Shows
Radio Naukowe#242 Polacy na Antarktydzie | założyciel stacji Arctowskiego – prof. Stanisław Rakusa-Suszczewski– Jak to jest mieć przylądek i zatokę swojego nazwiska? – pytam prof. Stanisława Rakusę-Suszczewskiego. Rozmowę nagrywamy w jego mieszkaniu na Starym Mokotowie w Warszawie, przy drewnianym lakierowanym stole. Na ścianach liczne obrazy i mapy, parkiet lekko skrzypi.Istotnie, na Wyspie Króla Jerzego jest przylądek Rakusy, a tuż obok Zatoka Suszczewskiego. – To popełnił prof. Krzysztof Birkenmajer, który robił pierwszą mapę dla tamtego regionu i ponazywał szereg punktów nazwiskami uczestników wyprawy – odpowiada biolog i polarnik, który przez pół wieku jeździł w tereny polarne, głównie do Antarktyki.To prof. Stanisław Rakusa-Suszczewski...2025-03-271h 15
Radio Naukowe#226 Teoria ewolucji – jak Darwin zrewolucjonizował biologię i skomplikował teologię | dr hab. Adrian KuźniarW czasach Darwina powszechnie obowiązującym konsensusem naukowym w biologii był kreacjonizm: uznawano, że Bóg stworzył poszczególne gatunki w gotowej, niezmiennej i najlepszej dla środowiska, w którym żyją formie. – Gdy Darwin wsiadał w grudniu 1831 roku na statek Beagle, to wsiadał jako kreacjonista – przypomina gość odcinka dr hab. Adrian Kuźniar filozof nauki z Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, autor kanału „Bakcyl filozofii” na YouTubie.Poznaj nasze wydawnictwo: https://radionaukowe.pl/wydawnictwoKup książki: https://wydawnictwoRN.plZostań Patronem: https://patronite.pl/radionaukoweWesprzyj jednorazowo: https://suppi.pl/radionaukowePrzyrodnicy zauważali jed...2024-11-211h 24
Radio NaukowePoczątki wszechświata - Czy Wielki Wybuch był głośny? | Karolina Głowacka, prof. Jean-Pierre Lasota📘 Książka "Czy Wielki Wybuch był głośny?": https://radionaukowe.pl/wybuch📖 Poznaj nasze wydawnictwo: https://radionaukowe.pl/wydawnictwo📚 Wygodne zakupy książek: https://wydawnictwoRN.plWszechświat wprawia nas w zakłopotanie – ogromem, pustką, złożonością i historią. Jest jednak jedynym wszechświatem, którego istnienie jest dla nas pewne. To nasz dom. Dlatego warto go znać i rozumieć, a w tym celu zadawać pytania, również te najprostsze czy najdziwniejsze. W tej książce znajdziesz setki pytań Karoliny o najważniejsze tematy historii i współczesności Kosmosu, zadawanych z perspektywy obserwatorki nauki. Jean-Pi...2024-10-2057 min
Radio Naukowe#220 Ziemie Odzyskane – chaos, nadzieje, propaganda władzy | dr Karolina Ćwiek-Rogalska📗 Książka "Ziemie. Historie odzyskiwania i utraty" Karoliny Ćwiek-Rogalskiej: https://radionaukowe.pl/ziemie📖 Poznaj nasze wydawnictwo: https://radionaukowe.pl/wydawnictwo📚 Wygodne zakupy książek: https://wydawnictwoRN.plZwykle widzi się to prosto: przesunięcie granic, za którym szło przemieszczanie ludności. Tymczasem rzeczywistość osadnicza na „Ziemiach Odzyskanych” była bardziej złożona. Część osób to byli pracownicy przymusowi, wywiezieni w trakcie wojny na roboty do Niemiec, po czym wskutek ustaleń mocarstw tereny, na których przebywali Niemcami być przestały. Grupa najbardziej kojarzona, czyli osoby przesiedlone z odebranych Polsce terenów na wschodzie liczyła około 1,5 mln osób...2024-10-101h 10
Radio Naukowe#217 Wiarygodność nauki - czy teorie naukowców musimy przyjmować na wiarę? | dr hab. Adrian KuźniarNauka to jest coś skomplikowanego. Nie da się znać na wszystkim, trudno nawet interesować się wszystkim, nie mamy na to czasu, zasobów, przygotowania… Musimy polegać na naukowcach i wierzyć, że eksperci z danej dziedziny przekazują nam rzetelną wiedzę, zgodną z aktualnym stanem naukowym. No właśnie: wierzyć. Na pewno zetknęliście się gdzieś z zarzutami, że nauka jest jak religia, ktoś nakazuje nam wierzyć w określone paradygmaty i koniec. O tym, jak to rzeczywiście działa, opowiada dziś dr hab. Adrian Kuźniar z Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, autor kanału „Bakcyl filozofii” na YouTubie.Podstawowa różn...2024-09-191h 17
Radio NaukoweLAMU'24 #04 Dlaczego na szczycie góry jest zimniej? Co to jest płyta tektoniczna?Drogie Młode Umysły! W tym odcinku Wasze pytania zabierają nas w góry i w głąb Ziemi. Zajmiemy się naszą planetą i geografią. Zapraszam!🌨️ Dlaczego w górach jest zimniej? Florka, 8 lat🌞 Dlaczego na szczycie góry jest zimno, skoro szczyt jest bliżej Słońca? Olek, 10 lat🌬️ Skąd się bierze wiatr? Artur, 9 lat🌪️ Po co wieje wiatr? Ada, 4 i pół roku🔄 Dlaczego wiatraki się kręcą? Tadzio, 4 lata🌊 Skąd się biorą fale z morza? Janka, 4 i pół rokuOdpowiada dr Dariusz Baranowski, fizyk atmosfery z Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk2024-07-3033 min
Radio NaukoweLAMU'24 #02 Czy po pierścieniach Saturna można jeździć na wrotkach? Czy dzieci polecą w kosmos?Drogie Młode Umysły,w tym odcinku lecimy w kosmos! Dowiemy się, czy to niebezpieczna podróż, co warto w nią zabrać i czy w kosmosie mogą się przydać wrotki? Zapnijcie pasy, ruszamy! 🚀1:12 Czy dzieci polecą w kosmos i zamieszkają na kosmosie? Tymek, 7 lat4:25 Ile czasu astronauta może przeżyć w kosmosie? Janusz, 6 latOdpowiada dr Anna Fogtman z Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA)8:09 Czy jeśli Saturn zderzy się z Jowiszem to powstanie gwiazda? Jurek, 4 lata 7 miesięcy11:56 Dlaczego kręci się Księżyc wokół Ziemi, jak powstał Księżyc i dlaczego różne ma kształt...2024-07-1526 min
Radio NaukoweLAMU’24 #01 Czy istnieje potwór z Loch Ness, a ośmiornice mają 9 mózgów? Odcinek o dziwach i potworachWitajcie, Młode Umysły! Jest lato, jest LAMU. Zaczynamy sezon czwarty. Przysłaliście blisko 300 pytań! W tym odcinku zebrałam te o prehistorycznych, tajemniczych i oryginalnych istotach. Zapraszam!00:53 Jakie było największe zwierzę w historii świata? Tadeusz, 5 lat04:20 Dlaczego w Polsce było mało dinozaurów? Zosia, 4 lata6:26 Czy T-rex mógłby się zakumplować z brontozaurem? Krzyś, 4 lataOdpowiada dr Daniel Tyborowski, paleobiolog9:06 Czy istnieje potwór z Loch Ness? Zuzia, 6 lat oraz Franio, 7 latOdpowiada prof. Marcin Machalski, Instytut Paleobiologii PAN (nagranie w Muzeum Ewolucji PAN, w PKiN)...2024-07-0831 min
Radio Naukowe#206 Imperium Mongolskie - podbiło Chiny, spaliło Ruś, groziło Polsce | prof. Aleksander ParońRadio Naukowe jest dostępne dla wszystkich bezpłatnie dzięki wpierającym na https://patronite.pl/radionaukowe. Patroni i Patronki - dziękuję!***Jak na owe czasy ogromna, świetnie wyszkolona armia mongolska w XIII wieku zalała Europę przyzwyczajoną do zupełnie innego stylu prowadzenia wojen, po czym równie szybko zniknęła. Starcia te nazywano walką kosmosu z chaosem. O imperium mongolskim oraz sztandarowym w polskiej historiografii starciu z Mongołami, czyli o bitwie legnickiej z 9 kwietnia 1241 roku, rozmawiam z prof. Aleksandrem Paroniem z Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.Imperium mongolskie zrodziło się w Azji Środ...2024-07-041h 13
Radio NaukoweRuszyła rekrutacja do LAMU 2024!💥 Drodzy Rodzice, Opiekunowie i znajomi Młodych Umysłów,zaczynamy rekrutację do tegorocznej Letniej Akademii Młodych Umysłów! To wyjątkowy projekt, w którym dzieci zadają pytania, a naukowcy na nie odpowiadają. Każdy tu wygrywa: Młody Umysł zaspokaja swoją ciekawość, Rodzic nie musi sam się głowić nad odpowiedzią, a Naukowiec przekazuje wiedzę zupełnie nowej publice!👦👧 Młodym Umysłom w Waszym otoczeniu coś nie daje spokoju? Nie wiedzą, jak coś działa? Dlaczego rzeczy mają się tak, a nie inaczej? Nie ma lepszej okazji, żeby zaspokoić ich ciekawość!Wystarczy zgłosić się do LAMU!Jak to działa? Instrukcja dl...2024-05-0200 min
Radio Naukowe#190 Diamenty – w elektronice są cenniejsze niż u jubilera | prof. Robert Bogdanowicz👉 Wspieraj Radio Naukowe: https://patronite.pl/radionaukowePółprzewodniki krzemowe: to na nich stoi niemal cała współczesna elektronika. Gość tego odcinka, dr hab. inż. Robert Bogdanowicz z Wydziału Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki Politechniki Gdańskiej, kieruje jedynym w Polsce zespołem, który pracuje nad alternatywą: diamentami. – Monokryształ diamentowy ma parametry doskonałe, lepsze niż krzem – przekonuje.Takie monokryształy są niemal przezroczyste w podczerwieni, wytrzymują gigantyczne temperatury, są odporne na uszkodzenia mechaniczne i mało wrażliwe na promieniowanie. To sprawia, że idealnie nadają się do stosowania w przemyśle militarnym, nuklearnym czy kosmicznym. Mają jednak wadę: nie...2024-03-141h 01
Radio Naukowe#189 Kwazary - ekstremalnie jasne obiekty z krańców Wszechświata | prof. Szymon Kozłowski👉 Wspieraj Radio Naukowe: https://patronite.pl/radionaukowe***Mogą być bardzo daleko od nas (od sześciuset milionów do nawet trzynastu miliardów lat świetlnych stąd) i świecą z ogromną jasnością, nawet 10 tysięcy razy większą niż cała nasza galaktyka. Wielu z fanów astronomii już wie o czym mowa. Kwazary. Rozmawiam o nich z prof. Szymonem Kozłowskim z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego. Prof. Kozłowski jest członkiem zespołu OGLE.Kwazary to typ tzw. galaktyk aktywnych. Powstają tak, że na istniejącą wewnątrz galaktyki czarną dziurę opada materia. Wskutek niezerowego momentu pędu...2024-03-0756 min
Radio Naukowe#188 Mierzenie czasu - po co nam ekstremalnie dokładne zegary? | dr Albin Czubla, dr inż. Maciej GruszczyńskiZobacz więcej na https://radionaukowe.pl/Buduj z nami media naukowe: https://patronite.pl/radionaukoweSprawdź: https://e-czas.gum.gov.pl/***Śródmieście, Warszawa. W budynku przy Elektoralnej znajdują się cztery zegary atomowe na bazie cezu i dwa masery wodorowe. To też zegary atomowe, ale wykorzystujące wodór i stabilne wiązki mikrofalowe. Dzięki tym urządzeniom wiemy w Polsce, o której wstać do pracy, ile spóźnił się pociąg i kiedy włączać USOS do rejestracji na zajęcia, a Krzysztof Ibisz co roku bez pudła odlicza sekundy do Nowego Roku.2024-02-291h 21
Radio Naukowe#187 Rysie - dostojni, dyskretni i arcyskuteczni myśliwi | prof. Robert MysłajekWypróbuj BookBeat z kodem RADIONAUKOWE - aplikację do słuchania audiobooków i czytania ebookówLINK: https://www.bookbeat.com/pl/radionaukowe?utm_source=spotify&utm_medium=podcast&utm_campaign=PL-radio-naukowe-action-28274&utm_content=textlink-spot-epi-description-30db&utm_term=deal3#współpraca***Ryś waży około 20 kilogramów, tyle co średniej wielkości pies, a potrafi wskoczyć na kark cztery razy cięższego jelenia. Okręca się tak, by zacisnąć mu szczęki od dołu na gardle i go zadusić. Kiedy widzi człowieka, chowa się i czeka, aż znikniemy. Ogromnie trudno go zobaczyć, takie spotkania...2024-02-2253 min
Radio NaukoweRadio Naukowe Q&A - Odpowiadam na Wasze pytania! | Podsumowanie 2023👉 Wspieraj Radio Naukowe: https://patronite.pl/radionaukowePrzygotowaliśmy dla Was film na podsumowanie 3. roku naszej działalności. Znajdziecie tu deklarację programową Radia Naukowego, przedstawienie statystyk, rosnących zasięgów (nauka dociera coraz szerzej!), relację z realizacji planów i wydatkowania środków z Patronite.A także solidne Q&A. Pytacie, a ja odpowiadam, o kulisy przygotowywania się do odcinków, ich technicznej realizacji, pytacie o naszą ekipę, kontakty z naukowcami, dobór tematyki odcinków, jest też kilka wątków osobistych 😊Zapraszamy!00:00 - 00:56 Wstęp00:56 - 02:18 Czym jest Radio Naukowe?2024-01-081h 18
Radio Naukowe# 173 Psychika a mikrobiota - czy jelita to naprawdę drugi mózg? | prof. Aneta Brzezicka– Ja tego określenia nie używam – zastrzega prof. Aneta Brzezicka, kierowniczka Centrum Badań Neuropoznawczych w Instytucie Psychologii Uniwersytetu SWPS. Badaczka ma na myśli metaforę jelit jako naszego „drugiego mózgu”, która robi furorę w internecie. Co nie znaczy, że tematu nie ma. Przeciwnie! – Zależności między mikrobiotą jelitową lub środowiskiem jelitom a działaniem mózgu są jeszcze bardziej złożone niż to, co w tej chwili zaczynamy poznawać – zaznacza.Mikrobiota jelitowa to zespół mikroorganizmów żyjących w naszych jelitach. W jego skład wchodzą rozmaite wirusy, grzyby i przede wszystkim ogromne ilości bakterii. Badania naukowe...2023-11-161h 11
Radio Naukowe#171 Ludzie i roboty - czy maszyna może być dla nas autorytetem? | dr Konrad MajDziałamy dzięki https://patronite.pl/radionaukowe***– Roboty humanoidalne wcale nie są lubiane – zauważa dr Konrad Maj – Nasza interakcja z nimi jest trochę dziwna, bo balansujemy ciągle na granicy: czy to jest człowiek, czy to jest maszyna? - dodaje.Dr Maj jest psychologiem społecznym, kierownikiem Centrum Innowacji Społecznych i Technologicznych HumanTech na Uniwersytecie SWPS w Warszawie. Zajmuje się relacjami ludzi z robotami.Przy pierwszym kontakcie bardzo wiele zależy od tego, jak wygląda robot. Wystarczą już bardzo proste cechy (typu dwie kropki i kreska przypominające twarz), byśmy potrafili dany...2023-11-021h 06
Radio Naukowe#170 Kuchnia staropolska - co jadali magnaci, a co chłopi? | prof. Jarosław DumanowskiPomożecie z nagrodami? Linki do głosowania:1) https://podcastroku.pl/nagrodapublicznosci (Seria Beyond Curie)2) https://slaskifestiwalnauki.pl/pop-science-2023-nominacje-i-glosowanieDzięki! :)– Ojcowie Kościoła nie znali cukru, więc pojawiało się pytanie: czego jeszcze nie wiedzieli? – mówi w Radiu Naukowym prof. Jarosław Dumanowski, historyk kulturowej historii jedzenia i kuchni staropolskiej. Cukier był poważnym przedmiotem sporów teologicznych. To dlatego, że w kuchni staropolskiej kwestia religii była kluczowa. Poszczono przez sporą część roku, a zasady określające, co wolno, a czego nie, były bardzo surowe. Postne mięso z bobra? Proszę bardzo...2023-10-261h 27
Radio Naukowe#167 Dawna turystyka - jak wyglądały podróże przed wiekami? | dr Joanna OrzełDziałamy dzięki https://patronite.pl/radionaukowe***„Tu byłem!” Spodziewalibyście się, że rodzaju zwyczaj (którego dziś nie pochwalamy) jest bardzo stary? Takie napisy na piramidach starożytnego Egiptu ryli pierwsi zwiedzający. Bo dla nich – choć sami byli ze starożytności – piramidy też już były stare.O początkach podróżowania dla przyjemności rozmawiam z dr Joanną Orzeł z Katedry Historii Nowożytnej Uniwersytetu Łódzkiego.Wiemy, że już ok. 1500 lat p.n.e., ludzie przyjeżdżali z odległych miejsc, by zobaczyć 1000-letnie piramidy. Egipt był popularną turystyczną destynacją przez s...2023-10-0558 min
Radio Naukowe#165 Medycyna oparta na dowodach - czy jest dla niej skuteczna alternatywa? | Jakub Zawiła-NiedźwieckiMedycyna często występuje z przymiotnikami: konwencjonalna lub akademicka, alternatywna, holistyczna i komplementarna. Nietrudno się pogubić. Czy te różne podejścia są sobie równe? – Prawda nie leży pośrodku, tylko leży tam, gdzie leży – tak krótko podsumowuje rozterki Jakub Zawiła- Niedźwiecki z Centrum Bioetyki i Bioprawa Uniwersytetu Warszawskiego, badacz etyki klinicznej i pseudonauki w medycynie.Rozmawiamy o EBM: evidence based medicine, medycynie opartej na dowodach, czyli medycynie akademickiej. Czy może po prostu: medycynie, bo jeśli udowodniona zostanie skuteczność danej metody to trafia ona do medycyny; nie musi się tułać wśród „alterna...2023-09-211h 20
Radio Naukowe#163 Ptaki inaczej - czym się narkotyzują i czyjego moczu się boją? | Adam ZbyrytPtaki nie mają łatwo. Bywa, że padają ofiarami ryb, owadów, a nawet ślimaków. Jak możliwe? Z owadami sprawa ma się tak: – Atakującymi są modliszki. Ten owad poluje z zasiadki, ptak musi podlecieć bardzo blisko, dlatego najczęstszą ich ofiarą są kolibry – wyjaśnia w Radiu Naukowym Adam Zbyryt, biolog z Uniwersytetu w Białymstoku. W Polsce oczywiście kolibrów nie ma, ale za to modliszek coraz więcej i zdarza się, że atakują rodzime ptaki unieruchomione na przykład w sieciach ornitologicznych.Znacznie groźniejszy dla piskląt i jajek znoszonych w kraju nad Wisłą jest natomiast… ślima...2023-09-0747 min
Radio Naukowe#162 Zasada antropiczna – czy we Wszechświecie musiało powstać świadome życie? | prof. Jean-Pierre LasotaDziałamy dzięki wspierającym nas na https://patronite.pl/radionaukowe***Stałe fizyczne Wszechświata są znakomicie dostrojone. Znakomicie w tym sensie, że gdyby były choć nieco inne, nie mogłoby powstać życie. Ta obserwacja doprowadziła fizyka Brandona Cartera do zaproponowania zasady antropicznej, w tzw. słabej i silnej wersji. – W silniejszej wersji brzmi ona: Wszechświat i tym samym fundamentalne parametry, które wyznaczają jego budowę musi być taki, aby w pewnym stadium dopuszczał stworzenie w nim obserwatorów. Inaczej mówiąc, ten Wszechświat nie może być „byle jaki” – przytacza w Radiu Naukowym prof. Jean-Pierre...2023-08-3155 min
Radio Naukowe#161 Wyjście z Afryki - skąd naukowcy wiedzą kiedy, jak i gdzie migrował Homo sapiens?Wiemy, że człowiek wyewoluował w Afryce. Gdzie dokładnie? Kiedy? Tu ostrych granic nie ma. – Nie możemy się brać od jednego Adama i jednej Ewy – mówi dr Martyna Molak-Tomsia z Laboratorium Paleogenetyki i Genetyki Konserwatorskiej w Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego.– Ludzie mają potrzebę prostych odpowiedzi, ale w biologii to tak nie działa – dodaje. Wiemy natomiast, i to coraz więcej, o tym, że człowiek zaczął w końcu kolonizować pozostałe kontynenty. I o tym w odcinku rozmawiamy. Nasi przodkowie prawdopodobnie pod wpływem zmian klimatycznych wyszli z Czarnego Kontynentu ok. 70 tysięcy lat temu. – W czasach, kie...2023-08-2449 min
Radio Naukowe#160 Fakty i mity o hormonach – jak bardzo zależy od nich nasze zdrowie i zachowanie? | dr Alicja PuścianPełna transkrypcja na radionaukowe.pl***– Przy produkcji spermy bardzo ważny jest nie tylko testosteron, ale także odpowiedni poziom estrogenów – przypomina w Radiu Naukowym dr Alicja Puścian, neurobiolożka zachowania z Instytutu Nenckiego PAN. Naukowczynię poprosiłam o porządkującą rozmowę na temat hormonów, bo to jeden z tematów aż nadto obrosły mitami i nadinterpretacjami.Estrogeny pełnią daleko więcej funkcji niż te związane z płcią i rozrodczością (znów: u kobiet i mężczyzn). Podobnie testosteron (u kobiet np. wspiera prawidłowe funkcjonowanie jajników). – Nie ma hormonu, któr...2023-08-171h 09
Radio Naukowe#158 Fizyka w medycynie - co się tak naprawdę dzieje w rezonansie? | prof. Bożena Jasińska– To najwspanialsza metoda diagnostyki ciała ludzkiego – mówi o badaniu PET (pozytonowa tomografia emisyjna) moja dzisiejsza rozmówczyni, prof. Bożena Jasińska z Katedry Fizyki Materiałowej w Instytucie Fizyki na Wydziale Fizyki, Matematyki i Informatyki UMCS. Pani profesor opracowuje właśnie zupełnie nową metodę diagnostyki PET, a do tego kipi takim entuzjazmem, że ostrzegam: wysłuchanie tego odcinka grozi chęcią pójścia na studia fizyczne!No dobrze, ale co takiego wyjątkowego jest w badaniu PET? Wszystko! – U podstawy działania tego urządzenia leży anihilacja pozytonów – wyjaśnia profesorka. Wkraczamy tu więc w...2023-08-031h 07
Radio Naukowe#157 Ekonomia Afryki - czy czeka ją rozkwit? | dr Raphael Habi, dr John Tlegray, dr Konrad CzernichowskiŚwietlana – tak widzą przyszłość Tanzanii ekonomiści z tego kraju, dr Raphael Habi i dr John Boamo Tlegray. Naukowców spotkałam w czasie wyjazdu do Lublina, na UMCS, gdzie prowadzili gościnne wykłady. Współpracują z dr. Konradem Czernichowskim z UMCS, który również jest gościem tego odcinka.Istotnie, Tanzania zaliczyła w ostatnich latach awans: według Banku Światowego z grona krajów najbiedniejszych przeskoczyła do grupy państw o średnim dochodzie. A potencjału do wzrostu jest więcej. – Mamy dużo minerałów, to kolejny niezbyt dobrze wykorzystywany sektor z potencjałem wzrostu. Turystyka...2023-07-2754 min
Radio Naukowe#155 Kryminalne XX-lecie - jak wyglądał przestępczy półświatek II Rzeczypospolitej? | prof. Mateusz RodakDoliniarze, kasiarze, sutenerzy. I wielu innych. – Nie da się opowiadać o społeczeństwie międzywojennym bez bardzo istotnego elementu życia społecznego, jakim jest przestępczość – tak wyjaśnia swoje zainteresowania badawcze prof. Mateusz Rodak, mój gość z Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Rozmawiamy więc o półświatku w II Rzeczypospolitej – to temat wciąż niezbyt dobrze zbadany, jako że do wielu materiałów naukowcy mają dostęp dopiero od niedawna. – A teczka każdego złodzieja wydaje się fascynująca – dodaje naukowiec.I właśnie kradzieże stanowią zdecydowaną większość – bo aż 80% – popełnianych wówczas przestępstw. Sporo miejsca poświęcamy...2023-07-131h 04
Radio Naukowe#154 Owady - osobliwi przybysze z prawiecznych czasów | prof. Edyta Buczyńska, prof. Paweł Buczyński– Żyjemy w świecie owadów – mówią prof. Edyta Buczyńska i prof. Paweł Buczyński. Pracują razem, choć zatrudniają ich dwie różne lubelskie uczelnie: Uniwersytet Przyrodniczy i UMCS. Rozmawiamy, rzecz jasna, w Lublinie.Czy wiadomo więc, ile tych owadów jest? Moi goście przyznają, że oszacowanie liczby wszystkich osobników jest niemal niemożliwe. Są natomiast metody (czasem brutalne!), by oszacować liczbę istniejących gatunków owadów, i liczba ta przyprawia o zawrót głowy: to może być nawet 30 milionów!Omawiamy zupełnie szalony proces, jakim jest przeobrażanie się owadów (uwaga, w rozmowie pa...2023-07-0657 min
Radio Naukowe#153 Unia Lubelska - jak dwa państwa i narody w jeden lud zniosła i spoiła? | prof. Henryk GmiterekByły i radykalne hasła: że nazwa "Litwa" powinna zniknąć, a zastąpić ją trzeba Nową Polską. Byłaby więc Małopolska, Wielkopolska i Nowa Polska – opowiada w Radiu Naukowym prof. Henryk Gmiterek.Rozmawiamy o okolicznościach podpisania Aktu Unii Lubelskiej do czego doszło 1 lipca 1569 roku. Nagrywamy oczywiście w Lublinie, a prof. Gmiterek jest historykiem, emerytowanym profesorem UMCS. To była perspektywa strony koronnej, Litwini rzecz jasna, widzieli sprawę inaczej. - Po stronie polskiej dominowały tendencje, że kolejny akt powinien być wyegzekwowaniem dotychczasowych umów, Litwini myśleli o budowaniu nowych zasad - podkreśla prof. Gmiterek...2023-06-291h 01
Radio Naukowe# 150 Dokładność pomiaru - czy naukowcy potrafią mierzyć świat? | Darek AksamitZanim ustandaryzowano jednostki miar mieliśmy do czynienia z absolutnym chaosem. Wiecie, ile w samej tylko Francji było jednostek jeszcze w XVIII wieku? - Ćwierć miliona. W jednym państwie – mówi w Radiu Naukowym Dariusz Aksamit, fizyk medyczny z Politechniki Warszawskiej, autor książki „Jak naukowcy mierzą świat?”. I przekonuje, że nie pomylił się w liczeniu!W książce przedziera się przez historię ludzkiego wysiłku, żeby jakoś się dogadać jak mierzyć: czy to sukno na targu, czy odległość z Ziemi do Księżyca albo i naszej do innych galaktyk.Dziś jako „metr” uważamy drogę pokonana przez światło w...2023-06-0855 min
Radio Naukowe#149 Wilki - jak kochają i polują największe drapieżniki polskich lasów? | prof. Sabina Pierużek-Nowak„Być czułym jak wilk”? Pomyślelibyście, że można użyć takiego porównania? - Wilki są bardzo czułe wobec siebie w wewnątrz grupy rodzinnej. Szczególnie samiec i samica, kiedy się zbliża ruja, nie odstępują się praktycznie ani na krok, gadają do siebie czułe słówka. To takie popiskiwanie – opowiada w Radiu Naukowym prof. Sabina Pierużek-Nowak, prezeska Stowarzyszenia dla Natury „Wilk”.Pani profesor pracuje na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, ale nie było łatwo się nam spotkać w Stolicy. Na co dzień mieszka tam, gdzie o badanie wilków łatwiej: na wsi w górach, sąsiadującej z...2023-06-011h 13
Radio Naukowe#147 Świat obiektów najmniejszych - kwarki, gluony i oddziaływania silne | prof. Barbara BadełekModel standardowy to nasze wyobrażenie o tym, jak poukładany jest wewnętrznie świat obiektów elementarnych – mówi w Radiu Naukowym prof. Barbara Badełek z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. – Zadziwiające jest to, jak dobrze zgadza się on z doświadczeniem. W tle musi być coś naprawdę zgodnego z rzeczywistością, prawdą przez duże „P”, skoro tak świetnie oddaje on prawie wszystkie cechy znanego nam świata mikro – dodaje.W odcinku rozmawiamy o składnikach tego mikroświata i siłach w nim działających. Na przykład, jak to się dzieje, że w jądrze atomowym są ściśnięte, dodatn...2023-05-181h 00
Radio NaukoweLAMU 2023 - Przyślij pytanie do III edycji Letniej Akademii Młodych Umysłów Radia Naukowego!Szanowne Młode Umysły,coraz bliżej wakacje a to znaczy, że zbliża się czas LAMU - Letniej Akademii Młodych Umysłów! To miejsce, gdzie odwracają się role - to Wy zadajecie pytania a eksperci i nauczyciele (akademiccy) na nie odpowiadają. Coś nie daje Wam spokoju? Nie wiecie jak coś działa? Dlaczego rzeczy mają się tak a nie inaczej? Nie ma lepszej okazji, żeby zaspokoić Waszą ciekawość!Wystarczy zgłosić się do LAMU!Jak to działa?1. Nagrywacie swoje pytania, może być na zwykły dyktafon w smartfonie. Mówcie głośno i śmiało! Nie zapo...2023-05-1300 min
Radio Naukowe#146 Wikingowie - kim tak naprawdę byli legendarni wojownicy z północy? | prof. Jakub MorawiecPełna transkrypcja + foto/video na https://radionaukowe.pl/Podcast działa dzięki: https://patronite.pl/radionaukowe Dziękuję!|***Dogadałby się Pan z wikingami? – pytam prof. Jakuba Morawca. Odpowiada po chwili zastanowienia: – Dobre pytanie. Może gdybyśmy do siebie pisali na kartkach. Musimy pamiętać, że my operujemy językiem biernym, którego wymowę próbujemy przystosować ze współczesnego islandzkiego. Ale nie możemy być jej pewni.Prof. Morawiec zajmuje się badaniami nad dziejami średniowiecznej Skandynawii, rozwojem ideologii władzy królewskiej, miejscowej historiografii oraz skaldami. Pracuje w Instytucie Historii na Wydziale Humanistycznym Uniwe...2023-05-1158 min
Radio Naukowe#143 Leki - jak działają i jak je tworzy współczesna farmakologia? | prof. Robert MusiołPełna transkrypcja na https://radionaukowe.pl/Podcast działa dzięki wspierającym na https://patronite.pl/radionaukowe***Szacuje się, że trzeba przetestować co najmniej sto tysięcy cząsteczek, aby znaleźć jedną czy dwie na tyle dobre, żeby je przetestować na zwierzętach i potem na ludziach – mówi w Radiu Naukowym prof. Robert Musioł, szef zespołu Projektowania Leków i Nano-farmakologii w Instytucie Chemii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Rozmawiamy w jego gabinecie w Katowicach.Koszt wprowadzenia na rynek nowego leku to miliardy dolarów i 15-20 lat potrzebne na badania. - Właściwie tylko wielki...2023-04-201h 06
Radio Naukowe#142 Ryby nasze i obce - cisi mieszkańcy Rzeczypospolitej | prof. Tomasz Kakareko, Michał Mięsikowski- Nie mogłem się doprosić odcinka na ten temat, więc postanowiłem wziąć sprawy w swoje ręce – tak Michał Mięsikowski, zwycięzca aukcji na WOŚP tłumaczy swoją determinację. A ten temat dotyczył: ryb, szczególnie obcych i inwazyjnych. W tym szczególnym odcinku, rozmowę prowadzimy więc we dwójkę. Nagranie odbyło się w Toruniu. Napływ obcych gatunków to poważna sprawa, a ich skutki dużo powszechniejsze niż by nam się wydawało. – Karp, tak związany z naszą kulturą, Wigilia… to jest gatunek obcy, sprowadzony do Polski w XII/XII wieku. Pochodzi z Czech – mówi w...2023-04-1358 min
Radio Naukowe#141 Narcyzm - samouwielbienie niszczące jednostkę i jej otoczenie | prof. Anna CzarnaKażdy z nas ma narcystyczne cechy. – Narcyzm to jest cecha, która ma rozkład normalny w populacji. To znaczy, że większość ludzi ma tego narcyzmu „średnio”, jest niewielka część, która ma bardzo mało narcyzmu i część, która ma bardzo dużo – mówi w Radiu Naukowym prof. Anna Czarna z Instytutu Psychologii Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Uczona zajmuje się psychologią społeczną i osobowości, Ciemną Triadą w szczególności społecznym postrzeganiem narcyzmu. Nasilenie narcyzmu uznaje się za patologiczne wtedy, staje się to przeszkodą w życiu jednostki i otoczenia. Bo bycie narcyzem to „praca” 24 godziny na do...2023-04-0648 min
Radio Naukowe#140 Cesarstwo Bizantyńskie - odtrącona ostoja chrześcijaństwa | dr Andrzej KompaMamy w Polsce kłopot z Bizancjum. - W poprzek wojny polsko-polskiej wszyscy biją w Bizancjum jak w bęben – mówi w Radiu Naukowym dr Andrzej Kompa, bizantynista, mediewista, prodziekan Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego. I niezwykły erudyta. Spotkaliśmy się przy okazji książki „Bizancjum” Petera Sarrisa (wyd. Uniwersytetu Łódzkiego), którą dr Kompa przetłumaczył. Do niesprawiedliwego wizerunku Bizancjum naukowiec ma stosunek, mówiąc wprost, emocjonalny. Kolekcjonuje cytaty z prasy, wypowiedzi osób publicznych, które stosują określenie „Bizancjum”, „bizantyjskie” jako obelgę sugerującą przerost biurokracji i marnotrawstwo pieniędzy. - To jest nieprawda, że ociekało przepychem? – pytam. – [W czasac...2023-03-3058 min
Radio Naukowe#139 Klonowanie ludzi, eksperymenty na zwierzętach - moralne granice nauki | dr Joanna RóżynskaPełna transkrypcja na https://radionaukowe.pl/Podcast dziala dzięki: https://patronite.pl/radionaukowe****- Początek naszej euroatlantyckiej tradycji myślenia o etyce badań naukowych symbolicznie, historycznie wyznacza tzw. proces norymberski lekarzy zaangażowanych w prowadzenie badań nazistowskich m.in. w obozach koncentracyjnych – mówi w Radiu Naukowym dr Joanna Rożyńska, specjalistka bioetyki z Centrum Bioetyki i Bioprawa Uniwersytetu Warszawskiego, członkini licznych bioetycznych ciał doradczych w tym Światowej Organizacji Zdrowia.W odcinku rozmawiamy o granicach w nauce, które wypracowywano latami. - Refleksja na temat tego, jak powinno traktować się uczestnika ba...2023-03-2357 min
Radio Naukowe#138 Placebo, nocebo, ból - jak umysł potrafi oszukać ciało i mózg? | prof. Przemysław BąbelPełna transkrypcja na https://radionaukowe.pl/Podcast dziala dzięki: https://patronite.pl/radionaukowe***Byłby mnie pan w stanie nauczyć, żebym nie czuła bólu w czasie wsadzania igły pod paznokieć? – pytam prof. Przemysława Bąbla, szefa Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Właśnie usiedliśmy do rozmowy po tym, jak uczony pokazał mi laboratorium i maszyny do zadawania bólu (kontrolowanego) badanym. – Tego nie wiem. Ale są metody, które pozwoliłyby na pewno ten ból złagodzić – odpowiada. I byłyby to metody psychologiczne, nie farmakologiczne. - Gdyby np. obserwowała pani inne osob...2023-03-1658 min
Radio Naukowe#137 Islam, kobiety i seks – jak wygląda życie muzułmanek? | prof. Katarzyna PachniakPełna transkrypcja na https://radionaukowe.pl/Podcast dziala dzięki: https://patronite.pl/radionaukowe***- Dobrze, mówiła pani o filozofii, a teraz proszę powiedzieć coś na temat kobiet w islamie. Wielokrotnie słyszałam to na konferencjach, niezależnie od tematu – opowiada w Radiu Naukowym prof. Katarzyna Pachniak, kierowniczka Katedry Arabistyki i Islamistyki Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego.Temat sytuacji kobiet w krajach muzułmańskich jest bowiem równie popularny, co złożony. - Pozycja kobiet w różnych państwach jest bardzo różna pod względem miejsca, jakie w tych państwach zajmuje...2023-03-091h 03
Radio NaukoweOsobliwy przypadek dr. Barry’ego | Seria "Beyond Curie" #01 [NOWY FORMAT RN]Z przyjemnością przedstawiam nowy format Radia Naukowego: moja narracja z delikatnym udźwiękowieniem. Przed Wami historia niezwykłej osoby, która przez dekady - mimo, że była osobą publiczną - skutecznie skrywała wielki sekret. Wszystko wyszło na jaw dopiero po jej śmierci. Wiktoriańska Anglia była w szoku.***Cztery eksperymentalne odcinki powstały we współpracy z Muzeum Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie. Promują wystawę „Beyond Curie/ Nie tylko Curie” dostępną do sierpnia 2023 roku. Gorąco zapraszam do wysłuchania odcinka i odwiedzenia wystawy!Pełna transkrypcja na https...2023-03-0609 min
Radio Naukowe#135 Boom na geopolitykę - czy internetowych ekspertów należy brać na poważnie?„(…) z całą pewnością nie jest to książka o tej zwulgaryzowanej wersji geopolityki, która została spopularyzowana przez polskich „geopolityków” z Jackiem Bartosiakiem na czele” – pisze w przedmowie do książki „Geopolityka” Klausa Doddsa, prof. Tomasz Kamiński z Uniwersytetu Łódzkiego. Prof. Kamiński zajmuje się polityką zagraniczną, paradyplomacją i stosunkami Europy z Chinami. W podcaście dopytuję prof. Kamińskiego, skąd tak ostre stanowisko i czym ma być ta „zwulgaryzowana” wersja. - To taka wersja, która mówi nam, że geopolityka ma pewne prawa. One mają nam wyjaśniać świat, pozwalać przewidywać wydarzenia. A tak naprawdę ona nam przedstawia bardzo uproszczoną w...2023-02-2352 min
Radio Naukowe#131 Fizyka w 2D – jakie supermoce mają atomowe warstwy materii? | prof. Andrzej WysmołekPełna transkrypcja dostępna na https://radionaukowe.pl/Podcast rozwija się dzieki: https://patronite.pl/radionaukowe***Co to właściwie znaczy, kiedy fizyk mówi o materiałach dwuwymiarowych? – Tu chodzi o pewne uwięzienie, o możliwość ruchu – wyjaśnia w Radiu Naukowym prof. Andrzej Wysmołek z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. – To tak, jakbyśmy szli bardzo wąskim korytarzem. Możemy pójść do przodu, do tyłu, podskoczyć, ale ruch na bok uniemożliwiają nam ściany. I to jest istota dwuwymiarowego świata: ograniczony ruch w płaszczyźnie – dodaje. W ten właśnie sposób elektron ma ogran...2023-01-2655 min
Radio Naukowe#130 Filozofia fizyki - czy fizycy wiedzą co robią? | prof. Wojciech SadyZaczytywanie się w filozofach zmieniło plany życiowe młodego Wojciecha Sadego. - To mnie wypchnęło poza obręb fizyków – opowiada dziś filozof, profesor na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego. Jako student fizyki, zaczął się zastanawiać, jak to jest, że do różnych obszarów rzeczywistości używa się różnych teorii. Skutecznie i praktycznie, ale jednak niespójnie. - Jak jest naprawdę? Która z tych teorii jest bliższa światu? Ja mogłem zadawać sobie takie pytania, bo jakoś zacząłem czytać filozofów. Na swoje nieszczęście, bo mi to uniemożliwiło zostanie fizykiem – dodaje. Bo fizyka to zwykle pra...2023-01-1951 min
Radio NaukoweRadio Naukowe - o autorce, kulisach, społeczności i planach. Odcinek specjalny | Karolina GłowackaTen odcinek jest dostępny w wersji z wizją na YouTubeUwaga! Odsłaniamy kulisy! U progu trzeciego roku działalności Radia Naukowego przygotowaliśmy odcinek specjalny w formie wideo! Opowiadam w nim: - jaka jest idea Radia Naukowego - kim jestem i skąd się wzięłam - co uważam za dobry wywiad radiowy/podcastowy - jak wygląda codzienna praca nad podcastem - ile udało się zbudować, głównie dzięki społeczności Patronek i Patronów - jakie mamy plany na przyszłość (ambitne! ku chwale nauki!) A na koniec, wisienka: wzruszające, cudne życze...2023-01-0933 min
Radio Naukowe#127 Horyzonty polskiego szlachcica - jak wyglądała edukacja w I Rzeczypospolitej? | dr Joanna OrzełPełna transkrypcja na https://radionaukowe.pl/Działamy dzięki https://patronite.pl/radionaukowe***Ćwiczono się w szermierce, w tym słownej, uczono historii - głównie własnego rodu. Czytano także pisma starożytne, aczkolwiek nieco cenzurowane ze względów religijnych. - Wycinano z pism antycznych kwestie, które będą się jakkolwiek wiązały z pogaństwem, i treści erotyczne. Rzym się okazywał absolutnie świątobliwym miastem i państwem, a doskonale wiemy, że tak nie było - opowiada w Radiu Naukowym dr Joanna Orzeł, badaczka kultury szlacheckiej z Uniwersytetu Łódzkiego. Jedno...2022-12-2951 min
Radio Naukowe#116 Ziemie odzyskane – niedopowiedziane historie milionów polskich rodzin | dr Karolina Ćwiek-RogalskaPełna transkrypcja dostępna na https://radionaukowe.pl/***- My sobie wyobrażamy, że to było jeden do jeden: wysiedlamy Niemców i przychodzą ludzie z Kresów. To nie do końca tak. Grupa osadników była bardzo zróżnicowana – podkreśla w Radiu Naukowym dr Karolina Ćwiek-Rogalska, kulturolożka i etnolożka z Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Badaczka zajmuje się studiami nad pamięcią i nad rzeczami, wysiedleniami ludności niemieckojęzycznej z Polski i Czechosłowacji po 1945 roku oraz kulturą „Ziem Odzyskanych”. – To co próbuję rozwikłać, to to w jaki sposób materialne elementy, któ...2022-10-1354 min
Radio Naukowe#115 Dziwna samotność Homo sapiens – dlaczego zniknęły inne gatunki ludzi? | dr Marcin RyszkiewiczSto lat temu wizja ewolucji człowieka była prosta, liniowa. – Na początku XX wieku znaliśmy trzy gatunki: Homo sapiens, Homo neandertalensis i Homo eretcus. I tyle. Jak mamy trzy kropki to da się je połączyć jedną linią – mówi w Radiu Naukowym dr Marcin Ryszkiewicz, geolog i ewolucjonista.Dzisiaj wiemy bardzo dużo. Tak dużo, że obraz się znacznie skomplikował. W XXI wieku mieliśmy wręcz wysyp odkryć nowych gatunków człowieka. Tylko, że one wszystkie na przestrzeni dziejów zniknęły, przetrwaliśmy tylko my. – Był jakiś jeden daleki przodek człowieka, pierwszy bez związku z szym...2022-10-0655 min
Radio Naukowe#114 RNA – wielofunkcyjne, niezbędne i przełomowe dla medycyny | dr Paweł Szyld- W biologii RNA to gwiazda. Szczególnie w ostatnich latach – mówi dr Paweł Szyld, lekarz, specjalista genetyki klinicznej. RNA jest bardzo podobne do DNA. Obie grupy cząsteczek są idealne do kodowania informacji. Słynny proces translacji polega na kopiowaniu informacji z DNA do RNA. I właśnie RNA odpowiada za produkcję odpowiednich białek. DNA w tym czasie siedzi schowane bezpiecznie w jądrze.Katalog rodzajów RNA i pełnionych przez nie funkcji jest przebogaty. Na przykład są RNA niekodujące (nie zajmujące się produkcją białek), ale np. zajmujące się fizycznym zbliżaniem do...2022-09-2950 min
Radio Naukowe#113 Autonomia robotów – czy maszyna może czuć? | prof. Cezary Zieliński- To maszyny, które mają być inteligentne – mówi mi prof. Cezary Zieliński, gdy pytam o podstawę fascynacji robotami. Z prof. Zielińskim rozmawiam w jego gabinecie na Politechnice Warszawskiej, naukowiec jest tam szefem Instytutu Automatyk i Informatyki Stosowanej.Inteligentne i podejmujące decyzje. Roboty autonomiczne. To jest główny cel robotyki. A żeby robot mógł decyzję podejmować potrzebuje percepcji świata. – Musi polegać na swoich zmysłach. Tworząc roboty odwzorowujemy zmysły, głównie ludzkie. Podstawowy dla człowieka jest zmysł wzroku i ten też dominuje w robotyce – mówi prof. Zieliński. Proste czynności (dla nas), w przypadku...2022-09-221h 00
Radio Naukowe#112 Herezje wczesnochrześcijańskie - kto zdecydował, że Jezus jest Bogiem? | prof. Robert WiśniewskiDwa tysiące lat temu ludzie byliby zaskoczeni samym pomysłem tworzenia ortodoksji. - Dla Greków, Rzymian przekonanie o tym, że jest jakiś zestaw poglądów religijnych, które wszyscy wyznawcy mają podzielać, byłoby przedziwne. Bo religia nie polega na wyznawaniu, tylko na składaniu ofiar – mówi w Radiu Naukowym prof. Robert Wiśniewski, szef Centrum Badań nad Cywilizacjami Starożytnymi (CRAC), Wydział Historii UW. W przypadku religii żydowskiej nie jest znacząco inaczej. – W ramach tej religii są ludzie, którzy podzielają podstawowy zestaw przekonań: że Bóg jest jeden, że Izrael jest narodem wybranym. Ale są też d...2022-09-1544 min
Radio Naukowe#111 Materiały kwantowe - rewolucja technologiczna tuż za rogiem? | prof. Anna DyrdałGrafen – na pewno o nim słyszeliście. Ten bodaj najsłynniejszy nowoczesny materiał jest tzw. materiałem kwantowym. Właśnie takie materiały mogą wprowadzić nas na nowy poziom rozwoju technologicznego. – Za pojęciem „materiały kwantowe” stoi nowa jakość. Fizyka kwantowa manifestuje się w nich w sposób makroskopowy – mówi w Radiu Naukowym prof. Anna Dyrdał z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Prof. Dyrdał zajmuje się teorią fizyką materii skondensowanej i m.in. w ramach grantu NCN, finansowanego z Funduszy Norweskich, bada niezwykłe własności materiałów kwantowych.Materiały kwantowe są tak cienkie, że aż dwuwym...2022-09-081h 12
Radio Naukowe#110 Rajski ogród – czy nowoczesna botanika odnalazła Eden? | prof. Arkadiusz Nowak„Tu jest jak w raju” powtarzali wielokrotnie polscy botanicy pracując nad poznawaniem roślinności Tadżykistanu. Od słowa do słowa, doszli do wniosku, że można tę impresję zamienić na projekt naukowy. I tak powstał pierwszy pomysł poszukiwania Edenu z perspektywy botanicznej.Wśród tych naukowców był gość Radia Naukowego, prof. Arkadiusz Nowak, obecnie dyrektor Ogrodu Botanicznego PAN w Powsinie oraz Ogrodu Botanicznego - Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN. - Słowa Księgi Rodzaju zamienialiśmy na pewne cechy roślinności – wyjaśnia prof. Nowak. Te cechy to np. dostępność roślin leczniczych...2022-09-011h 11
Radio NaukoweLAMU'22 #09 Jak się tworzy skóra? Skąd się biorą łaskotki? Co to jest DNA?Letnia Akademia Młodych Umysłów - to Wy tu zadajecie pytania!Odcinek 9 to pytania o biologię człowieka! 1:09 Jak się tworzy skóra?Pyta: Klara, 6 latOpowiada: Paulina Łopatniuk, patomorfolożka, popularyzatorka nauki, autorka książki "Na własnej skórze. Mała książka o wielkim narządzie"8:10 Skąd się biorą łaskotki?Pyta: Kazio, 6 latOdpowiada: dr Paweł Boguszewski, neurobiolog z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Nenckiego PAN13:52 Co to jest DNA i jak można je odczytać?Pyta: Olek, 6 latOdpowiada: dr Paweł Szyld, lekarz genet...2022-08-2918 min
Radio Naukowe#109 Komunikacja ptaków – groźby, kłamstwa i zaloty w ptasim świecie | prof. Tomasz OsiejukNie wszystkie ptaki śpiewają. - Śpiewu uczą się ptaki należące do podrzędu Oscines, czyli ptaków śpiewających, to duża grupa około 4 tys. gatunków, papugi oraz kolibry. Uczą się nasłuchując rodziców albo sąsiadów. Bardzo podobnie, jak ludzie uczą się mowy – opowiada w Radiu Naukowym prof. Tomasz Osiejuk, kierownik Zakładu Ekologii Behawioralnej na Wydziale Biologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. I jest to umiejętność wybitna. – Uczenie się skomplikowanych wokalizacji potrafią ludzie, walenie, delfiny, słonie oraz wymienione grupy ptaków. Nikt więcej tego nie potrafi, nawet inne naczelne. Dlatego to taka fascynująca rzeczy –...2022-08-251h 02
Radio NaukoweLAMU'22 #08 Dlaczego banknoty mają wartość? Skąd wynalazca zegarka wiedział, która godzina?Letnia Akademia Młodych Umysłów - to Wy tu zadajecie pytania!Odcinek ósmy sponsoruje literka C. Jak CYWILIZACJA00:42 Dlaczego dla ludzi pieniądze papierowe są dużo warte, a dzieci to by mogły takich z milion narysować?Pyta: Florka, 8 latOdpowiada: Jacek Barwicki, Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych09:14 Jakie były początki publicznej komunikacji miejskiej?Pyta: Franek, 8 latOdpowiada: Łukasz Sobechowicz, Muzeum Historii Polski 13:14 Skąd pierwszy wynalazca zegarka wiedział, która jest godzina?Pyta: Julek, 9 latOdpowiada: prof. Michał Kopczyński, Wydział Histori...2022-08-2222 min
Radio Naukowe#108 Techniki wpływu społecznego – jak rozpoznać, że ktoś nami manipuluje? | prof. Tomasz GrzybZałóżmy, że chcemy kogoś do czegoś przekonać przedstawiając mu swoją prośbę na ucho. Dzięki badaniom włoskich medyków, wiemy, że aby zwiększyć swoje szanse na sukces trzeba mówić do ucha… prawego. To żadna magiczna sztuczka. – Chodzi o system przechodzenia sygnału akustycznego i budowę naszego mózgu - mówi w Radiu Naukowym prof. Tomasz Grzyb, psycholog społeczny z Uniwersytetu SWPS. Prof. Grzyb wraz z prof. Dariuszem Dolińskim są autorami książki „Sto technik wpływu społecznego”, w której m.in. wyjaśniają dokładniej kwestie skuteczności szeptu do ucha prawego.Książka – i nasz...2022-08-1848 min
Radio NaukoweLAMU'22 #07 Jak pająki chodzą po suficie? Czemu psy mają mokre nosy? Dlaczego ptaki śpiewają?Letnia Akademia Młodych Umysłów - to Wy tu zadajecie pytania!To już siódmy odcinek LAMU. Akademia rośnie! Przed Wami aż pięć pytań dotyczących PRZYRODY00:38 Jak to się dzieje, że pająki mogą chodzić również po ścianach i po suficie?Pyta: Szymon, 9 latOdpowiada: Grzegorz Stopa, edukator przyrodniczy4:30 Czemu psy mają mokre nosy?Pyta: Jurek, 7 latOdpowiada: dr Joanna Bagniewska, zoolożka z Brunel University w Londynie i popularyzatorka nauki z Uniwersytetu Oksfordzkiego7:45 Jak się robią drzewa?Pyta: Natalka, 5 latOdpowiada: prof. Arkadiusz Nowak...2022-08-1519 min
Radio Naukowe#107 Materia międzygwiazdowa – jak tworzą się nowe gwiazdy? | prof. Michał Michałowski- W materii międzygwiazdowej jest zapisana historia galaktyki. Ale materia ta jest też potrzebna do przyszłości galaktyki, do formowania gwiazd – mówi w Radiu Naukowym prof. Michał Michałowski, astronom z Instytutu Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu. Prof. Michałowski bada galaktyki, między inni przyglądając się uważnie temu, co zwykle naszej uwadze umyka: gazowi i pyłowi.- Materia międzygwiazdowa galaktyki, która formowała bardzo dużo gwiazd bardzo dawno temu, powiedzmy 12 miliardów lat temu, a potem nie była już aktywna, będzie zupełnie inaczej wyglądała niż taka, która...2022-08-1130 min
Radio NaukoweLAMU'22 #06 Dlaczego ptaki mogą być niebieskie, a psy nie mogą? Jak kameleony zmieniają kolor?Letnia Akademia Młodych Umysłów - to Wy tu zadajecie pytania!I te pytania ciągle zaskakują! Naukowcy dwoją się i troją, żeby na nie jak najlepiej odpowiedzieć. Ten odcinek opowiada o KOLORACH00:45 Dlaczego niektóre krzaki mają czerwone liście?Pyta: Basia, 10 latOdpowiada: prof. Arkadiusz Nowak, dyrektor Ogrodu Botanicznego Polskiej Akademii Nauk w Powsinie5:19 Dlaczego ptaki mogą być niebieskie i czerwone a psy nie mogą?Pyta: Henryczek, 6 latOdpowiada: Adam Zbyryt, biolog z Uniwersytetu w Białymstoku9:29 Jak kameleony zmieniają kolor?Pyta: Tosia, 6 lat...2022-08-0817 min
Radio NaukoweLAMU'22 #05 Skąd się biorą siuśki? Dlaczego jak jest gorąco, to nie chce się jeść?Letnia Akademia Młodych Umysłów - to Wy tu zadajecie pytania!Oto już połowa sezonu LAMU! Odcinek piąty, którego hasłem przewodnim jest: CZŁOWIEK0:37 Z czego i gdzie pochodzą siuśki?Pyta: Hela, 5 latOdpowiada: prof. Piotr Radziszewski, urolog, Warszawski Uniwersytet Medyczny5:29 Czemu nasz głos na nagraniach wydaje się inny?Pyta: Zosia, 9 latOdpowiada: dr hab. Ewelina Sielska-Badurek, foniatra, audiolog, Warszawski Uniwersytet Medyczny10:14 Dlaczego jak jest gorąco to nie chce się jeść?Pyta: Łucja, 4 lataOdpowiada: dr Damian Parol, dietetyk, damianpa...2022-08-0116 min
Radio NaukoweLAMU'22 #04 Skąd się wzięła Droga Mleczna? Dlaczego żyjemy na Ziemi?Letnia Akademia Młodych Umysłów - to Wy tu zadajecie pytania!Czwarty odcinek sezonu LAMU'22 sponsoruje literka K. Bo to ona otwiera słowo: KOSMOS0:37 Skąd się wzięła Droga Mleczna? Bo nie wierzę, że komuś się wylało mleko Pyta: Kazio, 6 latOdpowiada: dr hab. Dorota Skowron, Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego5:59 Jak naukowcy badają Księżyc?Pyta: Tymek, 5 latOdpowiada: dr Anna Fogtman, Europejska Agencja Kosmiczna11:49 Planeta sie składa z meteorytów?Pyta: Jasiu, 4 lataOdpowiada: dr Anna Łosiak, Instytut Nauk Geologicznych Polskiej Akademii N...2022-07-2519 min
Radio NaukoweLAMU'22 #03 Dlaczego mydło robi bańki? Czy płatki śniegu są niepowtarzalne?Letnia Akademia Młodych Umysłów - to Wy tu zadajecie pytania!Trzeci odcinek sezonu LAMU'22 łączy hasło: spostrzeżenia codzienne!0:40 Dlaczego jak myję ręce mydłem robią się bańki?Pyta: Kacper, 6 i pół rokuOdpowiada: dr Urszula Koss, chemiczka, edukatorka i popularyzatorka nauki, członkini Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki4:23 Dlaczego z daleka widać kałuże w czasie upału, a jak się tam dojedzie, to ich nie ma?Pyta: Alicja, 9 latOdpowiada: prof. Jacek Szczytko, Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego8:39 Czy wszystkie płatki śniegu są niepowtarzalne, a jeś...2022-07-1819 min
Radio NaukoweLAMU'22 #02 Czy można zjeść rozpadający się atom? Czy światło jest wiecznie młode?Zapraszam na drugi odcinek LAMU22! Tym razem eksperci mierzą się z pytaniami fundamentalnymi i wyjaśniają zjawiska fizyczne związane ze światłem, atomami i elektromagnetyzmem. Oto szczegóły:0:38 Czy światło jest wiecznie młode?Pyta: Piotrek, 7 latOdpowiada: dr Sebastian Trojanowski z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk5:59 Z czego tworzą się atomy? Pyta: Jaś, 6 latOdpowiada: prof. Jacek Szczytko, Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego11:16 Co by się stało, gdybym zjadła atom w chwili jego rozbicia? Czy wybuchłabym razem z nim?Pyta: Hania, 9 latOdp...2022-07-1120 min
Radio NaukoweLAMU'22 #01 Jak powstaje złoto? Jak człowiek zmienia klimat? Dlaczego w lato jest ciepło?Wraca LAMU! Drugi sezon. Dzieci pytają - naukowcy odpowiadają. Zaczynamy letnią przygodę.Odcinek pierwszy, pod hasłem: Ziemia00:40 Jak powstaje złoto? Skąd się je wydobywa? Pyta: Kalinka, 11 latOdpowiada: dr Jan Krawczewski z Państwowego Instytutu Geologicznego5:40 Dlaczego w zimę jest zimno, a w lato ciepło?Pyta: Mela, 6 latOdpowiada: Marta Kopeć z meteo.pl9:45 Jak to się dzieje, że człowiek zmienia klimat?Pyta: Gosia, 7 latOdpowiada: dr Aleksandra Kardaś, fizyczka atmosfery, naukaoklimacie.pl13:50 Skąd się wzięło powietrze? Dlaczego akurat nim...2022-07-0418 min
Radio Naukowe#101 Islam i dżihad – czy są nierozłączne? O początkach działalności Mahometa | prof. Katarzyna PachniakRadio Naukowe istnieje tylko dzięki Patronom i Patronkom. Jeśli podoba Ci się ten podcast i możesz się dorzucić, zajrzyj --> https://patronite.pl/radionaukowe.***Kiedy na świat przychodził przyszły założyciel islamu, żyjący na Półwyspie Arabskim koczownicy byli politeistami. Ze względu na brak współczesnych źródeł pisanych trudno dokładnie opisać panteon bóstw. Wiemy natomiast, że jednym z ważniejszych, a być może najważniejszym, był Allah.Mahomet, choć rzecz jasna nie był wynalazcą monoteizmu, a wpływy judaizmu i chrześcijaństwa były na Półwyspie widoczne, to jego propoz...2022-06-301h 03
Radio Naukowe#99 Minimózgi w probówkach – jak nauka chce pokonać choroby neurodegeneracyjne? | prof. Maciej Figiel„Mózg w probówce” to niewielki kawałeczek tkanki, który potrafi rosnąć i samoorganizować się. Oficjalniej nazywa się organoidem. – Nie można go porównać do dorosłego uorganizowanego mózgu, ale dla nas naukowców to perfekcyjny model – mówi w Radiu Naukowym prof. Maciej Figiel, kierownik Zakładu Neurobiologii Molekularnej w Instytucie Chemii Bioorganicznej PAN.Na takich mózgach w probówce wyhodowanych z linii komórkowych od pacjentów obciążonych chorobami neurodegeneracyjnymi przeprowadza się dokładne badania i testuje potencjalne leki.A dlaczego w ogóle w ogóle mózg się psuje? Problem pochodzi z nie...2022-06-0943 min
Radio NaukoweLAMU 2022 - Przyślij pytanie do nowej edycji Letniej Akademii Młodych Umysłów Radia Naukowego!Szanowne Młode Umysły, Szanowni Rodzice i Opiekunowie tychże,coraz bliżej wakacje a to znaczy, że zbliża się czas LAMU - Letniej Akademii Młodych Umysłów! To miejsce, gdzie odwracają się role - to Wy zadajecie pytania a eksperci i nauczyciele (akademiccy) na nie odpowiadają. Coś nie daje Wam spokoju? Nie wiecie jak coś działa? Dlaczego rzeczy mają się tak a nie inaczej? Nie ma lepszej okazji, żeby zaspokoić Waszą ciekawość! Wystarczy zgłosić się do LAMU!Jak to działa?1. Nagrywacie swoje pytania, może być na zwykły dyktafon...2022-05-3000 min
Radio Naukowe#95 Psychodeliki – narkotyki czy potencjalne leki dla umysłu? | dr hab. M. Bola, mgr P. Orłowski- Substancje psychodeliczne wzmacniają komunikację między obszarami mózgu, które niekoniecznie kontaktują się ze sobą na co dzień. To pozwala w nowy sposób spojrzeć na różne sprawy – mówi w Radiu Naukowym Paweł Orłowski, doktorant w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN. Wraz z m.in. dr. hab. Michałem Bolą niedawno opublikowali w Journal of Psychopharmacology wyniki badania wpływu wielokrotnego spożywania psychodelików. Taka lepsza komunikacja w mózgu może spowodować klarowniejszy ogląd rzeczywistości i dać przyjmującemu te substancje dostęp do elementów wypychanych poza świadomość. To efekt pomocny...2022-05-1249 min
Radio Naukowe#94 Projekt OGLE - jak Polacy wyznaczali standardy w światowej astronomii | prof. Andrzej UdalskiNajpierw OGLE miało znaleźć ciemną materię. Pomysł był taki, że dzięki długotrwałej obserwacji wielu gwiazd uda się zaobserwować zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego wywołanego obiektami zbudowanymi z ciemnej materii. – Natura okazała się bardziej skomplikowana – przyznaje prof. Andrzej Udalski z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego i szef projektu OGLE (The Optical Gravitational Lensing Experiment - Eksperyment Soczewkowania Grawitacyjnego).Samej ciemnej materii nie znaleziono, choć zjawisko mikrosoczewkowania OGLE zaobserwowało. Przez lata projekt rozwijał się, pojawiały się kolejne cele badań, nowy sprzęt i w efekcie regularne odkrycia. Astronomowie z OGLE znajdują planety pozasłoneczne, tworzą kolekcję gwiazd zmiennych, czy...2022-05-0552 min
Radio Naukowe#93 Czarne dziury – bramy do innych Wszechświatów czy najprostsze obiekty w kosmosie? | prof. Jean-Pierre LasotaCzarne dziury to obiekty zbudowane z czystej grawitacji. A grawitacja – jak nas nauczył Einstein – to geometria. Czyż to nie fascynujące? Z drugiej strony, czarne dziury są na tyle proste, że do ich opisu wystarczą dwie liczby: masa i moment pędu. A „z trzeciej strony”, być może będą mogły nam opowiedzieć o tajemnicach samych początków Wszechświata. – Sądzimy, że znane nam czarne dziury powstały w wyniki zapadnięcia się jąder bardzo masywnych gwiazd. Ale nie ma dowodu, że wszystkie zostały utworzone w ten sposób – mówi w Radiu Naukowym prof. Jean-Pierre...2022-04-2844 min
Radio Naukowe#92 Gwiazdy – historia ludzkiej fascynacji i pojmowania ich natury | dr Barbara BieniasKiedy człowiek po raz pierwszy spojrzał w niebo i zachwycił się pięknem gwiazd? Tego nie sposób ustalić. Wiemy natomiast, że przyglądano się im już ok. 17 tys. lat temu. I to na tyle wnikliwie, że zostawiono ich odwzorowania w malowidłach naskalnych. – Na terenie Europy pierwsze ślady fascynacji człowieka gwiazdami znajdujemy w malowidłach w Lascaux. W tzw. Sali Byków naukowcy dostrzegają pierwsze wizerunki nieba, m.in. plejad – mówi w Radiu Naukowym dr Barbara Bienias, z Pracowni Historii Nauk Ścisłych w Instytucie Historii Nauki PAN. Dr Bienias specjalizuje się w badaniu historii astronomii i astrologii, szczególnie...2022-04-2159 min
Radio NaukoweZbrodnie wojenne - czy winni staną przed sądem? Wojna w Ukrainie #03 | prof. Patrycja GrzebykW warunkach pokoju każda zbrodnia: gwałt, morderstwo, tortury – powinna spotkać się ze śledztwem, ujęciem podejrzanego i osądzeniem. Czy w czasie wojny możliwe jest pociągnięcie do odpowiedzialności pojedynczych żołnierzy dokonujących konkretnych zbrodni? Na ile odpowiedzialni są dowódcy oddziałów? Od tego zaczynamy rozmowę z prof. Patrycją Grzebyk, specjalistką międzynarodowego prawa humanitarnego z Uniwersytetu Warszawskiego. W odcinku również:- czy można legalnie zabić cywila?- dlaczego jedna broń do zabijania jest legalna, a inna nie?- czy jeden żołnierz w budynku wystarczy, żeby obiekt stał się celem ataku...2022-04-1835 min
Radio Naukowe#91 Współczesna polszczyzna - co jest ewolucją języka, a co jego psuciem | dr hab. Jacek Wasilewski- W języku osadzają się nasze konceptualizacje świata. Możemy różne rzecz zmieniać świadomie, jeżeli chcemy, żeby nasza postawa odzwierciedlała się w języku – mówi w Radiu Naukowym dr hab. Jacek Wasilewski komentując zmiany zachodzące w polszczyźnie. Dr hab. Wasilewski jest językoznawcą z Uniwersytetu Warszawskiego, członkiem Zespołu Kultury Żywego Słowa Rady Języka Polskiego i autorem m.in. książki „Bezecnik gramatyki polskiej. Tajemnice językowego półświatka”Czy to znaczy, że jeśli chcemy wyrazić swoją postawę, to możemy po prostu wybrać jak mówić? A co z zasadami polszczyzny? – Główną zasadą j...2022-04-1453 min
Radio Naukowe#90 Kryptografia kwantowa – jak fizyka chroni przed podsłuchami? | prof. Artur Ekert- Z fizyką kwantową przyszła możliwość przetwarzania informacji w inny sposób. W szczególności, jeśli chodzi o ochronę danych – mówi w Radiu Naukowym prof. Artur Ekert, współtwórca kryptografii kwantowej, pracujący na Uniwersytecie w Oxfordzie i Narodowym Uniwersytecie Singapuru. – Budując bezpieczeństwo szyfru na bazie praw fizyki odchodzimy pewnego stereotypu, że to wszystko jest matematyka, że to abstrakcyjna rzecz. Komunikacja ma zawsze nośnik fizyczny – podkreśla. Nośnik podlegający prawom fizyki. A takie myślenie, wcale nie jest oczywiste. – Klasyczna teoria informacji w jakiś sposób wyabstrahowała fizykę – przypomina.Tymc...2022-04-071h 05
Radio Naukowe#89 Droga Mleczna - jej przeszłość, przyszłość i skrywane światy | dr Dorota Skowron- To projekt typu high-risk/high-gain – podkreśla dr Dorota Skowron z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego. Mowa o pomyśle, na który otrzymała prestiżowy ERC Starting Grant. To grant przyznawany właśnie na projekty wysokiego ryzyka, a jednocześnie szalenie obiecujące. – Jeśli się uda, uzyskamy nowe narzędzie do odkrywania planet i to będzie rewolucja. Ale jest też duża szansa, że obserwacje bądź obliczenia wykażą, że nie mamy racji – wyjaśnia dr Skowron. Hipoteza zakłada, że gwiazdy zwane LSP (ang. long secondary periods) to w istocie układy podwójne. Jednym obiektem miałaby być...2022-03-3148 min
Radio Naukowe#88 Superwysokościowce – czy wyścig o najwyższy budynek świata ma sens? | prof. inż A. Asanowicz- Burdż Chalifa da się oglądać z sąsiednich wieżowców albo z pustyni – mówi w Radiu Naukowym o najwyższym budynku świata prof. inż. arch. Aleksander Asanowicz, dziekan Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej. Obiekt jest tak duży, że człowiek normalnie korzystający z miasta nie ogarnia go wzrokiem. Wieżowiec ma 828 metrów i góruje nad Dubajem. Konkurencje chcą mu zrobić Saudyjczycy budując Jeddah Tower w mieście Dżudda. Ma przekroczyć wysokość kilometra.Tylko czy takie olbrzymie budynki mają sens? – Jeśli rozpatrujemy to pod kątem wykorzystania przestrzeni, nie mają. Jeśli chodzi o osiągnięci...2022-03-2449 min
Radio NaukoweCzy propaganda musi być spójna? Wojna w Ukrainie #01 | dr Łukasz Szurmiński00:00 Wstęp i streszczenie treści rosyjskiej propagandy4:11 RozmowaUkraińska władza to naziści i uzurpatorzy. To Rosja ma być ofiarą ataku Zachodu - ekonomicznego, informacyjnego i planowanego od dawna. Amerykanie w tajnych laboratoriach w Ukrainie wyhodowali SARS-CoV-2. To tylko niektóre z tez rosyjskiej propagandy. Choć machina propagandowa jest duża i potężna, to wygląda na to – to moja opinia – że narracyjnie kreml nie był przygotowany na tak długą wojnę i interpretacje wymyśla się na bieżąco. I różnie bywa z jej spójnością. Ale czy propaganda musi być spó...2022-03-2132 min
Radio Naukowe#87 Promieniowanie Czerenkowa - co nam powie o Wszechświecie obserwatorium CTA? | prof. M. NikołajukPromieniowanie Czerenkowa produkują cząstki poruszające się szybciej od światła. Zanim zaprotestujecie: tak, maksymalna prędkość to prędkość światła w próżni. Ale światło w ośrodku zwalnia. – Na przykład w atmosferze jego prędkość może być 0,3% mniejsza od maksymalnej. Może być więc tak, że super energetyczna cząstka będzie poruszać się z prędkością większą niż prędkość światła w tymże ośrodku. I wtedy ta cząstka zaczyna produkować niebieskie promieniowanie, promieniowanie Czerenkowa – wyjaśnia prof. Marek Nikołajuk z Wydziału Fizyki Uniwersytetu w Białymstoku, sekretarz Międzynarodowej Unii Astronomi...2022-03-1752 min
Radio Naukowe#86 Dyktatorzy – jak utrzymują władzę i kiedy upadają | prof. Bohdan Szklarski- W tym momencie Putin jest autokratą, ale jest na dobrej drodze, żeby zostać nowym Stalinem – mówi w Radiu Naukowym prof. Bohdan Szklarski, kierownik Pracowni Badań nad Przywództwem przy Ośrodku Studiów Amerykańskich na Uniwersytecie Warszawskim i wykładowca Collegium Civitas. - Nie musi się to wiązać z milionami wymordowanych, gułagami. Ale może być nowym Stalinem w sensie polityka, który zawładnie umysłem, codziennym życiem obywateli, a jego wola stanie się prawem. To są wyróżniki dyktatury – tłumaczy. Dyktator, jak wyjaśnia politolog, to ten autokrata, którzy zgromadził tyle władzy w swoim ręku, że nie...2022-03-101h 07
Radio Naukowe#85 Historia Ukrainy - Ruś Kijowska, Kozacy, ukraiński Donbas | dr Piotr Kroll, dr hab. Artur MarkowskiW Ukrainie trwa wojna. Długo się zastanawiałam, czy publikować kolejny odcinek, jakby nic się nie działo. W końcu uznałam, że Radio Naukowe powinno robić to co do niego należy – szerzyć wiedzę. Przed Wami odcinek o historii Ukrainy. Dobrze jest znać fakty historyczne, tym bardziej, gdy agresor próbuje wykrzywiać przeszłość według własnych potrzeb i obsesji. ---------- Są co najmniej trzy bardzo ważne daty dla historii Ukrainy – mówi dr Piotr Kroll z Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego. – Stworzenie przez Ruryka i jego potomków Rusi Kijowskiej, czyli początku państwa ukraiński...2022-03-031h 09
Radio Naukowe#84 Strach, lęk, fobie – jak boi się mózg i czy można tym sterować? | prof. Ewelina KnapskaGdzie mieszka strach w naszym mózgu? - Jest kilka struktur, które wydają się szczególnie ważne. To kora przedczołowa, hipokamp i ciało migdałowate – wymienia prof. Ewelina Knapska, kierowniczka Pracowni Neurobiologii Emocji, Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN. Przy czym, uwaga: - Wszelkie nasze wspomnienia, czy reakcje nie są kodowane w pojedynczej strukturze. To są raczej sieci neuronalne, które obejmują różne połączone, dobrze skomunikowane struktury – doprecyzowuje.Z różnym natężeniem, ale dość powszechnie ludzie boją się węży czy pająków. A czy inne naczelne również mają podobne lęki? - Stosunko...2022-02-2448 min
Radio Naukowe#83 Analogi łazików marsjańskich - jak wychować kosmicznego inżyniera? | dr inż. Justyna Tołstoj-Sienkiewicz, mgr inż. Maciej Rećko- Politechnika Białostocka przecierała szlaki. Startowaliśmy z łazikami z serii Magma i Hyperion, jako pierwsze polskie drużyny z takimi sukcesami – przypomina dr inż. Justyna Tołstoj-Sienkiewicz, opiekunka Koła Robotycznego na Wydziale Mechanicznym Politechniki Białostockiej. Chodzi o studenckie konkursy analogów marsjańskich organizowane w Stanach Zjednoczonych, na pustyni Utah (University Rover Challenge). Jest też wersja europejska odbywająca się w Polsce pod Kielcami (European Rover Challenge).Właśnie ze względu na legendarną białostockie łaziki postanowiłam odwiedzić Politechnikę. Przez kilka sezonów z Białymstokiem mocno konkurowały ekipy z Politechniki Rzeszowskiej. O...2022-02-1738 min
Radio Naukowe#82 Architektura ciał - jak biologia negocjuje z fizyką? | prof. Marek KonarzewskiBiologia jest ograniczona przez fizykę – to niby oczywiste, ale pomyślmy, ile niesię to ze sobą konsekwencji. Zwierzęta muszą pokonywać grawitację, produkować energię i zarządzać nią (termodynamika). Ma to wpływ na architekturę ich ciał.– Wpływ grawitacji bardzo zależy od wielkości ciała. Pchła może sobie skoczyć na odległość będącą wielokrotnością długości jej ciała. My nie damy rady – mówi w Radiu Naukowym prof. Marek Konarzewski z Wydziału Biologii Uniwersytetu w Białymstoku oraz PAN. Dlaczego? W porównaniu do pchły, zachowując proporcje, wcale nie jesteśmy tacy silni. –...2022-02-1055 min
Radio Naukowe#81 Testowanie Einsteina – czy Ogólna Teoria Względności ma konkurencję? | Prof. Piotr Jaranowski„Główny urok tej teorii polega na jej kompletności pod względem logicznym” – pisał Albert Einstein w eseju dla The London Times w 1919 roku. Napisał go poproszony o wyjaśnienie czytelnikom znaczenia swojej teorii względności. „ Jeżeli chociaż jedna jedyna wynikająca z niej konsekwencja okazałaby się nietrafna, trzeba by było porzucić całą teorię; wprowadzenie jakiejkolwiek zmiany pociąga za sobą nieuchronnie zburzenie całego gmachu” – kontynuował. Trzeba przyznać, że sprawę postawił zdecydowanie.Po ponad 100 latach od opublikowania Ogólnej Teorii Względności naukowcy wciąż szukają nietrafności jej przewidywań. Teoria grawitacji Einsteina jest również porównywana do konkurenc...2022-02-0351 min
Radio Naukowe#80 Masoneria – historia, rytuały i całkiem jawne tajemnice | prof. Tadeusz Cegielski– Wolnomularstwo, z którym jestem związany jest takim ruchem o strukturach bardzo demokratycznych – mówi w Radiu Naukowym prof. Tadeusz Cegielski, historyk oraz wolnomularz, gdy go pytam o historyczne zasługi masonerii. - Niektórzy historycy twierdzą, że w demokracja Stanów Zjednoczonych zawdzięcza swoje istnienie dużym stopniu właśnie organizacjom lożowym. Rozpowszechniły się one dzięki doskonale znanej postaci, Benjaminiowi Franklinowi, drukarzowi, wydawcy i wolnomularzowi, który założył pierwszą lożę w koloniach amerykańskich – dodaje. Charakterystyczne dla wolnomularstwa jest silna sfera rytualna. – Tym się różni loża od klubu towarzyskiego, że tu się dział...2022-01-2757 min
Radio Naukowe#79 Astronomia zagrożona? Satelity Elona Muska utrudniają obserwację kosmosu | dr Przemysław MrózAż 5301 smug na obrazach wykonanych przez teleskop projektu Zwicky Transient Facility (ZTF) zaobserwowali astronomowie w latach 2019-2021. (jedna z nich na zdjęciu). Te smugi to przelatujące na niebie Starlinki – sieć satelitów SpaceX, które mają dostarczyć internet na całym globie. Teraz nad naszymi głowami krąży ich raptem ok. 1800, ale docelowo ich liczba ma sięgnąć ponad 42 tysięcy.- To są astronomiczne liczby – komentuje w Radiu Naukowym dr Przemysław Mróz z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego. Dr Mróz przewodniczył międzynarodowego zespołowi naukowców sprawdzających, jak Starlinki wpłyną na astronomię. Ich praca u...2022-01-2035 min
Radio Naukowe#78 Kopalne DNA - czy ożywi wymarłe gatunki i napisze historię na nowo? | dr Martyna Molak- Chciałabym odtworzyć to jak ludzie wychodzili z Afryki i zasiedlali cały świat – mówi dr Martyna Molak z Centrum Nowych Technologii @Uniwersytet Warszawski pytana o naukowe ambicje związane z kopalnym DNA, którym się zajmuje. Takie odtwarzanie modeli migracyjnych jest możliwe właśnie dzięki technikom genetycznym. Dzięki antycznemu DNA genetycy są w stanie dostarczyć zupełnie nowych informacji.Choć, jak przyznaje dr Molak, zdarzają się napięcia na linii genetycy – archeolodzy. – Było parę artykułów w poważnych czasopismach, które można by określić jako kontrowersyjne – mówi badaczka, przyznając, że genetykom (niektórym) p...2022-01-1350 min
Radio Naukowe#77 Górnictwo ekstremalne – czego szukamy na dnie oceanów i powierzchni Księżyca? | dr Jakub CiążelaDr Jakub Ciążela przyznaje, że marzyłby o podróży na dno oceanicznie w batyskafie. Zgłosił się również do naboru na astronautów Europejskiej Agencji Kosmicznej. Obie te aktywności łączą się z jego pracą naukową. Dr Ciążela pracuje w Instytucie Nauk Geologicznych PAN we Wrocławiu. Jest geologiem planetarnym, mineralogiem i geochemikiem, a jego główne zainteresowania to górnictwo kosmiczne i morskie, a w zasadzie oceaniczne.Jak szukać cennych złóż na dnie oceanów? Gdzie zacząć? Na początek trzeba wziąć mapę wskazującą na linie styku płyt kontynentalnych. To tam jest największe prawdopodobieństwo znal...2022-01-0642 min
Radio Naukowe#75 Historyczny Jezus - faryzeusz z dobrego domu | prof. Łukasz Niesiołowski-SpanòCzy Mesjasz żydowski miał być Synem Boga? Pytam o to historyka specjalizującego się w dziejach starożytnej Palestyny. – Nie… W pierwotnym ujęciu jego działalność miała być polityczna. Mesjasz miał być po prostu wyjątkowo prawym i sprawiedliwym królem – odpowiada prof. Łukasz Niesiołowski-Spanò, dziekan Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego. W tym kontekście trudno się dziwić, że ubogi Jezus jako Mesjasz mógł być uważany za uzurpatora. – O ile Jezus w ogóle mówił o sobie, że jest Mesjaszem – zauważa prof. Niesiołowski-Spanò. Zdaniem historyka, nie ma na to dowodów. – W Nowym Testamencie jest to powiedziane...2021-12-2351 min
Radio Naukowe#62 I Ty potrzebujesz naukowczyń, czyli czemu ma znaczenie kto zadaje pytania | dr Alicja Puścian- Nauka to nie jest kostyczne, zimne przedsięwzięcie. To przedsięwzięcie z gruntu kreatywne: musimy stawiać hipotezy, mieć świeże spojrzenie. I kiedy pomyślisz o tym z tej perspektywy, okazuje się, że osoba naukowca czy naukowczyni staje się kluczowa – mówi w Radiu Naukowym dr Alicja Puścian, neurobiolożka zachowania z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN i organizacji Women in Science at Nencki. - To jest na tyle elastyczne przedsięwzięcie, że w zależności od tego, jakie stawiasz pytania, co ciebie interesuje, gdzie są te zagwozdki, na których chcesz się skupić, będzie zależa...2021-09-231h 08
Radio Naukowe#61 Codzienna ulewa wirusów. Czy to one sterują życiem na Ziemi? | dr Szymon Drobniak– Wirusy wdychamy w ogromnych ilościach. Na początku XXI wieku odkryto coś, co można kolokwialnie nazwać opadem wirusowym. Nieustanny strumień cząstek wirusowych spadających z atmosfery w ogromnych ilościach. Szacuje się, że na metr kwadratowy dziennie opadają ich setki milionów na metr kwadratowy– opowiada w Radiu Naukowym dr Szymon Drobniak, biolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Nowej Południowej Walii w Sidney. Szymon jest również tłumaczem książki Carla Zimmera „Planeta wirusów. Czy wirusy sterują życiem na Ziemi?”, którą świeżo opublikowało wydawnictwo Copernicus Center Press. * Przygotowanie każdego odcinka to wiele godzin prac...2021-09-1642 min
Radio Naukowe#56 Genetyczny portret Polek i Polaków. Kim i jacy jesteśmy? | dr Paula DoboszKoniec fantazjowania. Nie jesteśmy Sarmatami ani Wikingami. - Jesteśmy po prostu Europejczykami – mówi w Radiu Naukowym dr Paula Dobosz, genetyczka z MNM Diagnostics. Takie wnioski wynikają z badań, jakie firma przeprowadziła i opublikowała pod nazwą NaszeGenomy.pl* Przygotowanie każdego odcinka to wiele godzin pracy. Jeśli podobał Wam się ten podcast – możecie mnie wesprzeć w serwisie Patronite. Dzięki! https://patronite.pl/radionaukowe *Projekt polegał na zsekwencjonowaniu (przeanalizowaniu) ponad 1000 całych genomów Polek i Polaków. Badanie zostało zrealizowane we współpracy z Centralnym Szpitalem Klinicznym MSWiA w Warszawie. – To jeden z...2021-08-1244 min
Radio NaukoweTerapie genowe – czy idzie rewolucja w medycynie? Odcinek studencki- Dla mnie to jest ekscytujące, że w przyszłości mógłbym moim pacjentom dobrać lepsze leczenie dzięki znajomości ich genów. Myślę, że genetyka może stać się filarem medycyny XXI wieku – mówi Bartosz Nowak. – Myślę, że dojdzie do rewolucji. Stopniowo będziemy redefiniować to, jak podchodzimy do pacjenta. Wszystkie dane wskazują, że najbardziej opłacalna jest profilaktyka nawet chorób, które są silnie uwarunkowane w rodzinach. To oraz sekwencjonowanie w onkologii dużo zmienią – dodaje Marta Andrzejewska. Oboje są przedstawicielami Studenckiego Koła Naukowego Genetyki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.Rozmawiamy o tym, jak widzą...2021-06-1427 min
Radio NaukoweLetnia Akademia Młodych Umysłów – przyślij pytania do nowego projektu Radia Naukowego!Szanowne Dzieci, posiadacze i posiadaczki młodych umysłów - potrzebuję Waszego wsparcia! Waszego świeżego spojrzenia na otaczający nas świat. Dlatego Radio Naukowe otwiera nowy, wakacyjny projekt: Letnią Akademię Młodych Umysłów. To wy tu zadajecie pytania!Jak to działa?1. Nagrywacie swoje pytania, może być na zwykły dyktafon w smartfonie. Mówcie głośno i śmiało! Nie zapomnijcie dodać swojego imienia i wieku. Nie ma niemądrych pytań, pytajcie o wszystko, co Was ciekawi.2. Nagrania zbieram pod adresem kontakt@radionaukowe.pl (nagranie wysyła rodzic/opiekun!)3. Z wybranymi...2021-05-2200 min
Radio Naukowe#31 Czy dinozaury stworzyłyby cywilizację? O krzesłach, śpiewie i inteligencji | dr Daniel TyborowskiCzy gdyby dinozaury miały więcej czasu, to rozwinęłyby inteligencję podobną do naszej, a w konsekwencji cywilizację? Wiemy, że niektóre dinozaury były inteligentne, za takie uważa się welociraptory. Ale czy byłyby w stanie współpracować i komunikować się? Wytworzyć język? Czy ewolucji "zależy" na powstaniu inteligetnych istot? O tym wszystkim rozmawiamy w 31 odcinku Radia Naukowego. Opowiada paleontolog, dr Daniel Tyborowski z Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk http://mz.pan.pl/pl/dr-daniel-tyborowski/ || Radio Naukowe powstaje dzięki Patronom i Patronkom2021-03-2546 min
Radio Naukowe#16 Polscy astronomowie rzucają wyzwanie zagadce ciemnej energii | prof. Grzegorz PietrzyńskiNajpierw zorientowaliśmy się, że nasza Galaktyka to nie cały Wszechświat, że jest on dużo większy. Potem okazało się, że się rozszerza, a potem... że rozszerza się coraz szybciej. Powód tego przyspieszenia nazwano enigmatycznie "ciemną energią", która pozostaje wielką zagadką współczesnej astronomii. Aby ją rozwikłać trzeba między innymi... stworzyć bardziej dokładną linijkę kosmiczną. Za co włąśnie zabierają się polscy astronomowie. W 16. odcinku Radia Naukowego występuje prof. Grzegorz Pietrzyński, szef zespołu, który otrzymał presitżony grant ERC Synergy. Za otrzymane fundusze m.in. zostanie wybudowany nowy teleskop w polskim Obserwatorium Cerr...2021-02-0129 min
Radio Naukowe#15 Złote, bo naukowe, reguły odchudzania | dr Damial ParolLiczba spalanych kalorii zależy od naszego temperamentu. Da się jeść chipsy w racjonalnej diecie. Same warzywa i owoce to nie jest racjonalna dieta. Te i inne tematy rozwijamy w 15. odcinku Radia Naukowego. Na pytanie, jak skutecznie schudnąć (i czy w ogóle powinniśmy), odpowiada świetny dietetyk, dr Damian Parol. Autor bloga https://www.damianparol.com/, na którym przystępnie dzieli się specjalistyczną, popartą źródłami naukowymi, wiedzą. Odcinek opiera się na pytaniach zadanych przez Słuchaczki i Słuchaczy Radia Naukowego na profilu na facebooku https://www.facebook.com/RadioNaukowe || https://radionaukowe.pl/ || Dołącz do społeczności Patronek i...2021-01-2857 min
Radio Naukowe#07 Psycholog o sztuczkach wróżbitów i astronom o astrologii. Sylwestrowy odcinek specjalny | prof. Tomasz Grzyb i prof. Marek AbramowiczNiby nasza cywilizacja opiera się na technologii, wiedzy, informacji, a tymczasem wiara w przepowiadanie przyszłości, siłę kart tarota czy astrologii trzyma się dobrze. Szczególne wzmożenie widać w okolicy Sylwestra i Nowego Roku.W specjalnym, podwójnym odcinku, Radio Naukowe bierze na warsztat temat wróży i wróżek. W części pierwszej psycholog prof. Tomasz Grzyb tłumaczy jakie chwyty stosują trudniący się tym zawodem, żeby zrobić na nas wrażenie. W części drugiej, rozmowa z astronomem, który nauczył się stawiać horoskopy. Prof. Marek Abramowicz tłumaczy, dlaczego astrologia to bzdura, a jednocześnie nie...2020-12-311h 14