Shows
Söguskoðun99 - Síonisminn og stofnun Ísraelsríkis 1948 II. hlutiÍ þættinum í dag ræða Andri og Ólafur sögulegan aðdraganda stofnun Ísraelsríkis árið 1948, en stofnun þess ríkis átti heldur betur eftir að draga dilk á eftir sér og gerir enn.Síonisminn (eða Zíonisminn) er þjóðernishyggja Gyðinga, sem byggir á þeirri hugmynd að Gyðingar, sem öldum saman bjuggu innan um annað fólk í Evrópu, Asíu og í Afríku, ættu sér sögulegt heimaland í Palestínu og ættu að stofna þar til þjóðríkis. Í þessum síðari hluta ræðum við atburðina frá endalokum fyrri heimsstyrjaldar þegar Bretar fengu umboð til að stjórn...
2024-12-061h 29
Söguskoðun98 - Síonisminn og stofnun Ísraelsríkis 1948 I. hlutiÍ þættinum í dag ræða Andri og Ólafur sögulegan aðdraganda stofnun Ísraelsríkis árið 1948, en stofnun þess ríkis átti heldur betur eftir að draga dilk á eftir sér og gerir enn.Síonisminn (eða Zíonisminn) er þjóðernishyggja Gyðinga, sem byggir á þeirri hugmynd að Gyðingar, sem öldum saman bjuggu innan um annað fólk í Evrópu, Asíu og í Afríku, ættu sér sögulegt heimaland í Palestínu og ættu að stofna þar til þjóðríkis. Í þessum fyrri hluta ræða Söguskoðunarmenn um Gyðinga frá fornöld og fram á 19. öld. Þá skaut klassískur síonism...
2024-12-061h 16
Söguskoðun97 - Saurmál á miðöldumVarúð! Þessi þáttur er helgaður mannaúrgangi.Ólafur og Andri halda áfram að velta fyrir sér mýtunni um hinar "myrku miðaldir" og að þessu sinni um ímynd okkar um að Evrópubúar miðalda hafi lifað í eintómum óhreinindum og sjúkdómum. Voru vatsveitur, skólp, almenningssalerni og baðhús Rómverja af betri gæðum enn hjá miðaldamönnum? Var almennt hreinlæti á miðöldum verra en fyrri og seinni tímabilum eins og fólki er tamt að sjá fyrir sér? Hvernig var mannaúrgangur meðhöndlaður á miðöldum?
2024-11-221h 25
Söguskoðun96 - Mólok og barnafórnir FöníkumannaÍ tilefni hrekkjavökunnar komu Söguskoðunarmenn saman til að draga fram óhugnað úr fortíðinni. Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2024-10-311h 11
Söguskoðun95 - Föníka, fyrsta verslunarveldi fornaldarÍ þættinum í dag komu Ólafur og Andri saman til að tala hið forna samfélag Föníkumanna við botn Miðjarðarhafs, en gullöld þeirra var á tímabilinu 1000-800 f.kr. Föníkumenn voru fólk sem bjó á því svæði sem í dag er Líbanon. Deilt er um hvort kalla megi Föníka "þjóð" og samheldið menningarsamfélag, eða samansafn borgríkja. Mjög fáar skriflegar heimildir eru til um Föníka, og mest er til í frásögnum nágranna þeirra, en það voru einmitt grískir sagnaritarar sem gáfu okkur nafnið Fönikía eða Föníka, Föníkar og F...
2024-10-251h 25
Söguskoðun94 - Keltnesk kristni og uppruni ÍslendingaÍ þættinum í dag ræða Andri og Ólafur keltneska kristni, eða írsku miðaldakirkjuna og hugmyndir manna um möguleg áhrif hennar á Íslandi á landnámsöld.Oft hefur því verið haldið fram að keltnesk kristni hafi verið sérstök og frábrugðin öðrum hlutum kristindómsins á ármiðöldum. Írska kirkjan er kölluð klausturkirkja, þar sem ábótar höfðu meiri völd á kostnað biskupa og þar með kaþólsku kirkjunnar í Róm. Írska kirkjan er sögð sjálfstæð og frumleg og má sjá einkenni hennar t.d. í stórum hluta einsetumanna sem koma við sögu í upprunasögu Íslands. Sumir vilja sj...
2024-10-111h 21
Söguskoðun93 - Hugmyndasaga, PTSD og andleg heilsaHlaðvarpsmenn komu saman í dag til að ræða áfallastreituröskun (PTSD) og hugmyndasögulegan bakgrunn þess fyrirbæris í tengslum við hernað, og önnur tengd málefni.Í heimildum koma fyrir frásagnir af hegðun í tenglsum við hernað sem fræðimenn vilja stundum tengja við áfallastreituröskun og aðra nútímakvilla. Einnig má nefna heimþrá, nostalgíu, dansveiki, tunglsýki og suð-austur-asískar púkaofsóknir sem dæmi um einkenni sem kunna að hafa verið andlegir sjúkdómar samkvæmt okkar daga skilgreiningu.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmai...
2024-09-271h 49
Söguskoðun92 - Kommúnistaflokkur ÍslandsÍ þættinum í dag ræða Andri og Ólafur um íslensku kommúnistahreyfinguna á millistríðsárunum og Kommúnistaflokk Íslands. Eftir að hreyfing sósíalista á heimsvísu klofnaði í kjölfar fyrri heimsstyrjaldar og rússnesku byltingarinnar störfuðu sovéthollir byltingarsinnar á Íslandi innan Alþýðuflokksins á 3. áratugnum. Árið 1930 var Kommúnistaflokkurinn stofnaður, en hann var deild i Alþjóðasambandi kommúnista sem hafði miðstöð sína í Moskvu. Kommúnistaflokkurinn sameinaðist klofningsbroti úr Alþýðuflokknum aftur árið 1938 og varð að Sameiningarflokki Alþýðu - Sósíalistaflokknum. Sá flokkur varð fastur hluti hins hversdagslega fjórflokks á Íslandi eftir stríð....
2024-09-061h 45
Söguskoðun91 - Nýlendur og nýlendustríð í Norður-AmeríkuÞátturinn byrjar á 53. mínútu.Söguskoðunarmenn snúa aftur eftir sumarið til að taka gott spjall um nýlendur Englendinga og Frakka í Norður-Ameríku á síðari hluta 18. aldar. Englendingar komu á fót nýlendum sínum þrettán meðfram austurströnd Norður-Ameríku á 17. öld. Frakkar settu á stofn gríðarstóra nýlendu meðfram Mississippifljóti frá Louisiana í suðri, og í norðri á því svæði sem í dag er Quebec.Árin 1754-1763 var háð mikið nýlendustríð á milli Frakka og Englendinga, sem varð til þess að Frakkar misstu nær allt sitt land í Norður-Ameríku. Bretar réðu nú yfir næ...
2024-08-232h 11
Söguskoðun90 - Sól og sagnfræðiÍ síðasta þætti hlaðvarpsins fyrir sumarfrí ræðum við um sagnfræði, herinn, hlaðvörp, bækur og fleira og fleira.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2024-07-051h 11
Söguskoðun89 - Um Júgóslavíu 1918-1941Andri og Ólafur komu saman til að ræða um Júgóslavíu sem sögulegt fyrirbrigði, stofnun hennar og fyrstu áratugi þess ríkis 1918-1941.Júgóslavía (Konungsríki Serba, Króata og Slóvena) varð til 1. desember 1918 við samruna Serbíu, Svartfjallalands, og suður-slavnesku landsvæðanna sem áður höfðu tilheyrt Austurríki-Ungverjalandi, Króatíu, Slóveníu og Bosníu. Ríkið var afleiðing Friðarráðstefnunnar í París, og Serbía var eitt af sigurvegararíkjum fyrri heimsstyrjaldar.Júgóslavismi sem þjóðernishyggja Suður-Slava á rætur að rekja til 19...
2024-06-091h 23
Söguskoðun88 - Austurríki-Ungverjaland í fyrri heimsstyrjöldÍ þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um síðustu ár Austurríkis-Ungverjalands og þáttöku þess í fyrri heimsstyrjöld. Austurríki-Ungverjaland var eitt þeirra gömlu keisaradæma sem féll eftir stríðið mikla 1914-1918, og tvístraðist í hin ýmsu þjóðríki. Fyrri heimsstyrjöld hófst þegar Austurríki-Ungverjaland lýsti yfir stríði gegn Serbíu eftir morðið á austurríska ríkiserfingjanum Franz Ferdinand í Sarajevo í júní 1914. Austurríki leið gríðarlega ósigra á vígstöðvunum í Galisíu gegn Rússum veturinn 1914-1915 og urðu þeir til þess að austurrísk-ungverski herinn var hreinlega þurrkaður út. Hlað...
2024-06-012h 01
Söguskoðun87 - Oppenheimer og kjarnorkusprengjanÍ þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um J. Robert Oppenheimer og fæðingu kjarnorskusprengjunnar Ólafur las bókina American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer eftir Kai Bird and Martin J. Sherwin en eftir henni var gerð kvikmynd um vísindamanninn með sínar ýmsu hliðar sem fékk mikla athygli á síðasta ári.Kjarnorkusprengjan var afrakstur rannsókna vísindamanna frá mörgum löndum og í stríðinu voru öll helstu stórveldin með einhverskonar kjarnorkuverkefni í gangi. Það voru Bandaríkjamenn sem kláruðu verkefnið og urðu til þess að beita þessu gereyðingarvopni í...
2024-05-101h 43
Söguskoðun86 - Konstantínus mikliÍ þættinum í dag ræða Söguskoðunarmenn rómarkeisarann Konstantínus I, sem er einn þeirra sem fengið hafa nafnbótina hinn mikli. Konstantínus ruddist til valda í Rómaveldi árið 306 eftir talsvert valdabrölt innan fjórveldisins sem Díókletíanus kom á laggirnar eftir þriðju aldar kreppuna. Hann varð einvaldur árið 324 og ríkti sem slíkur í 19 ár. Var hann þaulsetnasti rómarkeisarinn á eftir Ágústusi. Konstantínus hélt áfram umbótum Díokletíanusar og kom á stöðuleika í nokkur ár. Umgjörð síðrómverska ríkisins og síðar austrómverska ríkisins er arfleifð hans en hann stofnaði nýja höfu...
2024-05-031h 32
Söguskoðun85 - Þriðju aldar kreppan í RómaveldiÍ þættinum í dag ræða Andri og Ólafur sögu Rómverska keisaradæmisins á 3. öld e. kr. en þá geisaði hin svonefnda þriðju aldar kreppa, sem varð ríkinu næstum að falli.Rómaveldi þanndist talsvert út á öldunum í kringum kristsburð. Fyrstu tvær aldir keisaradæmisins eru stundum talin gullöld ríkisins, en á 3. öldinni virtist allt ætla að fara á versta veg fyrir Rómverja. Á "tímabili herkeisaranna" var veldið þjakað af innbyrðis deilum, mjög svo óstöðugum valdaskiptum, klofningi ríkisins, innrásum Persa og Germana og stanslausum hernaði. Á þriðju öldinni má sjá þróun þeirra þátta sem áttu eftir að...
2024-04-191h 22
Söguskoðun84 - ReconquistaÍ framhaldi af umræðum okkar um Al-Andalus ræðum við í þættinum í dag um "endurheimtina", eða reconquista, þegar kristnu ríkin á Íberíuskaga endurheimtu land Vísigota úr höndum múslíma. Reconquista var ekki eitt stríð, heldur aldalöng hægfara barátta - af og á - á milli hinna ýmsu ríkja múslíma og kristnu konungsríkjanna, Astúrías, Navarra, Kastillíu, Aragon, León og Portúgals. Endurheimtin var oft vettvangur krossferða, einn fárra staða þar sem slíkur hernaður hafði varanlegan ávinning, auk þess sem hún var suðupotturinn sem nútímaríkin Spánn og P...
2024-03-0858 min
Söguskoðun83 - Al-Andalus: Veldi múslima á SpániÍ þættinum í dag ræða Andri og Ólafur veldi múslima á Spáni 711-1492. Á 7. og 8. öld breiddist íslam leiftursnökkt út frá Arabíu í allar áttir. Árið 711 féll ríki Vísigota á Íberíuskaga fyrir Aröbum og Berbum frá Norður-Afríku, og á nokkrum árum lögðu múslimar nánast allan skagann undir sig. Ríki múslima á Spáni var kallað Al-Andalús. Það var hluti av heimsveldi Umayyada, um tíma sjálfstætt emírdæmi og kalífadæmi. Höfuðborgin Cordoba var blómleg heimsborg, sem iðaði af verslun og menningu, en Al-Andalús var einnig þj...
2024-03-031h 18
Söguskoðun82 - Um stríðslög og stríðsglæpiÞátturinn byrjar á 7. mínútu.Í framhaldi af umræðum okkar um Rauða krossinn ræða Söguskoðunarmenn í dag um málefni tengd Genfarsáttmálanum og öðrum alþjóðareglum sem gilda í stríði. Menn hafa frá örófi alda reynt að hafa einhverjar hömlur á framgangi hernaðar. Í Evrópu á fornöld og á miðöldum þróaðist kenningin um réttlátt stríð, en á 19. og 20. öld urðu til umfangsmiklar alþjóðareglur um stríð og frið, um mannréttindi, og um viðurlög stríðsglæpa. Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | so...
2024-02-171h 19
Söguskoðun81 - Rauði krossinnÍ þættinum í dag ræða Andri og Ólafur sögu Rauða krossins, frá stofnun hans árið 1863 og fram á miðja 20. öld, en á þessu ári eru einmitt 100 ár síðan landsdeild Rauða krossins á Íslandi var stofnuð í desember 1924. Rauði krossinn er ein stærstu mannúðarsamtök heims með starfsemi öllum ríkjum heims. Höfuðstöðvar alþjóðahreyfingar Rauða krossins hafa alltaf verið í Genf í Sviss, en Alþjóðaráð Rauða krossins og Rauða hálfmánans nýtur sérstakrar stöðu í heiminum, vernduð af alþjóðalögum sem óháð og hlutlaus stofnun á stríðstímum.Hlaðvarpið Söguskoðun má nál...
2024-02-091h 18
Söguskoðun80 - GítarþátturinnÍ tilefni af 80. þætti hlaðvarpsins bregðum við út af vananum og ræðum eitthvað allt, allt annað...Við kynnum einnig til leiks nýja vefsíðu þáttarins: Soguskodun.com. Söguskoðun er einnig á Facebook , og á Youtube. Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2024-01-271h 02
Söguskoðun79 - Íslömsku "púðurveldin": Safavídar, Mógúlar og OttómanarÓlafur og Andri settust niður til að ræða þrjú íslömsk ríki á árnýjöld; Ottómanaríkið, Safavídaríkið í Persíu og Mógúlaríkið á Indlandi, sem stundum hafa verið flokkuð til hinna svokölluðu "púðurvelda", eða gunpowder empires. Hugtakið er eignað bandarísku heimssögusagnfræðingunum Marshall Hodgson og William McNiell, en þá var vísað til ýmissa þátta sem þessi þrjú ríki áttu sameiginlega, og til þess að þau risu fram sem öflug miðstýrð ríki á persneskum, tyrkískum og íslömskum grunni á öld byssupúðursins. Hugtakið er þó komið til ára sinna og er ekki óumd...
2024-01-121h 28
Söguskoðun78 - Krímstríðið 1853-1856Andri og Ólafur ræða í þessum þætti gang og afleiðingar Krímstríðsins 1853-1856 milli Rússa annars vegar og Frakka, Breta, Tyrkja og Sardiníumanna hins vegar. Krímstríðið var fyrsta styrjöldin sem háð var á milli evrópsku stórveldanna eftir Vínarfundinn 1815. Hún var einnig fyrsta stórveldastríðið í Evrópu eftir að iðnbyltingin hóf innreið sína með tilheyrandi tækninýjungum. Þetta var svo að segja fyrsta stríðið sem fékk daglega athygli fjölmiðla heimafyrir, og í fyrsta sinn sem beint var athygli að velferð og heilsu hins óbreytta hermanns á vígvellinum, þar...
2024-01-051h 05
Söguskoðun77 - Evrópski konsertinn og aðdragandi KrímstríðsinsÞátturinn byrjar á 18 mínútu.Í þættinum í dag ræða Andri og Ólafur aðdraganda Krímstríðsins 1853-1856 og hið pólitíska landslag Vínarfundarins í Evrópu sem komið var á laggirnar 1815 þegar Napóleon var yfirbugaður. Styrjöldin var háð á milli Rússneska keisaradæmisins og bandalags Frakka, Breta, Sardiníumanna og Tyrkja, en hún batt enda á áratuga langt friðartímabil í Evrópu sem kennt hefur verið við evrópska konsertinn, eða "evrópsku hljómkviðuna". Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á...
2023-12-291h 27
Söguskoðun76 - Jólaþáttur 2023 - Hinn sögulegi JesúsÍ tilefni jólanna komu Söguskoðunarmenn saman til að ræða Jesú Jósefsson frá Nasaret, en hann fæddist (samkvæmt vestrænni hefð) á þessum degi fyrir 2727 árum, nánar tiltekið árið u.þ.b. 4 fyrir okkar tímatal. Ólafur setti upp guðfræðingagleraugun og fór yfir helstu atriði um hinn sögulega Jesú í tilefni dagsins.Eins eins og flestir vita var Jesús krossfestur árið c.a. 30, og eftir hans dag varð til stór trúarhreyfing sem er í dag ein útbreiddustu trúarbrögð heims. En var hann til? Og hvaða heimildir eru til um þennan mann? Er Nýja...
2023-12-251h 23
Söguskoðun75 - Fasismi og nasismi í Austurríki Þátturinn byrjar á 24 mínútu. Í þættinum í dag ræða Söguskoðunarmenn sögu Austurríkis á árunum milli stríða, 1918-1938. Austurríki-Ungverjaland var 50 milljón manna fjölmenningarríki sem hrundi eftir fyrri heimsstyrjöld, þjakað af þjóðernisdeilum. Árið 1918 var hið nýja Austurríki 6 milljón manna smáríki með ofvaxna höfuðborg, og glímdi við pólitiskan óróa og efnahagsörðugleika. Árið 1934 var komið á rammkaþólskri einræðistjórn í Austurríki undir Engilbert Dollfuss, sem var myrtur af nasistum, og eftirmanni hans Kurt Schuschnigg. Stjórnin hefur ýmist verið bendluð við fasisma (Austrofaschismus), eða...
2023-12-142h 08
Söguskoðun74 - Keltar á ÍslandiÍ þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um Kelta á Íslandi og keltnesk áhrif á íslenska menningu, tungumál og sögu. Norrænir menn komust í mikil tengsl við Kelta á Bretlandseyjum um það leyti er Ísland var að byggjast á árunum 800 til 1000. Enginn vafi leikur á því að hluti landnámsmanna voru frá Bretlandseyjum og af keltneskum uppruna og hefur þetta verið óumdeilt. Ekki allir eru þó sammála um það hve stór hluti landnámsþjóðarinnar voru Keltar, og að hversu stórum hluta keltnesk menning og tunga hefur haft áhrif á íslenska menningu og tungu. Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | sogus...
2023-10-231h 30
Söguskoðun73 - Galdrar, brennur og galdrafárÍ þættinum í dag ræða Söguskoðunarmenn galdrafárið í Evrópu og galdramálin á Íslandi á 17. öld. Í Evrópu voru tugir þúsunda meintra norna og galdramanna brennd á báli, eða tekin af lífi með öðrum hætti fyrir það að stunda svartagaldur og hvítagaldur. Langstærstur fjöldi þeirra voru konur. Á Íslandi voru 22 brennd á báli fyrir ástundun galdurs, þar af ein kona. Galdrafárið á Íslandi, ef svo mætti kalla, var helst að finna á Vestfjörðum og stóð hin svokallaða brennuöld yfir á tímabilinu 1625-1690 þegar síðasti brennudómurinn var kveðinn upp. Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:...
2023-09-262h 04
Söguskoðun72 - SilkivegurinnAndri og Ólafur koma saman í þættinum í dag til að ræða silkiveginn í víðu og þröngu samhengi. Silkivegurinn er nafið sem loðað hefur við leiðina frá Miðjarðarhafinu (Evrópu og Rómarveldi), í gegnum Mið-Austurlönd og Mið-Asíu og til Kína á fornöld og á miðöldum fram til ca. 1500. Á þessu svæði fór fram verslun, m.a. með silki, en einnig fór þar um straumur hugmynda, trúarbragða, menninga, tungumála og sjúkdóma fram og til baka. Á Silkiveginum risu og féllu öll helstu heimsveldi og trúarbrögð fornaldar, en þar var lík...
2023-09-011h 31
Söguskoðun71 - Býsanska lýðveldiðÍ þættinum í dag ræða Ólafur og Andri kenningu sagnfræðingsins Anthony Kaldellis um "býsanska lýðveldið" sem hann birti í bók sinni The Byzantine Republic sem kom út árið 2015. Kaldellis er góðvinur hlaðvarpins enda hefur hann oft borið á góma þegar rætt er um málefni Austrómverska ríkisins. Segja má að bækur hans The Byzantine Republic og Romanland séu uppistöðurit í hans leiðangri að draga fram nýja og líflegri sýn á fyrirbærið sem við köllum Býsanska ríkið.Með kenningunni um "býsanska lýðveldið" skorar Kaldellis á ríkjandi sýn sagnfræði...
2023-08-221h 32
Söguskoðun70 - Sumargleði SöguskoðunarbræðraSöguskoðunarmenn komu saman í eigin persónu, í annað sinn síðan hlaðvarpið hóf göngu sína, og ræddu heima og geima áður en haldið var í sumarfrí. Þessi þáttur er aðgengilegur með hljóði og mynd á Youtube: https://youtu.be/NADuRUF6xn0Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2023-06-171h 26
Söguskoðun69 - Konungsríkið KongóÍ þættinum í dag ræða Andri og Ólafur miðaldakonungsríkið Kongó í Mið-Afríku sem stofnað var undir lok 14. aldar og leið ekki formlega undir lok fyrr en á 20. öld. Fá miðstýrð ríki voru til staðar í Afríku sunnan Sahara fyrir nýlenduvæðinguna, en konungsríkið Kongó varð til við samruna ættbálka og samþjöppun valds í kringum höfuðstaðinn Mbanza-Kongo sem nú er í norðanverðri Angóla. Kongó varð fljótt upp úr 15. öld að miðstöð portúgölsku þrælaverslunarinnar og rann hægt og rólega inn í portúgalska heimsveldið. Konungur Kongó varð lénsma...
2023-05-311h 22
Söguskoðun67 - Ris og fall kommúnismans í Austur-Evrópu I. hlutiAusturblokkin var samansafn kommúnistaríkja í Mið- og Austur-Evrópu sem Sovétmenn settu á laggirnar í aðdraganda kalda stríðsins. Árið 1989 hrundu þau öll eins og spilaborgir, í flestum tilfellum friðsamlega. Segja má að kraftaverkaárið 1989 marki upphaf okkar samtíma, en þá gjörbreyttist sú heimsmynd sem komið hafði verið á eftir seinni heimsstyrjöld. Kalda stríðinu var lokið, kommúnisminn hruninn og við tók tímabil samruna Evrópu og útþennslu NATO til austurs. Sovétríkin liðu undir lok árið 1991.Í þessum tvöfalda þætti ræða Söguskoðunarmenn ris og fall kommúnismans austan við járntjald, nánar tilteki...
2023-05-161h 20
Söguskoðun68 - Ris og fall kommúnismans í Austur-Evrópu II. hlutiAusturblokkin var samansafn kommúnistaríkja í Mið- og Austur-Evrópu sem Sovétmenn settu á laggirnar í aðdraganda kalda stríðsins. Árið 1989 hrundu þau öll eins og spilaborgir, í flestum tilfellum friðsamlega. Segja má að kraftaverkaárið 1989 marki upphaf okkar samtíma, en þá gjörbreyttist sú heimsmynd sem komið hafði verið á eftir seinni heimsstyrjöld. Kalda stríðinu var lokið, kommúnisminn hruninn og við tók tímabil samruna Evrópu og útþennslu NATO til austurs. Sovétríkin liðu undir lok árið 1991.Í þessum tvöfalda þætti ræða Söguskoðunarmenn ris og fall kommúnismans austan við járntjald, nánar tilteki...
2023-05-161h 16
Söguskoðun66 - Heródótos og PersastríðinHeródótos frá Kalikarnassos er kallaður faðir sagnfræðinnar (og faðir lyganna). Í þættinum í dag hverfum við aftur til fornaldar og skoðum það sem kallað hefur verið fyrsta eiginlega sagnfræðiverkið í vestrænni sagnaritunarhefð, en það er saga Heródótosar af Persastríðinum milli Grikkja og Persa árin 499 til 449 f. kr.Persaveldi var mesta heimsveldi sem sést hafði á þessum tíma, en Grikkland var samansafn sjálfstæðra og ólíkra borgríkja. Persar gerðu tvær innrásir í Grikkland, en tókst ekki að leggja undir sig landið. Heródótos segir frá þessari miklu baráttu austurs...
2023-04-272h 02
Söguskoðun65 - Ancien Régime: Frakkland á barmi byltingarFranska byltingin hófst árið 1789 og er hún jafnan talin á meðal merkustu atburða mannkynssögunnar. Byltingin varð til í umróti nýrra hugmynda í landi sem bar einkenni mikils félagslegs óréttlætis. Í þættinum í dag ræða Andri og Ólafur þetta samfélag sem stundum er kallað Ancien Régime - gamla stjórnin, með áherslu á síðasta franska Búrbónakonunginn, Loðvík XVI, en hann var tekinn af lífi af byltingarmönnum árið 1793. Heitar umræður spunnust um endurskoðun sögunnar, um lögstéttarkerfið, skattkerfið og minningu konungsins og drottningarinnar Marie Antoinette. Var Ancien Ré...
2023-04-071h 50
Söguskoðun64 - Um söguskoðun og sögustaðiFyrir jólin kom út ný bók eftir Helga Þorláksson, Á sögustöðum, þar sem fjallað er um sex fræga sögustaði á Íslandi, sögu þeirra og framsetningu sögunnar. Bókin vakti mikla athygli enda er beint sjónum að mikilvægu stefi í íslenskri sagnfræði sem er söguskoðun sjálfstæðisbaráttunnar og samspil akademískrar sagnfræði og almennrar söguvitundar. Í þættinum í dag ræða Ólafur og Andri bók Helga, og um söguskoðun og sögustaði almennt. Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.com...
2023-03-211h 13
Söguskoðun63 - Hvað var þetta svokallaða Heilaga rómverska ríki?Heilaga rómverska ríki hinnar þýsku þjóðar hefur oft borið á góma hér í hlaðvarpinu, enda spannar saga þess 1000 ár í hjarta Evrópu. Saga þessa ríkis hófst með krýningu Karlamagnúsar sem nýs Rómarkeisara í vestrinu árið 800, og það leið undir lok þegar nýr keisari frönsku byltingarinnar réðist inn í Þýskaland 1806 og nýr keisari Austurríkis lagði frá sér krúnu Karlamagnúsar í hinsta sinn. Ólafur og Andri ræða heilaga rómverska ríkið sem sögulegt fyrirbæri, hvernig litið hefur verið á það í sagnfræðinni, og hvaða þýðingu það hefur fyrir Evrópu í dag. V...
2023-02-221h 28
Söguskoðun62 - BrúðukeisarinnÍ þættinum í dag segir Ólafur frá Aisin Gioro Puyi sem var síðasti keisari Kína. Puyi fæddist á miklum umrótartímum og ber ævi hans þann vott. Hann var settur af sem keisari þegar Kína varð lýðveldi árið 1912 og bundinn var endir á yfir 2000 ára sögu kínverska keisaradæmisins. Puyi varð á stríðsárunum leppur Japana í Mansjúríu fram til 1945, og eftir 15 ára fangavist og endurmenntun endaði hann ævina sem almennur borgari og fyrirmyndarkommúnisti í Alþýðulýðveldinu Kína.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comE...
2023-02-091h 17
Söguskoðun61 - Deus vult! Fyrsta krossferðin II. hluti Krossferðirnar eru mikilvægur þáttur í sögu Evrópu á hámiðöldum. Í þættinum í dag ræða Ólafur og Andri aðdraganda og gang fyrstu krossferðarinnar 1096-1099. Þá héldu tugir þúsunda kaþólskra pílagríma, fótgönguliða og riddara til Anatólíu til að létta undan létta undan Alexíusi I rómarkeisara í baráttunni við Tyrki, en síðan til Jerúsalem, þar sem krossfararnir stofnuðu krossfararíki í borginni heilögu. Í síðari hluta þessarar yfirferðar ræðum við atburði fyrstu krossferðarinnar eftir fall Antíokkíu þegar Austrómverjar yfirgefa krossfarana og þeir stofna sj...
2023-01-311h 16
Söguskoðun60 - Deus vult! Fyrsta krossferðin I. hlutiKrossferðirnar eru mikilvægur þáttur í sögu Evrópu á hámiðöldum. Í þættinum í dag ræða Ólafur og Andri aðdraganda og gang fyrstu krossferðarinnar 1096-1099. Þá héldu tugir þúsunda kaþólskra pílagríma, fótgönguliða og riddara til Anatólíu til að létta undan létta undan Alexíusi I rómarkeisara í baráttunni við Tyrki, en síðan til Jerúsalem, þar sem krossfararnir stofnuðu krossfararíki í borginni heilögu. Í þessum fyrri hluta ræðum við aðdraganda krossferðarinnar og gang hennar þar til leiðir skiljast við Alexíus við Antíokkíu 1098.Hlaðvarpið Sög...
2023-01-291h 29
Söguskoðun59 - Bastarðurinn 1066Á jóladag 1066 var Vilhjálmur bastarður hertogi af Normandí, krýndur konungur Englands. Rúðujarlinn hafði þá leitt innrás franskra og normanskra riddara til Englands, sem yfirbuguðu húskarla síðasta engilsaxneska konungsins, Haralds Guðnasonar í hinni víðfrægu orrustu við Hastings. Englendingar hafa síðustu aldir þakkað Ermasundinu sérstöðu sinni sem eyju, varin árásum frá meginlandinu, en innrás Normanna var í síðasta sinn sem slík innrás heppnaðist. Hún hafði víðtæk áhrif á sögu Englands, enda ætti hvert mannsbarn í hinum enskumælandi heimi að þekkja ártalið 1066.Hlaðvarpið Sögus...
2023-01-121h 25
Söguskoðun58 - Síðasti einvaldurinnFyrr á þessu ári ræddum við sögu rússneska keisaradæmisins frá fæðingu þess á miðöldum og fram að þeim tíma er Rússland varð evrópskt stórveldi á 18. og 19. öld. Í þessum þætti ljúkum við þríleiknum með því að ræða fall keisaradæmisins og líf og störf síðasta keisarans. Nikulás II Rússakeisari er stundum talinn síðasti konungborni einvaldurinn í Evrópu, þótt um þetta megi deila. Hann barðist gegn lýðræðisumbótum og bar síðastur valdhafa forna gríska titilinn "autocrat" framyfir byltinguna 1905 og allt til endaloka keisaradæmisins 1917. Nikulás var myrtur...
2022-12-061h 46
Söguskoðun57 - Stutt greinargerð um Ísland 1593Arngrímur Jónsson lærði er gamalkunnur góðvinur þáttarins. Arngrímur var höfundur fyrsta Íslandssöguritsins, Crymogæa, sem kom út á latínu árið 1609.Sem ungur og upprennandi fræðimaður árið 1592 var Arngrímur í Kaupmannahöfn þar sem hann hafði kynnst sagnfræðingum sem höfðu mikinn áhuga á íslenskum fornsögum. Hann hafði með í fórum handrit að bók sem var svo gefin út árið eftir, einnig á latínu. Þetta var Brevis commentarius de Islandia, eða Stutt greinargerð um Ísland. Brevis var fræðilegt deilurit, samin sem andsvar við "fáránlegum bábiljum og illkvit...
2022-11-171h 18
Söguskoðun56 - Af varúlfum og morðingjumÍ anda hrekkjavökunnar koma Söguskoðunarmenn saman í dag til þess að ræða varúlfa, raðmorðingja og annað skelfilegt.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2022-10-311h 05
Söguskoðun55 - TyrkjarániðTyrkjaránið er vafalaust einn óhuggulegasti atburður Íslandssögunar. Sumarið 1627, á tímum gríðarlegra hallæra og fátæktar á Íslandi, og á hápunkti hins harða lúterska réttrúnaðar, gerðu sjóræningjar (eða víkingar) frá Norður-Afríku, sem þá tilheyrði veldi Tyrkjasoldáns, strandhögg á nokkrum stöðum á Íslandi. Þeir fóru um rænandi hendi, myrtu fólk, brenndu hús og numu á brott hátt í 400 Íslendinga sem seldir voru í þrældóm í Barbaríinu. Af þeim snéru aðeins 27 aftur heim um áratug síðar. Andri og Ólafur ræða þetta mikla áfall, minningu þess, atbu...
2022-10-021h 41
Söguskoðun54 - Eric Hobsbawm: Tvíbyltingin, langa 19. öldin og stutta 20. öldinEric Hobsbawm (1917-2012) er í hópi fremstu sagnfræðinga 20. aldar. Þekktastur er hann fyrir stórvirki sín um "löngu 19. öldina" 1789-1914, og framhaldið um öld öfganna, "stuttu 20. öldina" 1914-1991. Hobsbawm var kommúnisti alla sína tíð og var einn af fremstu fánaberum marxískrar söguskoðunar úr hópi sagnfræðinga. Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2022-09-161h 24
Söguskoðun53 - VetrarstríðiðÍ þessum síðasta þætti hlaðvarpsins á þessari önn ræða Ólafur og Andri um innrás Sovétríkjanna í Finnland í nóvember 1939, og hið þriggja mánaða langa vetrarstríð sem eftir fylgdi. Fjölmargir illa búnir Rússar urðu hinum "hvíta dauða" að bráð þennan frostavetur, og hin eftirtektarverða vörn Finna vakti aðdáun um heim allan. Vetrarstríðið hafði þær afleiðingar að Noregur og Danmörk drógust inn í hildarleikinn mikla, síðari heimsstyrjöld, þótt ekkert Norðurlandanna hafi þorað að hjálpa Finnum með beinni hernaðaríhlutun. Hlaðvarpið Sögusk...
2022-07-131h 34
Söguskoðun52 - Innrásin á Kýpur 1974Í júlí árið 1974 gerðu Tyrkir innrás í Kýpur og hefur hernám þeirra á norðurhluta eyjarinnar staðið yfir í 47 ár. Innrásin er mjög umdeild og hefur verið harðlega gagnrýnd af alþjóðasamfélaginu. Tyrkir segjast hafa verið að vernda tyrnkeska minnilutan á eyjunni, sem hafði verið ofsóttur af Grikkjum, en kýpríska þjóðvarðliðið, stutt af herforingjastjórn Grikkja, hafði skömmu áður framið valdarán með það fyrir marki að sameina eyjuna Grikklandi.Í þættinum í dag ræða Söguskoðunarmenn sögu Grikklands, Tyrklands og Kýpur á 20. öld og skoða aðdraganda innrásar Tyrkja á Kýp...
2022-06-291h 18
Söguskoðun50 - Julius Caesar I. hlutiÍ þessum 50. þætti hlaðvarpsins í tveimur hlutum ræða Ólafur og Andri ævi og störf mögulega eins frægasta manns sögunnar. Julius Caesar hefur verið sagður einn merkasti stjórnmálaskörungur og herstjórnandi vestursins. Hann var upphafsmaður rómverska keisaradæmisins og eftir hann liggja djúp spor í söguvitund okkar heimshluta.Í fyrri hlutanum ræða Ólafur og Andri ævi Caesars fram að því er hann gerðist ræðismaður í Róm árið 59 f.kr.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og You
2022-06-161h 06
Söguskoðun51 - Julius Caesar II. hlutiÍ þessum 50-51. þætti hlaðvarpsins í tveimur hlutum ræða Ólafur og Andri ævi og störf mögulega eins frægasta manns sögunnar. Julius Caesar hefur verið sagður einn merkasti stjórnmálaskörungur og herstjórnandi vestursins. Hann var upphafsmaður rómverska keisaradæmisins og eftir hann liggja djúp spor í söguvitund okkar heimshluta.Í seinni hlutanum ræða Ólafur og Andri feril Caesars frá því hann gerðist landstjóri í Gallíu árið 58 f.kr., Gallastríðin, borgarstyrjöldina í Róm, leiðangurinn til Egyptalands og tíma hans sem diktator til lífstíðar, en sú lífstíð endaði snöggt þegar C...
2022-06-161h 13
Söguskoðun49 - Rússneska keisaradæmiðÞessi þáttur er sjálfstætt framhald síðasta þáttar um uppruna Rússlands sem stórveldis. Pétur mikli færði höfuðborg keisaradæmisins frá Moskvu, þriðju Róm, vestur til Pétursborgar í upphafi 18. aldar og er sú breyting táknræn fyrir þá áherslu sem Rússar fóru nú að leggja á Evrópu á öllum sviðum. Á 18. öld varð rússneska keisaradæmið að evrópsku stórveldi. Árið 1812 stóðu Rússar uppi sem sigurvegarar yfir Napóleon og á 19. öld varð tsarinn í Pétursborg varðhundur afturhaldsins í álfunni, þar til bolsévikar felldu síðasta einvaldinn í Evrópu árið 1917. Hlaðv...
2022-05-241h 40
Söguskoðun48 - Þriðja RómÍ þættinum í dag ræða Ólafur og Andri sögu Rússlands á miðöldum og frameftir til þess að skoða hvaðan þetta mikla veldi kemur, en hegðun Rússa sem stórveldi hefur verið mikið í umræðunni síðustu misseri.Stórfurstadæmið Moskva reis undan valdi Mongóla og austrómversku kirkjunnar á 15. öld og þandist hratt út. Rússland varð þegar fram liðu stundir að einu stærsta ríki veraldar. Samhliða þessu varð til keisaraleg hugmyndafræði byggð m.a. á hugmyndinni um þriðju Róm. Sumir litu svo á að Moskva væri arftaki Konstantínópel sem verndari austurkirkjunna...
2022-05-121h 23
Söguskoðun47 - Strategikon og herkænska AustrómverjaHernaður er mikið í deiglunni þessa dagana svo við höldum okkur á þeim nótunum að sinni. Í þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um hernað og herkænsku Austrómverska ríkisins en þetta gríska áframhald Rómarveldis átti í stöðugum ófriði við nágrannaþjóðir sína á öllum hliðum, nær stanslaust frá 6. öld og fram á 15. öld. Rómverjar höfðu mikla aðlögunarhæfni, bjuggu vel af digrum sjóðum gulls og óhætt að segja að herkænska þeirra hafi verið frábrugðin því sem við þekkjum úr Vestur Evrópu.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér...
2022-03-191h 19
Söguskoðun46 - Rússarnir koma!Í þættinum í dag ræða Ólafur og Andri innrás Rússa í Úkraínu sem er í brennidepli þessa dagana. Við erum að upplifa sögulega tíma og margir spá því að átökin í Úkraínu og uppgangur kalda stríðins milli vesturlanda og Rússlands sé upphafið að nýju sögulegu tímabili í Evrópu. Fréttaritari hlaðvarpsins í herbúðum NATO í Norður-Noregi segir frá því sem gengið hefur á í fjarvist hlaðvarpsins síðustu vikna.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2022-03-071h 48
Söguskoðun45 - Leitin að eyjunni hans IngólfsÍ desember síðastliðnum kom út ný bók um landnám Íslands: Eyjan hans Ingólfs eftir Ásgeir Jónsson. Í bók Ásgeirs eru meðal annars settar fram kenningar um veiðimennsku og útflutning rostungsafurða á Landnámsöld, en þær hugmyndir eru frekar nýlegar í rannsóknum á landnáminu. Um þetta hefur Bergsveinn Birgisson skrifað í bók sinni Leitin að svarta víkingnum sem kom út á íslensku árið 2016, en Bergsveinn hefur nú sakað Ásgeir um ritstuld, nánar tiltekið hugmyndastuld, og skotið málinu fyrir siðanefnd Háskóla Íslands. Landnámið er geysivinsælt málefni innan íslenskrar sögu og hefur m...
2022-01-111h 34
Söguskoðun44 - Jólaþáttur 2021 - Jólasögur með SöguskoðunarbræðrumJólasveinar, jólabjór, heiðin jól, neysluhyggja og kapítalismi, jólahefðir, fæðing frelsarans, jólahirðfífl, paradísareyjar, jólalambið og jólagölturinn, jól í skotgröfum og jól undir kommúnismanum. Allt þetta og meira til ræða Söguskoðunarbræður í þessum jóla-special hlaðvarpsins fyrir jólin 2021. Upphafsstef: Þrjú á Palli - Það á að gefa börnum brauð. Af plötunni: Hátíð fer að höndum ein, 1971. Troels Bendtsen. Halldór Kristinsson og Edda Þórarinsdóttir. Lag: Þjóðlag. Ljóð: Þjóðvísa. Útgefandi: Íslenzkir tónar.Hlaðvarpið Söguskoðun má nál...
2021-12-232h 21
Söguskoðun43 - Hinsegin sagaRéttindabarátta hinsegin fólks hefur náð fram miklum sigrum og viðhorfsbreytingum á Íslandi síðastliðna áratugi, og sú þróun er enn að eiga sér stað mjög hratt í okkar samtíma. Saga hinsegin fólks hefur verið blóði drifin vegna fordóma og ofsókna, og í sagnaritun hingað til hefur oft verið skautað yfir hinsegin veruleika vegna túlkunar sagnfræðinga eða skorts á heimildum. Nú er hins vegar öldin önnur og mikil gróska hefur verið í hinsegin sagnfræði sem vaxið hefur fiskur um hrygg samfara réttindabaráttu hinsegin fólks. Í þessum síðasta þætti ársins ræða Sögus...
2021-12-121h 34
Söguskoðun42 - SlésvíkurvandinnFrá miðbiki þarsíðustu aldar og fram á fyrri hluta þeirrar síðustu var stórt vandamál við landamæri Þýskalands og Danmerkur. Hertogadæmin tvö, Slésvík og Holstein, sem verið höfðu í persónusambandi við danska konunginn frá miðöldum, voru orðin að heitu bitbeini milli grannþjóðanna tveggja. Það þurfti tvö stríð og eina heimsstyrjöld til að leysa Slésvíkurvandann svokallaða, en svo nefndist vandamálið: Hvað á að gera við Slésvík?Í fyrra, árið 2020, fögnuðu Danir því að 100 ár voru liðin frá því að Norður Slésvík, eða Suður Jótland, kaus að ganga aftur til...
2021-12-031h 24
Söguskoðun41 - Ágústínus, hernaður og frjáls viljiSöguskoðun snýr aftur með nýtt season eftir talsvert hlé. Í þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um heilagan Ágústínus frá Hippo, kirkjuföður og einn af áhrifamestu hugsuðum vestrænnar heimspeki. Ágústínus var uppi á síðfornöld, um það leyti er Rómarveldi var að líða undir lok í vestrinu og kristin kirkja var að fæðast. Hann er alla jafna talinn upphafsmaður kaþólsku kirkjunnar og voru heimspekikenningar hans hafðar í miklum hávegi á miðöldum.Eftir hina löngu fjarveru var einnig rætt um breytingar sem orðið hafa í lífi þáttastjórnenda...
2021-11-151h 39
Söguskoðun40 - Þrjátíu ára stríðiðÞessi þáttur er einnig aðgengilegur með hljóði og mynd á YouTube.Hlaðvarpið Söguskoðun snýr snögglega aftur úr sumarfríi með sérstakan sumar-special í tilefni þess að báðir meðlimir hlaðvarpsins eru staddir á sama stað - í óklipptri upptöku frá Borgarbókasafni. Í þessum fyrsta þætti hlaðvarpsins bæði í hljóði og mynd ræða Ólafur og Andri um Þrjátíu ára stríðið sem skók Þýskaland árin 1618-1648, orsök þess og afleiðingar. Stríðið og eftirmáli þess markaði djúp spor í sögu Þýskalands og Evrópu. Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér...
2021-08-051h 27
Söguskoðun39 - Baráttan um land Eiríks rauðaÞegar Dansk-norska ríkið liðaðist í sundur eftir Napóleonsstyrjaldirnar árið 1814 varð Noregur hluti Svíþjóðar en Danir héldu yfirráðum yfir eyjunum á Atlantshafi: Íslandi, Grænlandi og Færeyjum. Rúmri öld síðar, á fyrri hluta 20. aldar, voru Norðmenn upprennandi veldi á norðurslóðum og Íslendingar stóðu í sjálfstæðisbaráttu og höfðu áætlanir um útrás á fiskimiðin. Þessar gömlu samveldisþjóðir deildu nú um það hver ætti að fara með fullveldi yfir nýlendunni Grænlandi. Íslendingar sögðust hafa fundið og byggt landið fyrst, Noregskonungur hafði slegið eign sinni á það fyrstur valdha...
2021-05-291h 17
Söguskoðun38 - Heimildaspjall II - Var Gamli sáttmáli uppspuni?Í þessum framhaldsþætti um heimildir ræða Ólafur og Andri um Ólafur og Andri um ýmsar tegundir heimilda og hvar þær er að finna. Gamli sáttmáli er tekinn til rækilegrar umræðu í ljósi rannsóknar Patriciu Pires Boulhosa frá 2005, sem hélt því fram að sáttmálinn væri ekki skrifaður árið 1262, heldur nokkrum öldum síðar. Er hægt að segja að þessi grundvallarheimild um sögu Íslendinga sé uppspuni? Ef svo er, krefst slík niðurstaða endurskoðun sögunnar?Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gma...
2021-04-261h 48
Söguskoðun37 - Heimildaspjall I - Af skinni á skjáinnÍ þessum þætti ræða Ólafur og Andri um heimildir vítt og breytt. Allt starf sagnfræðinga byggist á notkun heimilda og eru þær gluggi okkar inn í fortíðina. Þegar fram líða stundir breytist verk sjálfra sagnfræðinganna í frumheimildir um þeirra eigin tíma, og þannig heldur hringrás heimildanna áfram. Rætt er um heimildagildi, sanngildi heimilda og aðgengi að heimildum, allt frá handritasöfnun á 18. öld, til prentútgáfu á 19. og 20. öld og stafrænnar útgáfu heimilda á 21. öld. Hvaða álitamál fylgja þessari þróun og hvernig stöndum við frammi fyrir heimildum í dag á tímum hinnar stafrænu vendingar?
2021-04-191h 30
Söguskoðun36 - Genghis Khan og veldi MongólaHirðingjaþjóðir Mið-Asíu hafa alltaf spilað rullu í sögu Evrópu og Austur Asíu beint og óbeint. Hræringar þeirra hafa komið af stað breytingum í báðum heimshlutum sem lengst av voru ótengdir, og einnig hafa þessar þjóðir verið brú á milli heimshlutanna þar sem viðskipti og sjúkdómar fengu að breiðast út. En steppuþjóðirnar hafa þó alltaf haft á sér ógnvænlega ímynd í Evrópu og Asíu og skapað mikinn ótta. Kínverjar byggðu heimsins stærsta múr til að verjast Mongólum, og Húnar fóru um Rómarveldi rænandi og ruplandi. Fáir me...
2021-04-031h 28
Söguskoðun35 - Nýja RómÞegar Vestrómverska ríkið féll með Rómarborg árið 476 e. kr. lifði Austrómverska ríkið áfram í mörg hundruð ár. Í raun lifði ríkið allt fram til ársins 1453 þegar borgin Konstantínópel, Nýja Róm, féll í hendur Tyrkja. Oft hefur Austrómverska ríkið, eða Býsanska ríkið, fallið í skuggann í sögunni. Gibbon kallaði Býsanska ríkið eina samfellda sögu spillingar og niðurifs - eins konar hægan dauða í þúsund ár.Í þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um hugtakanotkun um þetta ríki. Er hugtakið "býsanskur" gildishlaðið og neikvætt? Afhve...
2021-03-241h 27
Söguskoðun34 - Var Ísland nýlenda?Árið 1944 varð Ísland sjálfstætt lýðveldi og rofnuðu þá síðustu böndin á milli Íslendinga og Danakonungs. Oft hefur því verið fleygt fram eftir unnið sjálfstæði að Ísland hafi verið dönsk nýlenda á fyrri öldum, og hafa fræðimenn rannsakað íslenska menningu og sögu með gleraugum eftirlendufræðanna.Í þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um nýlendur og stöðu Íslands innan danska ríkisins frá lokum siðaskipta og fram á 19. öld. Var Ísland nýlenda á fyrri öldum? Hvað er nýlenda? Erum við eftirlendusamfélag?Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail...
2021-03-071h 27
Söguskoðun33 - Siðaskiptin og síðasti ÍslendingurinnLengi hefur verið litið á Jón Arason, síðasta kaþólska biskupinn á Íslandi, sem þjóðhetju sem barðist gegn erlendu valdi, en hann og synir hans voru hálshöggnir árið 1550. Jón Sigurðsson kallaði nafna sinn eftirminnilega "síðasta Íslendinginn" í þessu samhengi, og síðasta mann fornaldarinnar.Í þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um siðaskiptin sem sögulegt fyrirbæri, eða siðbótina - eða rökkurbýsni, allt eftir því hvaða skoðun menn hafa á henni. Rætt er um þetta vítt og breytt og sérstaklega baráttu Jóns Arasonar fyrir kaþólsku kir...
2021-02-091h 35
Söguskoðun32 - Ísland og nasisminnÍ þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um íslenska nasista og tengsl þýskra nasista við Ísland á árunum fyrir síðari heimsstyrjöld. Ekki hefur mikið borið á sagnfræðilegri umræðu um þetta málefni síðastliðna áratugi, en mikil gróska var í útgáfu bóka fyrir um það bil 30 árum síðan, um íslenska nasista heima og erlendis og njósnir og ráðabrugg þýskra nasista á íslandi.Í þættinum er rætt um Flokk þjóðernissinna sem var nasistaflokkur starfandi á Íslandi, og Íslendinga sem unnu með þjóðverjum á Norðurlöndum. Þá er spjallað um kynþáttahugmyndir nasista og hlutverk Íslands og Íslendinga í þessum hugmyndaheimi nasis...
2021-01-251h 34
Söguskoðun31 - Fall Rómarveldis og upphaf miðaldaSöguskoðun snýr aftur ef dágott jólafrí á nýju ári 2021! Í dag spjalla Ólafur og Andri m.a. um tímabilaskiptingu sögunnar og þann atburð sem talinn er marka upphaf evrópskra miðalda og var vafalaust einn mest mótandi atburður í sögu álfunnar: Fall Rómarveldis. Róm var ekki byggð á einum degi, og ekki féll Rómarveldi daginn sem síðasta keisaranum var steypt af stóli árið 476. Hvenær féll Rómarveldi? Hverjar eru orsakir falls þessa heimsveldis, og með því hins rómverska heims, sem síðari tíma Evrópubúar áttu eftir að móta...
2021-01-111h 23
Söguskoðun30 - Pælingar um sögu og samtímaÍ þættinum í dag ætluðu Andri og Ólafur að ræða meira um fornaldarsögu, en vegna anna urðu úr nokkuð samhengislausar og handahófskenndar umræður um sögu og samtíma. Við sögu kemur m.a. doktorsnám, tímaritaútgáfa, sagnfræðihlaðvörp og sagnfræðiráðstefnur, COVID-19 og hugmyndafræði og stjórnmál nútímans í sögulegu samhengi. Einnig er rætt um skjalaheimildir og skjalasöfn í nútíð fortíð, og framtíð.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja
2020-12-071h 07
Söguskoðun29 - Þegar Alexander lagði PersaveldiÍ þættinum í dag halda Andri og Ólafur til fornaldar og ræða um fornaldarsögu, aðdráttarafl hennar og áskoranir sem tengjast henni. Fókusinn er á mögulega einn frægasta mann fornaldar, og þann sem stundum hefur verið kallaður ein sú frægasta veraldlega mannkynssögupersónan. Það er Alexander III Makedóníukonungur - betur þekktur sem Alexander hinn mikli, en hann lagði undir sig hinn þekkta heim á örskömmum tíma á 4 öld f.kr.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkj
2020-11-251h 31
Söguskoðun28 - Íslenska söguendurskoðuninUndir lok síðustu aldar var mikið rætt um sögukennslu og framreiðslu sögunnar á Íslandi. Íslenskir sagnfræðingar höfðu þá á síðustu áratugum 20. aldar skorað á hina hefðbundnu söguskoðun sjálfstæðisbaráttunnar, sem ríkt hafði á Íslandi frá 19. öld, um að þjóðin hafi í aldanna rás staðið sameinuð gegn náttúruöflunum og erlendu valdi í gegnum gullöld, niðurlægingartímabil og endurreisn.Íslenska söguendurskoðunin hefur skotið föstum rótum í fræðasamfélaginu og hjá stórum hluta almennings, en enn má finna söguskoðun Jónasar Jónssonar frá Hriflu víða, enda flest ok...
2020-11-151h 21
SöguskoðunLeiðin til Hiroshima - ÞríleikurÍ ágúst var þess minnst að 75 ár eru liðin frá kjarnorkusprengingunum í Hiroshima og Nagasaki. Þrátt fyrir þessa gríðarlegu eyðileggingu er Japan eitt af fremstu iðnríkjum heims. Í þessari trílógíu er rætt um vegferð Japans til nútímans sem hófst um miðja 19. öld en sú vegferð átti eftir að leiða Japani í gegnum hraða iðnvæðingu og nútímavæðingu, en einnig hervæðingu og heimsvaldastefnu sem endaði með gríðarlegum hörmungum í Japan, Kóreu, Kína, Suð-Austur Asíu og á Kyrrahafi. Þríleikurinn er samsoðningur af þáttum 25, 26 og...
2020-11-074h 13
Söguskoðun27 - Japan í síðari heimsstyrjöldÍ ágúst var þess minnst að 75 ár eru liðin frá kjarnorkusprengingunum í Hiroshima og Nagasaki. Þrátt fyrir þessa gríðarlegu eyðileggingu er Japan eitt af fremstu iðnríkjum heims. Í þessari trílógíu er rætt um vegferð Japans til nútímans sem hófst um miðja 19. öld en sú vegferð átti eftir að leiða Japani í gegnum hraða iðnvæðingu og nútímavæðingu, en einnig hervæðingu og heimsvaldastefnu sem endaði með gríðarlegum hörmungum í Japan, Kóreu, Kína, Suð-Austur Asíu og á Kyrrahafi.Í þessum síðasta þætti í trílógíunni um Japan f...
2020-10-281h 34
Söguskoðun26 - Lýðræði og fasismi í JapanÍ ágúst var þess minnst að 75 ár eru liðin frá kjarnorkusprengingunum í Hiroshima og Nagasaki. Þrátt fyrir þessa gríðarlegu eyðileggingu er Japan eitt af fremstu iðnríkjum heims. Í þessari trílógíu er rætt um vegferð Japans til nútímans sem hófst um miðja 19. öld en sú vegferð átti eftir að leiða Japani í gegnum hraða iðnvæðingu og nútímavæðingu, en einnig hervæðingu og heimsvaldastefnu sem endaði með gríðarlegum hörmungum í Japan, Kóreu, Kína, Suð-Austur Asíu og á Kyrrahafi.Í þessum þætti ræða Ólafur og Andri um sögu Jap...
2020-10-071h 17
Söguskoðun25 - Opnun JapansÍ ágúst var þess minnst að 75 ár eru liðin frá kjarnorkusprengingunum í Hiroshima og Nagasaki. Þrátt fyrir þessa gríðarlegu eyðileggingu er Japan eitt af fremstu iðnríkjum heims. Í þessari trílógíu er rætt um vegferð Japans til nútímans sem hófst um miðja 19. öld en sú vegferð átti eftir að leiða Japani í gegnum hraða iðnvæðingu og nútímavæðingu, en einnig hervæðingu og heimsvaldastefnu sem endaði með gríðarlegum hörmungum í Japan, Kóreu, Kína, Suð-Austur Asíu og á Kyrrahafi. Í þessum þætti ræða Ólafur og Andri um sögu Japa...
2020-09-161h 27
Söguskoðun24 - Landnám ÍslandsHlaðvarpið Crymogæa snýr aftur úr sumarfríi undir nýju og öllu þægilegra nafni í framburði og ritun: Söguskoðun!Í þessum þætti ræða þeir félagar Andri og Ólafur um landnám Íslands sem mætti ætla að væri jafnvel einn mikilvægasti atburður Íslandssögunnar. Rætt er um ritheimildir og fornleifarannsóknir um landnámið og alls kyns kenningar og aðferðir aðrar sem fjalla um þetta mikla málefni. Töluverðu púðri er rætt í umræður um heimildagildi Landnámu, en það virðist vera heitasta debattið í þessum kima íslenskr...
2020-08-261h 30
Söguskoðun23 - Um valdarán NapóleonsÍ þessum síðasta þætti Crymogæu fyrir sumarfrí ræða Ólafur og Andri áfram um Napóleon þar sem frá horfði þegar hann snéri heim frá Egyptalandi árið 1799 og hrifsaði völdin í Frakklandi. Rætt er um valdaránið þann 18. þokumánaðar (Brumaire), Napóleonsstyrjaldirnar og stofnun franska keisaradæmisins. Þá er einnig rætt um sagnaritun um þetta tímabil og kenningar marxista og síðari tíma byltingarmanna um bónapartismann. Var stofnun keisaradæmisins 1804 hápunktur frönsku byltingarinnar eða endalok hennar?Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comE...
2020-06-221h 23
Söguskoðun22 - Napóleon í EgyptalandiÍ þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um herför Napoleons Bonaparte til Egyptalands árið 1798, en þá var hann hershöfðingi fyrsta franska lýðveldisins sem átti í stríði m.a. við Breta. Leiðangurinn var fyrir margar sakir merkilegur atburður bæði í sögu Mið-Austurlanda og Frakklands en ekki síður fyrir sögu vísinda og fræða. Að endingu yfirgaf Napóleon menn sína og hélt heim þar sem hann rændi völdum og varð einvaldur í Frakklandi.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook o...
2020-06-101h 33
Söguskoðun21 - Edward Said og óríentalisminnÍ þættinum í dag taka Ólafur og Andri bókina Orientalism eftir bókmenntafræðinginn Edward Said til umræðu. Bókin kom út árið 1978 og hafði gríðarleg áhrif um allan heim en hún fjallar krítískt um orðræðu Vesturlanda í garð austursins bæði í fræðum (orientalisma) og í listum. Said er einn af upphafsmönnum eftirlendufræðanna og er hann vægast sagt umdeildur, enda spunnust miklar umræður á meðal Crymogæumanna í þættinum.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2020-05-281h 15
Söguskoðun20 - Hvað ef...?: Efsaga og hjásagaÍ þættinum í dag halda Ólafur og Andri áfram umræðum um ekki-sögu, og er nú rætt um "Hvað ef...?" sagnfræði. Vangaveltur um það sem hefði getað gerst hefur orðið vinsælt þema í bókmenntum og öðrum skáldskap en er einnig að mati margra sagnfræðinga nytsamlegt verkfæri til að rannsaka söguna. Á íslensku hafa hugtökin counterfactual history og alternate history verið þýdd sem efsaga og hjásaga. Hver er munurinn á þessu tvennu og hvar liggja mörkin á milli skáldskapar og fræða? Getur efsaga hjálpað okkur að skilja orsakir og afleiðingar atburða eða er hún lítið an...
2020-04-231h 17
Söguskoðun19 - Gervisaga og gervisagnfræðiÓlafur Hersir las bókina The Baltic Origins of Homer's Epic Tales; The Iliad, The Odyssey, and the Migration of Myth eftir Felice Vinci, staðráðinn í að hér væri á ferðinni "pseudohistory", eða það sem við höfum reynt að þýða sem "gervisaga". Í þættinum í dag er þessi kenning rædd, auk annarra misgáfulegra kenninga um sögu sem heyra til gervivísinda. Er höfundum þeirra alvara með hugmyndum sínum sem oftar en ekki eru ævintýralegar? Er gervisaga hættuleg?Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.com
2020-04-091h 20
Söguskoðun18 - Hugleiðingar um kórónavírusinnCrymogæu fannst ekki annað hægt en að hlýða ákalli Landsbókasafns Íslands og annarra um að skrásetja hugleiðingar okkar um kórónavíruskrísuna vorið 2020, enda þegar ljóst að við erum að upplifa sögulega tíma.Þátturinn var tekinn upp í gegnum netið þann 22.03.2020.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2020-03-2244 min
Söguskoðun17 - Fernand Braudel og Annales-skólinnÍ þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um franska sagnfræðinginn Fernand Braudel og meistaraverk hans Miðjarðarhafið, sem kom út fyrir rúmlega hálfri öld síðan. Nafn Braudels og verk hans koma oft fyrir í yfirlitsritum um sögu sagnfræðinnar enda var hann einn af leiðtogum Annales-skólans franska. Annálaskólinn var um miðbik 20. aldar eitt helsta vígi félagsfræðilegrar sagnfræði, en tímaritið Annales. Histoire, Sciences Sociales hefur nú komið út í bráðum heila öld.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig...
2020-03-191h 14
Söguskoðun16 - Íslenska þjóðveldið og rómverska lýðveldiðCrymogæumenn snúa aftur til þess að ræða afar klassísk sagnfræðileg málefni að þessu sinni. Ólafur Hersir býður upp á athygliverðan samanburð á falli íslenska þjóðveldisins árið 1262 og falli rómverska lýðveldisins á 1 öld e.kr. Kenningar íslenskra sagnfræðinga um tilurð héraðsríkja og átök Sturlungaaldar eru ræddar auk þess sem endalok þjóðveldisins eru rædd í stærra samhengi ríkismyndunar á Íslandi og almennt.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2020-03-031h 12
Söguskoðun15 - Ísland í síðari heimsstyrjöld, nasistar og kommúnistarÍ þessum þætti er haldið áfram þar sem frá var horfið í síðasta þætti um sagnaritun eftir endalok kommúnismans. Þeir Ólafur og Andri ræða um það hvernig sagnaritun um íslenska kommúnista hefur farið fram hér á landi frá hruni Sovétríkjanna. Ennfremur er rætt um það hvernig við Íslendingar minnumst síðari heimsstyjaldarinnar og hve sammála við höfum verið um söguskoðun stríðsins.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2020-02-061h 22
Söguskoðun14 - Fall SovétríkjannaÍ þættinum í dag ræða Andri og Ólafur um hrun Sovétríkjanna og aðdraganda þess 1985-1991. Rætt er um sögulega þýðingu þess atburðar og hvernig fjallað hefur verið um hann á þeim stutta tíma sem liðinn er síðan. Teknar voru fyrir tvær bækur sem síðasti aðalritari sovéska kommúnistaflokksins, Mikhail Gorbatsjov skrifaði sjálfur árin 1987 og 2000. Hvaða hlutverk spilaði einstaklingurinn Gorbatsjov í falli Sovétríkjanna? Var hrunið óhjákvæmilegt? Töpuðu Rússar kalda stríðinu eða var það sigur alls mannskyns?Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Sogusk...
2020-01-211h 30
Söguskoðun13 - Endalok OttomanveldisinsÁ árinu sem leið voru hundrað ár frá einum örlagaríkasta alþjóðaviðburði síðustu aldar - Parísarráðstefnunni árið 1919. Í þessum fyrsta þætti ársins ræða Ólafur og Andri um einn anga þeirra afleiðinga sem fyrri heimsstyrjöld hafði í för með sér en það var endalok hins aldagamla Tyrkjaveldis. Var þarna lagður grunnurinn að skipan Mið-Austurlanda eins og við þekkjum þau í dag, en á sama tíma bundinn endir á yfir 2000 ára sögu stórríkja við botn Miðjarðarhafs.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Fa
2020-01-081h 25
Söguskoðun12 - Hinar myrku miðaldir?Í þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um miðaldir sem sögulegt tímabil í mannkynssögunni. Rætt er um hvernig tímabilið hefur birst okkur í sagnfræði og í poppkúltur, hvaða ímynd við höfum af miðöldum og hvaða þýðingu hafa þær fyrir nútímann. Bók Joseph Strayers, On the Medieval Origins of the Modern State, og kenning hans um uppruna nútímaríkisins er rædd í því samhengi.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2019-12-041h 22
Söguskoðun11 - Landráð og andspyrna í seinni heimsstyrjöldÍ þessum þætti ræða Crymogæumenn vítt og breytt um landráð og andspyrnu í Evrópu undir hernámi þjóðverja í síðari heimsstyrjöld. Dregin eru fram ólík dæmi hernáms og andspyrnu frá Austur og Vestur Evrópu. Sérlega er vikið að reynslu Norðmanna og er þá m.a. rætt um bók Øystein Sørensens, Hitler eller Quisling, um hugmyndafræðilega strauma í Nasjonal Samling, flokki landráðmannsins Vidkun Quislings.Þá er ennfremur rætt hvernig hernámið, landráðin og andspyrnan hafa mótað sögu þjóða eftir stríð, og ekki síst hvernig sagnaritun og söguskoðun Evrópuþjóða m...
2019-11-171h 30
Söguskoðun10 - Lærðir menn og handritasöfnun á 17. öldÓlafur las bókina Í spor Jóns lærða eftir Hjörleif Guttormsson og í kjölfar þess ræða Ólafur og Andri um menn lærdómsaldarinnar. Jón lærði Guðmundsson, Arngrímur lærði, Brynjólfur Sveinsson, Árni Magnússon og fleiri lærðir menn 17. og 18. aldar eru til umræðu í tengslum við fornfræðistörf og handritasöfnun.Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEinnig á Facebook og Youtube. Hægt er að styrkja hlaðvarpið hér.
2019-11-061h 13
Söguskoðun09 - Norræna byggðin á GrænlandiÍ þættinum í dag ræða Ólafur og Andri um norrænu byggðina í Grænlandi sem lifði í um 450 ár þar til hún lagðist af á leyndardómsfullan hátt um miðja 15 öld. Rætt er um samband fornleifafræði og sagnfræði og farið yfir sögulegar heimildir sem til eru um Grænland hið forna. Kenningar um brotthvarf norrænu byggðarinnar eru reifaðar - átti sér stað umhverfisslys eða útrýming á Grænlandi? Eru mögulega pólítískar línur að myndast í kenningum um brotthvarf Grænlendinga hinna fornu?Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Sogusk...
2019-10-181h 29
Söguskoðun08 - Um Þjóðverja og ÞýskalandÍ Crymogæu í dag ræða Ólafur og Andri vítt og breytt um sögu Þjóðverja og aðra germanskra þjóða. Rætt er um þýska sagnaritun og söguskoðanir um þýska sögu og um stöðu Þýskalands innan Evrópu og Evrópusambandsins. Sonderweg: kenningin um hina "sérstöku" innreið Þjóðverja í nútímann frá Lúter til Hitlers er tekin fyrir og samband Þýskalands og Bretlands. Kynþáttahyggja, nasismi, lýðræði og frjálslyndi koma við sögu. Hvað er að vera "normal"? Hvernig væri Evrópa ef Þjóðverjar hefðu unnið fyrri heimsstyrjöld?Tekið upp...
2019-08-241h 22
Söguskoðun07 - Landafundir og landnám í Nýja heiminumÍ þessum síðasta þætti Crymogæu fyrir sumarfrí ræða Andri og Ólafur um Landafundina miklu í víðu og þröngu samhengi. Rætt er um orsakir og afleiðingar landafunda Evrópumanna í Nýja heiminum á 15. og 16. öld, tengslin við landafundi Íslendinga í Ameríku og samanburðinn við landkönnun Araba og Kínverja. Í framhaldi af því er bókin White Settler Reserve: New Iceland and the Colonization of the Canadian West eftir Ryan Eyford, um landnám Íslendinga í Kanada á 19. öld, tekin fyrir.Tekið upp 26.03.2019Hlaðvarpið Söguskoðun má nálgast hér:Soguskodun.com | soguskodun@gmail.comEi...
2019-03-261h 21