrell...2021-10-2534 minDrang naar Samenhang#6 Het belang van oude koek: hoe begrijpen we teksten?Het begrijpen van woorden en zinnen leidt nog niet automatisch tot het begrijpen van verhalen. Wat is ervoor nodig om samenhang in losse zinnen aan te brengen? Zijn samenhangende zinnen voldoende voor het overbrengen van een begrijpelijk verhaal? En hoe maken schrijvers (van boeken en scripts voor films) gebruik van onze drang naar samenhang? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Meer over het begrijpen van verhalen vind je in de hoofdstukken 4 en 5 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. V...2021-10-1835 minDrang naar Samenhang#5 Rode wijn, beurtbalkjes en basketbal: hoe begrijpen we zinnen?Om taal te kunnen begrijpen is het belangrijk om de betekenis van woorden te kennen. Deze losse woorden moeten vervolgens geïnterpreteerd worden in de context waarin ze voorkomen, een zin. Hoe doen we dat? En welke informatie gebruiken we daarvoor? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Meer over het begrijpen van woorden en zinnen vind je in hoofdstuk 2 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Verwijzingen:Boot, A., Tjong Kim Sang, E., Dijkstra, K., & Zwaan, R.A...2021-10-1036 min
Drang naar Samenhang#4 Fake newsFake news lijkt tegenwoordig overal te vinden te zijn, vooral op social media. Eigenlijk is fake news geen goede term en moeten we het hebben over onjuiste informatie. Waarom blijft onjuiste informatie hangen in ons geheugen? En hoe kunnen we daar wat aan doen? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Meer over dit thema (en onder andere het Continued Influence Effect) vind je in hoofdstuk 7 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. In hoofdstuk 18 staat beschreven hoe je onjuiste informatie beter kunt h...2021-10-0436 min
Drang naar Samenhang#3 Puzzels, Wie is de Mol? en QAnon: patronen zoekenWat hebben puzzels, het tv-programma 'Wie is de Mol?' en de complottheorie QAnon met elkaar gemeen? Wat hebben ze te maken met onze drang naar samenhang? En wat is een aha-ervaring? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Meer over dit thema vind je in hoofdstuk 16 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Verwijzing:Dubey, R., Ho, M. K., Mehta, H., & Griffiths, T. (2021, June 22). Aha! moments correspond to meta-cognitive prediction errors. Behavioral and Brain Sciences, https://doi.org...2021-09-2737 min
Drang naar Samenhang#2 De kracht van het verhaalHoe komt het dat wij op kunnen gaan in de wereld van een verhaal? En dat we dit zelfs kunnen doen als de verhaalwereld heel ver afstaat van onze eigen wereld? Hoe verklaren we de enorme populariteit van fantasieverhalen zoals Lord of the Rings, Harry Potter, Star Trek, Star Wars en Game of Thrones? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Meer over de kracht van het verhaal vind je in de hoofdstukken 5 en 8 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Meer over N...2021-09-2037 min
Drang naar Samenhang# 1 Corona: infodemieToen corona eind 2019 in Wuhan opdook probeerde iedereen te begrijpen wat er aan de hand was. Maar hoe begrijpen we een complexe situatie die volkomen nieuw is? En hoe gaan we om met de tsunami aan informatie die vanaf dat moment – en nog altijd – dagelijks tot ons komt? Aan de hand van kennis over hoe wij bekende situaties begrijpen en recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Meer over de infodemie en het begrijpen van complexe gebeurtenissen vind je in het voorwoord en hoofdstuk 10 van het boek Drang naar Samenhang. De psych...2021-09-1336 min
Drang naar SamenhangTrailer Drang naar SamenhangDe wereld waarin wij leven is complex en lijkt steeds ingewikkelder te worden. Om hierin succesvol te kunnen (over)leven, moeten we deze wereld begrijpen. Maar hoe doen we dat eigenlijk? Aan de hand van alledaagse voorbeelden uit de politiek, sport, cultuur en wetenschap geven hoogleraar Rolf Zwaan, auteur van het boek Drang naar samenhang en psycholoog Anita Eerland, psycholoog, antwoord op deze belangrijke vraag. Drang naar samenhang: de podcast voor iedereen die geïnteresseerd is in hoe wij de wereld om ons heen begrijpen. Heb je behoefte aan meer Drang naar samen...2021-09-0701 min